Dijital Arkeoloji Uygulamaları: Ayanis Örneği

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 256 - 281, 31.03.2023

Sefa Köse

Öz

Anadolu toprakları geçmişten günümüze değin sayısız medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu sayede Anadolu coğrafyasının her noktasında medeniyetlerin çeşitliliklerden doğan zengin tarihi, kültürel, mimari ve arkeolojik kültür varlıklarına sahip olunmuştur. Medeniyetlerden emanet aldığımız söz konusu kültür varlıkları ülkemizin tarihi çevresini oluşturmaktadır. Bu tarihi değerler en iyi şekilde korunmalı ve gelecek nesillere mümkün olan en sağlam şekilde aktarılmalıdır. Bu amaca dönük olarak uygulanan sanal gerçeklik teknolojisi ile tarihi yapılar mevcut durumunda korunurken, ziyaretçiler bilgisayar ortamında yapının orijinal halini yaşayabilmektedirler. Arkeolojik yerleşimlerde bu yönde dünya çapında birçok çalışma olmasına rağmen ülkemizde daha az örneğe sahiptir. Bu çalışma kapsamında Urartu Krallığının ana hâkimiyet bölgesinde yer alan Ayanis Kale/Kenti 3 boyutlu olarak yeniden yapılandırıldı. Bu yöntem ile günümüzde var olmayan ve asla var olmayacak veya ulaşılması zor olan bu yapıları, uygarlığın kültürünü yansıtan gerçekçi ortamlarda, mimari dokusuyla sanki o yılda yaşıyormuş gibi deneyimleme imkânı sunmaktayız.

