Uşşak Münâcât Composed by Cinuçen Tanrıkorur Analysis in Terms of Maqam and Transition

Yıl 2023, Sayı: TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN 100. YILI ÖZEL SAYISI, 82 - 95, 30.10.2023

Serbülend Arpa

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1360634

Öz

As a literary genre, texts or poems that deal with the subjects of supplication to Allah and asking for forgiveness are known as münâcât. These texts or poems, which are frequently used in Turkish religious music, are usually included in genres such as mawlid, ayin, istiğfar, ferâciye, mirâciye, regâibiye, temcîd, qasida and hymn. Today, however, the münâcât genre is included in Turkish religious music books and discussed under the title of mosque music. There are also a few examples of münâcât in non-mosque music. Among these examples, Cinuçen Tanrıkorur stands out with five compositions. It is necessary to exclude his munājāts with instrumental and instrumental parts from the traditional definition. As a result of the makamsal analysis of the Uşşak Münâcât discussed in this study, it is aimed to make determinations on the composer Cinuçen Tanrıkorur's composition of the münâcât genre, the innovations he added to this genre and the use of the uşşak makam. In this qualitative study, the composer's works in the munājāt genre were scanned as a method. In the data collection phase, the "Cinuçen Tanrıkorur Beste Külliyatı" published by the Presidency of Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı and the archive of the Presidency Classical Turkish Music Choir were used. According to the Arel-Ezgi-Uzdilek theoretical system, a maqamal analysis of the piece was made, the Töre-Karadeniz system was referred to in places, the pitch lengths, the number of pitch uses and melody movements were determined and statistics were obtained. Makamsal analysis was made to determine the transitions and variations. The study concludes that Cinuçen Tanrıkorur, with this composition, included not only the transitions and variations used in the uşşak maqam, but also the transitions and variations that are not used much; he made maqam expansions in the high pitches of the maqam, which are not often encountered; he added an introductory instrumental section to the münâcât; thus, he brought innovations to the münâcât genre, to the composition of münâcât and to the use of the uşşak maqam.

Anahtar Kelimeler

Turkish Religious Music, Cinuçen Tanrıkorur, Uşşak, Munâcât, Composition

Cinuçen Tanrıkorur’un Bestelediği Uşşak Münâcât’ın Makâm ve Geçki Bakımından İncelenmesi

Öz

Allah’a yalvarma ve bağışlanma dileme konularını işleyen metin ya da şiirler bir edebi tür olarak münâcât adıyla anılır. Türk din mûsikîsinde de sıklıkla kullanılan bu metin ya da şiirler genellikle mevlid, ayin, istiğfar, ferâciye, mirâciye, regâibiye, temcîd, kaside ve ilahi gibi türlerin içinde yer alır. Ancak günümüzde müstakil olarak münâcât türüne Türk din mûsikî kitaplarında yer verilmekte ve cami mûsikîsi başlığı altında ele alınmaktadır. Cami dışı musikide de az da olsa münâcât örnekleri vardır. Bu örneklerin içinde 5 besteyle Cinuçen Tanrıkorur ön plana çıkmaktadır. Usûllü ve saz bölümlerine yer verdiği münâcâtları geleneksel tanımın dışında tutmak gerekir. Bu çalışmada ele alınan Uşşak Münâcât’ın makamsal analizinin yapılması sonucunda eserin bestekarı olan Cinuçen Tanrıkorur’un münâcât türü besteciliği, bu tür kattığı yenilikler ve uşşak makamı kullanımı üzerine tespitler yapılması amaçlamıştır. Nitel bir çalışma olan bu araştırmada yöntem olarak bestekarın münâcât türünde eserleri taranmıştır. Veri toplama aşamasında Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı tarafından yayınlanan “Cinuçen Tanrıkorur Beste Külliyatı”ndan ve Cumhurbaşkanlığı Klasik Türk Müziği Korosu arşivinden faydalanılmıştır. Arel-Ezgi-Uzdilek nazariyat sistemine göre eserin makamsal analizi yapılmış, Töre-Karadeniz sistemine yer yer atıf yapılmış, perde uzunlukları, perde kullanım sayıları ve ezgi hareketleri tespit edilerek istatistikler çıkarılmıştır. Makamsal analiz yapılarak geçki ve çeşniler tespit edilmiştir. Çalışmada Cinuçen Tanrıkorur’un bu bestesiyle; uşşak makamında kullanılan geçki ve çeşnilerin yanında çok kullanılmayan geçki ve çeşnilere de yer verdiği; makamın tiz perdelerinde pek rastlanmayan makam genişlemeleri yaptığı, münâcâta giriş sazı bölümü eklediği; böylece münâcât türüne, münâcât bestekarlığına ve uşşak makamının kullanımına yenilikler getirdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Din Musikisi, Cinuçen Tanrıkorur, Uşşak, Münâcât, Beste

Kaynakça

• Arel, H. S. (1983). Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri. İleri Türk Musikisi Konservatuvarı Yayınları.
• Âsım Efendi. (2013). Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi (M. Koç, Ed.). T. C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Cilacı, O. (1994). Dua. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 9). TDV Yayınları.
• Kaçar, G. Y. (2020). Türk Mûsikîsinde Eser ve İcrâ Tahlîli Yöntemleri. Gece Kitaplığı.
• Karadeniz, M. E. (1979). Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Koca, F., & Turabi, A. H. (2021). Temcîd ve Münâcât. İçinde Türk Din Mûsikîsi El Kitabı (7. Baskı). Grafiker Yayınları.
• Macit, M. (2020). Münâcât. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 31). TDV Yayınları.
• Özkan, İ. H. (2000). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri (5. bs). Ötüken Neşriyat.
• Özkan, İ. H. (2012). Uşşak. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 42, ss. 231-232). TDV Yayınları.
• Parladır, S. (1994). Dua. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 9). TDV Yayınları.
• Sezikli, U. (2011). Temcîd. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 40). TDV Yayınları.
• Şahin, H. İ. (2018). Türk Halk Şiiri (A. Duymaz & Ç. Kara, Ed.). Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Tanrıkorur, Ş. B. (2019). Cinuçen Tanrıkorur Beste Külliyatı (C. 7). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Tengiz, S. (2023). Münâcât. İçinde M. Tıraşcı (Ed.), Türk Din Mûsikîsi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tıraşcı, M. (2018). Türk Din Mûsikîsi Terim ve Türlerinin Tasnifine Dair Farklı Bir Deneme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(5).
• Tıraşcı, M. (2020). Türk Mûsikîsi Tarihî Terimleri Sözlüğü. Eğitim Yayınevi.