Türkçe ve Kırgızca’da “Çocuk” Kavramı Üzerine

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 277 - 291, 30.09.2023

Ali Daşman

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1338481

Öz

Çocukla ilgili söz varlığı; doğum öncesi ve sonrasında geleneksel ritüller, inanca dayalı ailenin sosyoekonomik durumu, kültürel entelektüel pozisyonu, iç ve dış özelliklerle kendini gösterir. Deyimler, çağrışımsal duygu, imge ve tasarımların oluşumu ve doğasının sınırları; bulunduğu ve yaşatıldığı kültürel ortamdaki dil değişimleri ve yaşam tarzı (göçebelik, köy, şehir hayatı, eğitim durumu vd.), kavramlar dünyasının temel belirleyicileridir.
“Çocuk” kavramının dilbilimsel ve bilişsel düzeyde incelenmesi, dil-kültür, insan bilinci ve dil arasındaki ilişkilere yönelik yeni yaklaşım ve kuramları yaratır. Ayrıca söz konusu kavram çerçevesinde ortaya çıkan söz varlığına dayalı sözcük, deyim ve kalıp ifadelerin yapısı; tek anlamlılık, çok anlamlılık ve metaforlarla biçembilim, anlambilimsel çalışmalara ve sözlüklerin oluşturulmasına katkılar sağlamaktadır.
Bu araştırmanın amacı; Türkçe ve Kırgızca’da “çocuk” ve “çocuk” kavramına yönelik söz varlığının biçimsel, işlevsel ve anlamsal özelliklerini belirlemek, kültürel arketip, imge, gelenek-göreneklerin izlerini ortaya çıkarmak ve sınıflandırmaktır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, bala, tukum, tuyak, perzent

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Child Consept in Turkish and Krgyzs.

Öz

Vocabulary related to the child; From before and after birth, traditional rituals for the child are manifested by the socio-economic status of the faith-based family, its cultural intellectual position, and internal and external characteristics. Formation and nature of idioms, associative feelings, images and representations; Language changes and lifestyle (nomadic, village, city life, educational status, etc.) in the cultural environment in which they live and live are the main determinants of the concepts related to the child.
Examining the concept of “child” at the linguistic and cognitive level creates new approaches and concepts for the relations between language-culture, human consciousness and language. The structure of words, idioms and phrases based on the vocabulary that emerged within the framework of the aforementioned concept; Stylistics with univocity, polysemy and metaphors contributes to semantic studies and the creation of dictionaries.
The aim of this study; To determine the formal, functional and semantic features of the vocabulary for the concept of “child” and “child” in Kyrgyz and Turkey Turkish, to reveal and classify the traces of cultural archetypes, images, traditions and customs.

Anahtar Kelimeler

Child, honey, tukum, tuyak, perzent

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Aydemir, Hakan. (2018). Çocuk sözcüğünün etimolojisi üzerine. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 12. ss. 1-18.
• Arıkoğlu E, vb. (2017). Kırgızca-Türkçe sözlük. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
• Biyzаqоv, Seydin. (2007). Siynоniymder sözdigi. Аrıs Bаspаsı.
• Cаpаrоv, Ş. K. Sеydаkmаtоv. (1984). Kırgız tilinin sinоnimdеr sözdügü, Kırgız SSR İlimdеr Akаdеmiyası. İlim Bаspаsı.
• Caparov, Ş. (2011). Adam attarı-El baylıgı. Bişkek: MTMİ.
• Çağatay, Saadet. (1977). Türkçe’de çocuk kavramı. TDK Belleten, ss.1-16.
• Daşman, Ali. (2003). Sırdık sözdör, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Cusup Balasagın Atındagı Kırgız Uluttuk Universiteti, Gumanitardık İnstitütü.
• Develioğlu, Ferit. (2020). Osmanlıca-Türkçe sözlük, Aydın Kitabevi.
• Derleme Sözlüğü. (1993). C.VI, TDK Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Duran, E., ve Cengiz, Ş., (2022). Türk atasözlerinde çocuk ve çocukluk kavramı. Folklor Akademi Dergisi, C.5, S.3, ss. 674-697.
• Güngör Okan Celal. (2016). Türkçe’de öksüz ve yetim çocuklarla ilgili sözler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S.5/1, ss.156-170.
• Güngör Okan Celal. (2018). Türkçede çocukla ilgili söz varlığı. Kömen Yayınları.
• Güngör Ahmet. (2022). Kırgızca ve Türkçe sözcüklerde anlam çatallaşması (enantio semiya). Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi, C.5, S.2, ss. 294-310.
• Kaşgarlı Mahmud. (2013). Divanü Lûgat-it Türk. Çev. Besim Atalay. C. I. TDK Yayınları.
• Manas. (1958). Birinci Bölük, Birinci Kitep. Kırgızmambas Baspası.
• Moldokulova D. Törökeldiyevna. (2016). Kırgızdardın calttık cürüm-turum madaniyatı (XIX kılımdın ayagı-XX kılımdın başı), Arabayev Universiteti Baspası Baspası.
• Osmanova C., Konkobaev K., ve Caparov Ş., (2001). Kırgız tilinin frazeologiyalık sözdügü, Kırgız-Türk “Manas” Universitetinin Çıgarmaları:4.
• Tölökоvа Е. Turdubаеvnа. (2012). Kırgız tilindе «bаlа» kоntsеpti, (lingvоmаdаniyat tааnuu iliminin аspеktisi cönündö), Kаnd., Diss., Avtоrеfеrаtı. Bişkek Gumanitardık Universiteti.
• Yudahin, K. K. (1985). Kırgızça-Orusça sözdük. Sovetskaya Ensiklopediya Baspası.
• Ülkütaşır, M. Şakir. (1976). Türkiye Türklerinde ad verme ile ilgili gelenek ve inançlar. Kültür Bakanlığı, Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Gelenek, Görenek ve İnançlar. DSİ Basım Müd. Matbaası. ss. 369-384.
• İnternet Kaynakları
• https://bilim-kg.com/bala-zhonundo-makaldar/ erişim tarihi.06.07.2023