Cash Waqf Formation in Sarajevo, 1526-1921: A Temporal Analysis

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 41 - 58, 31.03.2024

Bora Altay

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1429183

Öz

This study conducts a quantitative investigation of the temporal fluctuations in cash waqf formation within the Ottoman context, employing a long-term perspective. By examining the cash waqf deeds (waqfiyya) of Sarajevo, this study reveals a decline in the real capital levels of cash waqfs over time. The results further indicate that titled individuals and males were more inclined to participate in cash waqf formation than commoners and females were. In terms of services financed by cash waqfs, religious services held a larger share than the other services. Education and support for the poor were notable components of services financed by Sarajevo cash waqfs, whereas commercial facilities and infrastructure investments had lower shares of all services. The study also contributes to the ongoing debate on the emergence of family waqfs, revealing that although family waqfs were present within the institutional framework, their capital levels were relatively lower than those of non-family waqfs.

Anahtar Kelimeler

The Ottoman Empire, Cash Waqfs, Sarajevo, Capital, Family Waqf

Saraybosna’da Para Vakfı Oluşumu, 1526-1921: Zamansal Bir Analiz

Öz

Bu çalışma, uzun vadeli bir perspektif kullanarak, Osmanlı bağlamında para vakfı oluşumundaki zamansal dalgalanmaların niceliksel bir araştırmasını yürütmektedir. Saraybosna’daki para vakıflarını vakfiyeler üzerinden inceleyen bu çalışma, para vakıflarının gerçek sermaye düzeylerinin zaman içinde azaldığını ortaya koymaktadır. Sonuçlar ayrıca unvanlı bireylerin ve erkeklerin nakit vakıf oluşumuna katılmaya halktan ve kadınlara göre daha yatkın olduklarını göstermektedir. Para vakıfları tarafından finanse edilen hizmetler arasında din hizmetleri diğer hizmetlere göre daha büyük bir paya sahiptir. Saraybosna para vakıfları tarafından finanse edilen hizmetlerin önemli bileşenleri arasında eğitim ve yoksullara destek yer alırken, ticari tesisler ve altyapı yatırımlarının tüm hizmetler içindeki payı daha düşüktü. Çalışma aynı zamanda aile vakıflarının ortaya çıkışı konusunda süregelen tartışmalara da katkıda bulunarak aile vakıflarının kurumsal çerçevede mevcut olmasına rağmen sermaye düzeylerinin aile dışı vakıflara göre nispeten daha düşük olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Para Vakıfları, Saraybosna, Sermaye, Aile Vakıfları

