Priapos Kültüne Multidisipliner Yaklaşım Açısından Farklı Bir Bakış

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 161 - 172, 31.03.2023

Nazlı Akbaş Umut Parlıtı Murat Karaoglan

Öz

Fallus, uygarlık tarihi boyunca egemenliği, serveti ve bereketi temsil etmiştir. Birçok tarihi figür abartılı fallusuyla birlikte gücün, egemenliğin ve iktidarın sembolü olarak yansıtılır. Fakat fallusun her zaman egemenlik ve gücü temsil ettiğini söylemek de yanlıştır. Mitolojide bereket tanrısı olarak geçen Priapos abartılı erekte erkek genital organı ile tasvir edilmesine rağmen, hayat öyküsünün pek de ihtişamlı olmadığı söylenebilir. Ayrıca kısa boylu, çirkin bir yüz görünümüne sahiptir. Bu fiziksel özellikler, günümüz modern tıp bilgilerine göre, konjenital adrenal hiperplazi hastalığına sahip bireylerin fenotip özelliklerini yansıtır. Konjenital adrenal hiperplaziler, kortizol sentezinden sorumlu genetik defektlere bağlı olarak böbreküstü bezi yetersizliği ile sonuçlanan bir hastalıktır. 21 hidroksilaz eksikliğine bağlı konjenital adrenal hiperplazide enzim yolağındaki bloğa bağlı olarak dişil cinsiyet hormonu östrojen sentez edilemez ve yolak erkek cinsiyet hormonu androjenlerin aşırı üretilmesine yol açar. Aşırı androjen üretimi karyotip olarak hem erkek hem de dişilerde gerek genital organlarda gerekse de diğer bedensel özelliklerde virilizasyona yani yan erkekleşmeye neden olur. Hastalarda aşırı kıllanma, yaygın sivilceler oluşur. Hiperandrojenizme bağlı kemik olgunlaşmasındaki hızlanma boyun aşırı kısa olmasına neden olur. Kadınlarda klitoris o kadar büyür ki, erkek genitalyası görünümüne dönüşür. Bazı durumlarda bu dişi bireyler, erkek sanılarak büyütülür. Biz, Priapos’un tasvirlerinden yola çıkarak gerçekte bir erkek olmayıp, aşırı büyük dış genitalyası, boyunun aşırı kısa olması, çirkin yüz görünümü, olası sivilceler, hatta bazı figürinlerin de testissiz olması nedeniyle 21 hidroksliaz eksikliğine bağlı basit virilizan tip ya da 11 beta hidroksilaz eksikliğine bağlı konjenital adrenal hiperplaziden muzdarip bir dişi olabileceğini varsayıyoruz. Modern biyoloji ve tıp bilgilerine dayanan bu yaklaşımın mitoloji ile geçmiş kültürlerdeki dişiliğe, erilliğe ve onların beden algılarına olan kavrayışlarını değerlendirmede kırılma yaratacak önemli bir açılım sağlayacağını da düşünüyoruz.

Anahtar Kelimeler

Priapos, Fallus, Eril-Dişil, 21 hidroksliaz, 11 beta hidroksilaz

Kaynakça

• Adalı, S.F. & Görgü, A.T. (2015). Babil Yaratılış Destanı-Enuma Eliş-. Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Aristotle. (1942). Generation of Animals. (Çev. A.L. Peck). Loeb Classical Library 366. Cambridge, MA: Harvard Univerity Press.
• Boyana, H. (2004). Priapos Kültü. Tarih Araştırmaları Dergisi (23/35), 31-44.
• Broderick, G., Kadioglu, A., Bivalacqua, T.J., Ghanem, H., Nehra, A., Shamloul, R. (2010). Priapism: Pathogenesis, Epidemiology, and Management. The Journal of Sexual Medicine, (7), 476-500.
• Deveci, S. & Kaçağan, C. (2016). Priapizm. S. Tekgül, L. Türkeri, A. Esen (Ed), İris Yayıncılık, Üroloji, Masaüstü Başvuru Kitabı, Ankara, 198-205.
• Eroğlu, E. & Oktar, T. (2010). Sünnet Ritüelinin Mitolojik Değerlendirmesi. Androloji Bülteni (40), 1-3.
• Ertoy, Ö. (2018). Antik Dönemde Lampsakos Kenti ve Sikkeleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji (Klasik Arkeoloji) Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Galen, (2022). Biography, Achievements, &Facts | Britannica. Erişim 14 Kasım 2022. https://www.britannica.com/biography/Galen.
• Gezgin, İ. (2012). Fallusun Arkeolojisi. Sel Yayıncılık.
• Gravers, R. (2010). Yunan Mitleri: Tanrılar, Kahramanlar, Söylenceler. (Çev. U. Akpur), Say Yayınları.
• Güner, E. (2019). İthifallik Tanrılar ve İfade Ettikleri. Androloji Bülteni (21), 155-160.
• Harris, R. (2003). Gender and Aging in Mesopotamia: The Gilgamesh Epic and Other Ancient Literature. Illustratededition. University of Oklahoma Press.
• Hauptmann, H. (2011). The Urfa Region. The Neolithic in Turkey, M. Özdoğan, N. Başgelen, P. Kuniholm (Ed), Archaelogy and Art Publications.
• Helle, S. (2020). Marduk’s Penis. Queering Enūma Eliš. Chances and Problems of Cultural Anthropological Perspectives in Ancient Studies (4), 63-77.
• Hippokrates. (2018). Hippokrates Külliyatı. (Çev. N. Nirven), Pinhan.
• Jervey, E.D. (1987). The Phallus and Phallus Worship in History. The Journal of Popular Culture, (21), 103-115.
• Lacan, J. (1994). Fallus’un Anlamı. (Çev. S.M. Tura). AFA Yayınları.
• Mohen, J-P. (2002). Prehistoric Art: The Mythical Birthing of Humanity. Terrail.
• Moser, C. (2006). Naked Power: The Phallus as an Apotropaic Symbol in the Images and Texts of Roman Italy, Undergraduate Humanities Forum 2005-6: Word & Image. (11), University of Pennsylvania.
• Nimkarn, S., Gangishetti, P.K., Yau, M. (2015). 21-Hydroxylase-Deficient Congenital Adrenal Hyperplasia. Gene Reviews (R), Seattle.
• Rohde, G. (1943). Anadolu’nun Yunan ve Roma Epigrafisine Dair. Belleten (25), 157-176.
• Stankovic-Pesterac, T. (2017). Priapos Scattered Finds of a Complex Deity. Rad Muzeja Vojvodine (59), 23-44.
• Stewart, P. (1997). Fine Art and Coarse Art: The Image of Roman Priapos. Art History (20/4), 575-588.
• Surethdictionary, (2022). Erişim: 17 Kasım 2022. https://www.assyrianlanguages.org /sureth/index.php.
• Tripp, E. (1974). The Meridian Handbook of Classical Mythology. Reprintedition. Plume.
• Wyly, J. (1989). The Phallic Quest: Priapos and Masculine Inflation. 1st Edition. Toronto: Inner City Books.