AS AN ANALYSİS OF MODEL READER: “BEYAZ MANTOLU ADAM” STORY WRİTTEN BY OĞUZ ATAY

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 59 - 72, 31.03.2021

Ferhat Yöner

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.870309

Öz

One of the important concepts that Umberto Eco systematized and brought to the literature is the concept of "Model Reader". Model Reader is a type of reader who is aware of the literature that Eco identifies through forest metaphor and at the same time has intellectual capital. According to Eco, the purpose of the text is to reveal the Model Reader. Oğuz Atay, one of the pioneering writers of modern Turkish literature, is a writer who expects intellectual capital from his readers with both his avant-garde style essays and the works he refers to at the intertextual level. The story "Beyaz Mantolu Adam" written by the author is a text that develops criticisms and propositions in its subtext. In our study, we concluded that it is possible to interpret Beyaz Mantolu Adam by Atay from the perspective of "Model Reader" developed by Umberto Eco. In this story of Atay, the experiences of the person incompatible with society are told in a striking language. Atay constructs his text on a multi-layered basis in the intertextual plane so that only the model reader can make sense of it. Thus Oğuz Atay is one of the authors who demanded "model reader" in his texts as systematized by Umberto Eco.

Anahtar Kelimeler

Moder Reader, Story, Text, Beyaz Mantolu Adam

BİR "ÖRNEK OKUR" TAHLİLİ OLARAK OĞUZ ATAY’IN “BEYAZ MANTOLU ADAM” HİKÂYESİ

Öz

Umberto Eco’nun sistemleştirip literatüre kazandırdığı önemli kavramlardan birisi de “örnek okur” kavramıdır. Örnek okur, Eco’nun orman eğretilemesi üzerinden özdeşim kurduğu literatürden, haberdar olup aynı zamanda entelektüel sermayeye haiz bir okuyucu tipidir. Eco’ya göre metnin amacı da örnek okuru ortaya çıkarmaktır. Modern Türk edebiyatının öncü yazarlarından Oğuz Atay ise gerek kullandığı avangard biçim denemeleri gerek metinlerarası düzlemde gönderme yaptığı eserlerle okuyucusundan entelektüel sermaye bekleyen bir yazardır. Yazarın kaleme almış olduğu “Beyaz Mantolu Adam” hikâyesi alt metninde eleştiriler ve önermeler geliştiren bir metindir. Atay’ın bu hikâyesinde toplumla bağdaşmayan kişinin yaşadıkları çarpıcı bir dille anlatılır. Atay metinlerarası düzlemde ancak örnek okurun anlamlandırabileceği şekilde metnini çok katmanlı bir zeminde inşa eder. Nitekim Oğuz Atay metinlerinde Umberto Eco’nun sistemleştirdiği biçimde “örnek okur”u talep eden yazarlardandır. Çalışmamızda Atay’ın, Beyaz Mantolu Adam hikâyesinin, Umberto Eco’nun geliştirmiş olduğu “örnek okur” perspektifinden tahlilinin yapılarak anlamlandırılmasının mümkün olduğu sonucuna vardık.

Anahtar Kelimeler

Örnek Okur, Beyaz Mantolu Adam, Hikâye, Metin

Kaynakça

• ATAY, Oğuz (2018) Korkuyu Beklerken, İstanbul: İletişim Yayınları
• ECO, Umberto (1995) Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti. Can Yayınları: İstanbul.
• ECO, Umberto (2017) Yorum ve Aşırı Yorum, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GIDDENS, Anthony (2019) Modernite ve Bireysel – Kimlik, Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum, İstanbul: Say Yayınları.
• GASSET, Ortega (1999) İnsan ve “Herkes” Metin Yayınları, İstanbul.
• TÜZER, İbrahim (2016) “Eco’nun Anlatı Ormanları’nda Bir Gezinti” Arka Kapak, 6: 22-32.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Bknz. Beyazıd-ı Bestami Mad.
• JUNG, Carl Gustav (2015) Dört Arketip, çev.. Z. A. Yılmazer İstanbul: Metis Yayınları