Vali’nin Portresi: Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Görsel Temsilleri

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 197 - 221, 31.03.2023

Tolga Uzun

Öz

Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Fransa’nın Mısır’ı işgali sırasında gösterdiği başarılar neticesinde Osmanlı hükümeti tarafından Mısır valisi olarak atanmıştır. Valiliği sırasında başlattığı isyan bastırılamamış ve özerk bir statüde Mısır’da hükümdar gibi davranmıştır. Mısır için bir modernite çağı olarak kabul edilen döneminde Avrupa’ya öğrenci göndermek, modern sulama sistemleri ile bölgenin tarımını geliştirmek, silah fabrikaları kurarak modern teçhizatlı bir ordu kurmak gibi birçok konuda yeni bir çağın habercisi olmuştur. Yaptırdığı dini ve sivil mimari eserlerde Avrupa ve Osmanlı üsluplarını yerel değerler ile birleştirmesini bilmiş özellikle saraylarında Osmanlı yorumlu barok bezemelere yer verilmiştir. 19. yüzyılda Osmanlı ve İran’daki Müslüman hükümdarların saraylarında gelişen Batı etkili yeni portrecilik anlayışı, portrenin doğu ülkelerinde kamusal alanda yer alması ve etkin bir diplomatik propaganda aracı olarak kullanılması gibi yeni işlevleri de beraberinde getirmişti. Bu çalışmanın amacı Mısır’ın modernite çağında bir geçiş evresi olarak kabul edilen Mehmed Ali Paşa’nın sağlığında yapılan portrelerini kronolojik olarak izlerken, barındırdıkları ikonografiyi değerlendirmek ve çevre kültürlerin Müslüman yöneticilerinin bu konudaki programları ile karşılaştırmaktır.

Anahtar Kelimeler

Sanat Tarihi, Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Mısır, Osmanlı, Portre