Anahtar Kelimeler

Ayanis Kale/Kenti, 3D, Yeniden Kurma, Görselleştirme, Sanal Gerçeklik

Kaynakça

• Aras O., Köse, S. (2021) Ayanis’te Urartulu Tanrıların Kutsal Alanları: Tapınak Kompleksi. M. Işıklı, A. Akın Aras, (Ed.). Tanrı Eiduru'nun Gölgesinde Bir Urartu Kenti Ayanis 30 Yılı Aşan Bir Arkeolojik Serüven Kitabı İçinde (79-106. ss.), Ege Yayınları.
• Aş, H. (2019) Saran Mimari Yazılım ve Teknolojilerinin Kültürel Mirası Koruma Çalışmalarında Kullanımı, Tasarım Enformatiği, 92-106. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/964626
• Baştürk, M. B. (2010). The Eastern Sector at the Fortress of Ayanis: Architecture and Texture in the Pillared Hall, A. Çilingiroğlu, K. Köroğlu (Ed.), Anatolian Iron Ages 7 The Proceedings of the Seventh Anatolian Iron Ages Colloquium Bildirileri İçinde (1-22. ss.), Peeters, Leuven-Paris-Walpole.
• Baştürk, M. B. (2018). Urartu Surlarının Üstyapısı Üzerine Yeni Değerlendirmeler: Ayanis Örneği, A. Çilingiroğlu, K. Köroğlu (Ed.), Urartians: A Civilization in the Eastern Anatolia. The Proceedings of the 1st International Symposium Bildirileri İçinde (13-15. ss.), İstanbul, Rezan Has Müzesi Yayınları.
• Batmaz, A. (2015). Ayanis Kalesindeki Haldi Tapınağının Depo Odaları, M. Işıklı, B. Can (Ed.), International Symposium on East Anatolia—South Caucasus Cultures: Proceedings II Bildirileri İçinde Erzurum, (183-195. ss.).
• Beşikçi B. (2021) Ayanis Sitadelinde XI. Nolu Alandaki Kompleks Yapı Grubu: Ayanis Elitlerin Gündelik Yaşamı, Üretimi ve Ritüellerine Dönük Veriler. M. Işıklı, A. Akın Aras, (Ed.). Tanrı Eiduru'nun Gölgesinde Bir Urartu Kenti Ayanis 30 Yılı Aşan Bir Arkeolojik Serüven Kitabı İçinde (107-120. ss.), Ege Yayınları.
• Caner, E. (2018) Ayanis Kalesi Mimarisinde Teknik ve Statik Özellikler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Caner, E., Parlıtı, U., Tosun, M. (2020) Arkeolojik Araştırmalarda Kurumsal Devlet Kimliğinin Kent Mimari Silueti Üzerindeki Etkilerine Bir Örnek: Urartu Kale Kentleri. M. Adak, (Ed.). Geçmişten Günümüze Tarih Araştırmaları, (111-136), Gazi Kitabevi, Ankara.
• Caner, E., Özdemir, M. A. (2021) Kentin İhtişamı: Ayanis’in Surları ve Anıtsal Kapısı. M. Işıklı, A. Akın Aras, (Ed.). Tanrı Eiduru'nun Gölgesinde Bir Urartu Kenti Ayanis 30 Yılı Aşan Bir Arkeolojik Serüven Kitabı İçinde (55-70. ss.), Ege Yayınları.
• Çevik Ö. (2009) İskan Yeri Seçiminde Bilişsel Faktörlerin Olası Rolü: Eiduru (Süphan) Dağı Önündeki Rusa’nın Kenti-Ayanis. H. Sağlamtimur, E. Abay, Z. Derin, A Ü.Erdem, A. Batmaz, F. Dedeoğlu, M. Erdalkıran, M B. Baştürk, E. Konakçı, (Ed.). Altan Çilingiroğlu'na Armağan -Yukarı Deniz'in Kıyısında Urartu Krallığı'na Adanmış Bir Hayat Kitabı içinde (195-202. ss.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Çilingiroğlu, A. (1997) Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı.
• Çilingiroğlu, A. (2011) Urartu Apadana'sının Kökeni, Anadolu Araştırmaları, 0 (6), 97-110. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuanadolu/issue/1155/13527
• Durak H. Y., Sarıtepeci M., Çam F. B. (2020) Arkeoloji Alanında Artırılmış Gerçeklik Teknolojisinin Kullanımına Yönelik Üniversite Öğrencilerinin Görüşlerinin İncelenmesi, Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, (8), 156-179. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/954985
• Işıklı M., Caner E. (2014) Doğu Anadolu Yaylasında Görkemli Bir Kültürel Miras: Ayanis Urartu Kalesi, Taç Mimarlık Arkeoloji Kültür Sanat Dergisi (4), 28-38.
• Işıklı, M., Aras, O. (2016) Ayanis Aslanı. E. Dündar, Ş. Aktaş, M. Koçak, S. Erkoç, (Ed.). Havva İşkan’a Armağan LYKIARKHISSA / Festchrift für Havva İşkan Kitabı İçinde (431-444. ss.), Ege Yayınları.
• Işıklı M., Aras, O. (2021) Van Ayanis Urartu Kalesi Restorasyon ve Kazı Çalışmaları, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler, (37), 48-49.
• Işıklı, M., Öztürk, G., Parlıtı, U. (2017) Van Ayanis Kalesi 2015 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı 2, 587-598.
• Işıklı, M., Parlıtı, U. (2019) Doğu Anadolu’nun Geç Demir Çağı: Sorunlar ve Çözümsel Perspektifler, A. Özfırat, Ş. Dönmez, M. Işıklı, M. Saba (Ed.). Orta ve Doğu Anadolu Geç Demir Çağı: Post-Urartu, Med ve Akhaimenid İmparatorlukları, (181-216. ss), Ege Yayınları, İstanbul.
• Köroğlu, K. (2010) Urartu Krallık ve Aşiretler. K. Köroğlu, E. Konyar (Ed.). Urartu Doğu’da Değişim Kitabı İçinde (10-45. ss), Yapı Kredi Yayınları.
• Köse, S. (2021) Ayanis Kale/Kentinin Sanal Ortamda 3 Boyutlu Yapılandırılması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parlıtı, U., Kocaispir, A., Öncel, K. (2021). The Magnificent Urartian Fortress on The Southern Slope of Munzur Mountains (Tunceli): Kurmizak, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (27), 24-56.
• Pınarcık P. (2012), Urartu Krallığının Tarihi Coğrafyasın Hakkında Yeni Öneriler, Tarih İncelemeleri Dergisi (27), 459-482. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/58841
• Salvini, M. (2001) The Inscriptions of Ayanis (Rusahinili Eiduru- kai) Cuneiform and Hieroglyphic A. Çilingiroğlu, M. Salvini (Ed.). Ayanis I, Ten Years Excavations at Rusahinili Eiduru-kai 1989-1998 Kitabı İçinde (251-275. ss.), Documenta Asiana.
• Sürücü O., Başar M. E. (2016) Kültürel Mirası Korumada Bir Farkındalık Aracı Olarak Sanal Gerçeklik, Artium, (4), 14-26. http://artium.hku.edu.tr/tr/download/article-file/283673
• Tarhan, M. T. (2015) Tuşpa-Van Kalesi Demirçağ’ın Gizemli Başkenti, Arkeo-Atlas, (4), 126-131.
• Tosun, M., Parlıtı, U., Caner, E. (2021) An Evalation on Eastern Anatolia Late Iron Age (Persian/Achaemenid Period), ADerg (1/XXVI), 107-120.
• Wilhelm, G. (2004) The Cambridge Encyclopedia of the World’s Ancient Languages, Urartian.
• Yücel, Ç. (2010) Urartu dini ve tapınım sistemleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Youtube, "Youtube" 04.03.2023, https://www.youtube.com/watch?v=Ur59O_QGKz0