Kaynakça

• Adıgüzel, F. S. & Kuran, T. (2021). The Islamic waqf: Instrument of unequal security, worldly and otherworldly. Economic Research Initiatives at Duke (ERID), Working Paper (305), 1-55.
• Akbel, M. (2017). 18. yüzyılın sonlarında Livno’nun sosyo-ekonomik durumu. Asia Minor Studies, 5 (9), 1-11.
• Alkan, M. (2006). Uşak para vakıfları (1890-1923). Belleten, 70 (258), 743-774.
• Altay, B. (2022). Cash waqfs of Ottoman Bosnia, 1526-1914: A temporal analysis through capital levels. Vakıflar Dergisi, (57), 51-76.
• Altay, B. & Bulut, M. (2017). Vakfiyeler Işığında Osmanlı Makedonyası’nda Bulunan Para Vakıflarının Sosyo-ekonomik Analizi, 1506-1912. ADAM AKADEMİ Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2), 209-237.
• Atar, A. (2019). Osmanlı Döneminde Safranbolu para vakıfları. Vakıflar Dergisi, (52), 93-122.
• Aydın, V. H. (2014). Selanik’te 18. Yüzyılın ilk yarısında para vakıfları ve kredi işlemleri. Tarih İncelemeleri Dergisi, 29 (1), 87-106.
• Barkan, Ö. L. (1940). Türk-İslam mülkiyet hukuku tatbikatının Osmanlı İmparatorluğu’nda aldığı şekiller: Şer’i miras hukuku ve evladlık vakıflar. Hukuk Fakültesi Mecmuası, 6 (1), 146-155.
• Barkan, Ö. L. & Ayverdi, E. H. (1970). İstanbul vakıfları tahrir defteri. Istanbul Fetih Cemiyeti.
• Ceylan, P. (2016). Ottoman inheritance inventories as a source for price history. Historical Methods, 49 (3), 132-144.
• Çağlar, M. İ. & Dağtekin, A. (2022). Manisa Para Vakıfları, 1867-1912. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 14 (14), 1-28.
• Çiftçi, C. (2004). 18. yüzyılda Bursa’da para vakıfları ve kredi işlemleri. Tarih Araştırmaları Dergisi, 23 (36), 79-102.
• Çizakça, M. (1995). Cash waqfs of Bursa, 1555-1823. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 38 (3), 315-354.
• Çizakça, M. (2000). A history of philanthropic foundations: The Islamic World from the seventh century to the present. Boğaziçi University Press.
• Ferlibaş, M. B. (2015). Rusçuk’ta kaybolmuş Osmanlı mirası: Vakıflar. Belleten, 79 (86), 931-978.
• Fine, J. V. A. (1987). The late medieval Balkans: A critical survey from the late twelfth century to the Ottoman conquest. University of Michigan Press.
• Gürsoy, Ç. (2017). Para vakıfları kapsamında sosyo-ekonomik bir analiz: Davudpaşa mahkemesi kayıtları (1634-1911). Belleten, 81 (290), 159-190.
• Gürsoy, Ç. (2021). İstanbul Yeniköy mahkemesi para vakfı kayıtları (1591-1883). Osmanlı Araştırmaları, (57), 171-202.
• Gürsoy, Ç. & Özdeğer, M. (2022). Ebediyete bağış: Balat şer‘iyye sicillerinde para vakfı kayıtları. Belleten, 86 (306), 567-602.
• Husic, A. (2012). The role of waqf in the development of Kasaba Visoko in Bosnia. Balkanlarda Osmanlı Vakıfları ve Eserleri Uluslararası Sempozyumu, 383-389.
• Husic, A. (2020). Jews of Sarajevo and their place in the Ottoman society of Bosnia. Belleten, 84 (301), 1097-1114.
• Karagedikli, G. & Tunçer, A. C. (2018). Microcredit in the Ottoman Empire: A Review of Cash Waqfs in Transition to Modern Banking. M. Lorenzini, C. Lorandini & D. Coffman (eds.), In Financing in Europe (pp. 239-268), Palgrave Macmillan.
• Karaman, D. (2003). XVI. yüzyılda Ayaş Kazası vakıfları. Belleten, 67 (250), 801-852.
• Khan, M. T. (2015). Historical role of Islamic waqf in poverty reduction in Muslim society. The Pakistan Political Review, 54 (4), 979-996.
• Kıvrım, İ. (2016). Osmanlı Dönemi’nde Rize ve çevresinde kurulan para vakıfları. Vakıflar Dergisi, (46), 97-116.
• Kuran, T. (2005). The absence of the corporation in Islamic law: Origins and persistence. The American Journal of Comparative Law, 53 (4), 785-834.
• Layish, A. (1997). The family waqf and the Shar’i law of succession in modern times. Islamic Law and Society, 4 (3), 352-388.
• Mandeville, J. E. (1979). Usurious piety: The cash waqf controversy in the Ottoman Empire. International Journal of Middle East Studies, 10 (3), 289-308.
• Orbay, K. (2014). Edirne Muradiye Vakfı’nın mali yapısı ve gelişimi. Belleten, (78), 983-1031.
• Oruç, H. (2005). 15. yüzyılda Bosna Sancağı ve idari dağılımı. OTAM, 18 (18), 249-271.
• Özcan, T. (2003). Üsküdar para vakıfları: Kanuni dönemi Üsküdar örneği. Türk Tarih Kurumu.
• Özmucur, S. & Pamuk, Ş. (2002). Real wages and standards of living in the Ottoman Empire, 1489-1914. The Journal of Economic History, (62), 293-321.
• Özvar, E. & S. Yıldırım. (2022). Long-term changes in the creation of new cash waqfs in İstanbul. Bilig, (102), 27-51.
• Palairet, M. (1997). The Balkan economies, c. 1800-1914. Cambridge University Press.
• Peri, O. (1992). Waqf and Ottoman welfare policy: The poor kitchen of Hasseki Sultan in eighteenth-century Jerusalem. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 35 (2), 167-186.
• Shatzmiller, M. (2001). Islamic institutions and property rights: The case of the ‘public good’ waqf. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 44 (1), 44-74.
• Shechter, R. (2005). Market welfare in the early-modern Ottoman economy: A historiographic overview with many questions. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 48 (2), 253-276.
• Singer, A. (2013). Giving practices in Islamic societies. Social Research, 80 (2), 341-358.
• Taşkaya, A. B. (2022). Rodos Adası’nda para vakıfları. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 14 (14), 61-94.