Kaynakça

• Abdulvahab, H. (1941). Mecelle al-İmare. Sayı 3-4.
• Altundağ, Ş. (1945). Kavalalı Mehmed Ali Paşa isyanı Mısır meselesi 1831-1841. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Avcıoğlu, N. & Volait, M. (2017). “Jeux de miroir” arxhitecture of Islam and Cairo from Empire to modernism. F. Barry ve G. Neciboğlu (Ed.), A Companion to Islamic Art and Architecture içinde (1122-1149. ss.), 2.
• El-Ashmouni, M. & Bartsch, K. (2014). Egypt’s age of transition: Unintentional cosmopolitanism during the reign of Muhammad Ali (1805-1848). Arab Studies Quarterly, 36(1), 43-74.
• Bağçeci, Y. (2014). İsyandan itaate: Kavalalı Mehmed Ali Paşa Babıali ilişkileri (1841-1849). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(32), 219-231.
• Bayhan, A. A. (2010). Osmanlı Döneminde Batılılaşma Sürecinin Ortadoğu’ya ve Afrika’ya Yansıması: Mısır ve İsrail’den örnekler. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (19), 23-65.
• Behrens-Abouseif, D. (2006). The visual transformation of Egypt During the reign of Muhammad Ali. Islamic Art in the 19th Century içinde (109-129. ss.), Brill.
• Bellefonds Bey, L. (1872-1873). Memoires sur les principaux travaux d’utilite publique executes en Egypte. Paris.
• Bilgenoğlu, A. (2010). Amerikan iç savaşı ve Mısır: Pamuk örneğinde Mısır modernleşmesi ve Amerikan iç savaşı’nın sürece olan katkısı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), 147-161.
• Château De Versailles. (t.y.). L’orientalisme dans la peinture (Katalog), 5.
• Christie’s. (2016). Christie’s, Art of the Islamic and Indian worlds (online satış kataloğu), lot 135.
• Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı tarihi kronolojisi. 4, Türkiye Basımevi.
• El-Torky, A. A. (2018), Political symbolism in Mohammad Ali’s mosque: Embodying political ideology in architecture. Alexandria Engineering Journal, 57(4), 3873-3880.
• Ergün, M. (2015). Mehmed Ali Paşa zamanında Mısır’da Eğitimin Batılılaşması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 277-294.
• Fahmy, K. (2010). Paşanın adamları Kavalalı Mehmed Ali Paşa Ordu ve Modern Mısır. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Forbin, D. (1819). Voyage dans le Levant. De L’imprimerie Royale.
• Gülersoy, Ç. (1985). Hidiv’ler ve Çubuklu Kasrı. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları.
• Hunter, F. R. (1999). Egypt under the Khedives, 1805-1879. Kahire.
• Johnston, S. (2006). Egyptian palaces and villas, 1808-1960. New York.
• Karakaya, E. (2019). Mehmed Ali Paşa zamanı Mısır’da askeri eğitim sisteminin modernleşmesi dinamikleri ve sonuçları (1805-1849). Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(7), 290-301.
• Keha, M. (2017). Mehmed Ali Paşa isyanı sırasında Mısır’ın ekonomik durumuyla ilgili Sultan Abdülmecid’e sunulan bir layiha. Doğu Esintileri, (7), 95-122.
• Kırıkcı, E. (2018). Kavalalı Mehmed Ali Paşa Sarayı (Shubra Sarayı). E. Benian, T. Canıtez ve T. Hatipler Çibik (Ed.), I. Uluslararası Osmanlı izleri sempozyumu “Saraylar” içinde (29-48. ss.), Edirne.
• Kocaoğlu, M. (1995). Kavalalı Mehmed Ali Paşa isyanı (1831-1841). OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 6(6), 195-210.
• Kreiser, K. (1997). Public monuments in Turkey and Egypt, 1860-1916. G. Necipoglu (Ed.), Muqarnas XIV: An Annual on the Visual Culture of the Islamic World içinde (103-117. ss.), Brill.
• Kuran, E. (1990). Sultan II. Mahmud ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın gerçekleştirdikleri reformların karşılıklı tesirleri. Sultan II. Mahmud ve Reformları Semineri 28-30 Haziran 1989 Bildirileri’nden Ayrı Basım içinde (107-111. ss.), Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Mengin, M. F. (1823). Histoire de l’Égypte sous le gouvernement de Mohammed-Aly, ou Récit des événemens politiques et militaires qui ont eu lieu depuis le départ des français jusqu’en 1823 Atlas. Paris.
• Mestyan, A. (2014). Sound, military music, and opera in Egypt during the rule of Mehmed Ali Pasha (r.1805-1848). H. E. Weidinger, M. Hüttler (Dü.), Ottoman Empire and European Theatre The Time of Joseph Haydn: From Sultan Mahmud I To Mahmud II (r.1730-1839) içinde (631-656. ss.), 2, Wien.
• Radwan, N. (2017). Les Modernes d’Egypte. Une renaissance transnationale des Beaux-Arts et des Arts Appliqués. Bern.
• Renda, G. (2000). Portrenin son yüzyılı. S. Kangal (Ed.), Padişahın Portresi- Tesavir-i Al-i Osman içinde (442-555. ss.), İstanbul.
• Tanman, M. B., (2011). Kavalalı Mehmed Ali Paşa. Nil kıyısından Boğaziçi’ne: Kavalalı Mehmed Ali Paşa Hanedanı’nın İstanbul’daki İzleri içinde (8-13. ss.), İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Weeks, E. M. (2018). About Face: Sir David Wilkie’s portrait of Mehemet Ali, Pasha of Egypt. J. F. Codell, D. S. Macleod (Ed.), Orientalism Transposed the Impact of The Colonies on British Culture, New York.
• Wiet, G. (1949). Mohammed Ali et les beaux-arts. Kahire.
• Wilkinson, K. (2011). Semboller & işaretler. Alfa Yayınları.
• Yazıcı, N. (1991). Vakayi-i Mısriye üzerine birkaç söz. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 2(2), 267-278.