TÜRKİYE’DE İŞ KAZALARININ MALİYETLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2011, Cilt: 2 Sayı: 2, 129 - 175, 01.12.2011

Muzaffer Koç Nihat Akbıyık

Öz

Dünyada iş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle yılda 2 milyon 300 bin kişi ölmektedir. Başka bir ifadeyle, dünyada her dakika 4 kişi iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu hayatını kaybetmektedir. Ölen insanın, kopan uzvun, kişilerin yaşadıkları üzüntülerin maliyeti hesaplanamaz İş kazası ve meslek hastalığının mali boyutu ülkelerin gayrisafi milli hasılasının yüzde biri ile dördü arasında değişmektedir. İş kazaları ve meslek hastalıklarının dünya ekonomisine maliyeti asgari 600 milyar dolardır. Türkiye'nin 2010 yılı GSYİH'nın 1,1 Trilyon olduğu dikkate alınırsa, iş kazası ve meslek hastalıklarının yaklaşık maliyetinin 44 milyar TL olduğu ortaya çıkar. 2010 yılında SGK açığı yaklaşık 26,7 Milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Başka bir ifadeyle, iş kazası maliyetlerinin ülke ekonomisine getirdiği yük, SGK açığının yaklaşık 1,5 katı kadardır. İş kazalarının önlenmesi, dünyada ve Türkiye'de acil ve mutlaka gündeme alınması gerekli bir konudur. Bu çalışmada iş kazalarının maliyetleri ve çözüm öneri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İş Kazası, İş Kazası Maliyeti, İş Sağlığı ve Güvenliği

Kaynakça

• Alper, Y. (2005). “ĠĢ Sağlığı Ve Güvenliği Ġçin Politika OluĢturma Ve Uygulama”, Güvenlik Kültürü Konusunda Sosyal Tarafları Bilgilendirme ve Duyarlılık Artırma Semineri, 22 Mart., Bursa http://212.175.131.61/www.isggm.gov.tr/htdocs/images/articles/editor/Yusuf _Alper.ppt
• Akçın, N. A ve Hamarat, E. (1994). “TTK'da Meydana Gelen ĠĢ kazası ve Meslek Hastalıklarının Hukuki ve Mali Durumu”, Türkiye 9. Kömür Kongresi Bildiriler Kitabı, TMMOB Maden Müh. Odası Zonguldak ġubesi, Mayıs. Zonguldak. Ss.151-166, http://www.maden.org.tr/resimler/ekler/c53d30ad023ce50_ek.pdf (Son eriĢim 01.11.2011)
• Akın, L. (2000). İş Kazasından Doğan Maddi Tazminatı, Ankara Üniversitesi (YayımlanmamıĢ Doktora Tezi), Ankara.
• Akın, L. (2005). “ĠĢ Sağlığı Ve Güvenliğinde ĠĢyerinin Örgütlenmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:54, Sayı:1, ss. 1-60, http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-2004-54-01/AUHF- 2004-54-01-Akin.pdf
• Ary, T.S. (1989). “Productivity and Safety”, American Mining Confress Journal, Vol:75, No:9, pp:14-15.(Aktaran: Güyagüler, T. Bozkurt, R. Önder, Ö.Y. (1993). “Kömür Madenciliğinde ĠĢ Kazalarının Ġstatistiksel Ve Ekonomik Analizi”, Türkiye XIII. Madencilik Kongresi, ss.102-113.
• Bostancı, Y. (2005). “Yargıtay Kararları IĢığında ĠĢ Kazası Kavramı”, Kamu-İş İş Hukuku Ve İktisat Dergisi, Cilt:8, Sayı: 1, http://www.kamuis.org.tr/pdf/813.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Bütüner, O. Uzun, D. (2010), “ĠĢ Kazalarının Maliyetleri ve Hesaplamaları Üzerine Bir AraĢtırma”, MYO-OS 2010- Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu, 21-22 Ekim. Düzce, ss. 1-33. www.duzce.edu.tr/kmyo/kmyo/myos/pdf/MYO_OS_6017.pdf
• ÇalıĢ ma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, (2009). T.C. Ulusal İş Sağlığı Ve Güvenliği Politika Belgesi-II (2009 – 2013), http://212.175.131.61/www.isggm.gov.tr/htdocs/files/pol_bel_2009.doc (Son eriĢim 01.11.2011).
• Camkurt, M. Z. (2007). “ĠĢyeri ÇalıĢ ma Sistemi ve ĠĢyeri Fiziksel Faktörlerinin ĠĢ Kazaları Üzerindeki Etkisi” TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Cilt:20, Sayı:6, Cilt:21, Sayı:1 Mayıs/Ağustos. http://www.tuhis.org.tr/dergi/cilt20_21sayi6-1/cilt20_21_sayi6- 1_bolum5.pdf.
• Çelik, F. (2011). 19. Dünya ĠĢ Sağlığı Ve Güvenliği Kongresi Hazırlıkları Çerçevesinde Yabancı Ajansların Temsilcileri Yapılan Toplantı, 11.08.2011. http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal?page=haber&id=basin132 (Son eriĢim 01.11.2011).
• Çolak, M. ve Öztürk, E. (2006). Kısa Vadeli Sigorta Kollarında Sorumluluk Ve Rücu, YaklaĢım Yayıncılık DDK, (2008) T.C. CumhurbaĢkanlığı, Devlet Denetleme Kurulu AraĢtırma ve Ġnceleme Raporu, http://www.tccb.gov.tr/ddk/ddk25.pdf (Son eriĢim 01.11.2011)
• Demir, E. (2009). Metal İş Kolunda Meydana Gelen İş Kazaları ve İş Kazalarının Oluşturduğu Kayıpların Ekonomik Yönden Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul.; Demir, F. (2010). “ĠĢ kazaları Devam Ediyor”, Gözlem Gazetesi, 05 Mart 2010.
• Eren, E. (1997). Bir Numara Yayınları, Ekonomi Ansiklopedisi, 1 Numara ve Hearst Yayıncılık-PaymaĢ Yayınları, GüncelleĢtirilmiĢ Basım (CD).
• Fırat, Z. (2008). “İnsan Kaynakları Yönetiminin İş Güvenliğine Yaklaşımı”, Paradoks, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e -dergi). http://www.paradoks.org, ISSN 1305-7979, Yıl:4 Sayı:1 Ocak. www.paradoks.org/old/makale/yil4_sayi1/firatzy41.pdf (Son eriĢim 01.11.2011);
• Gülhan, B. (2008). Bir Ağır Metal Üretim Fabrikasında Çalışanların İş Kazası Geçirme Sıklığı ve İlişkili Etmenler, Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Ekim.
• Gündüz, S. Gökhan, E. (2007). “Küçük Ölçekli ĠĢletmelerde ĠĢ Sağlığı Ve Güvenliği Tedbirlerinin Uygulanabilirliği”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, Elazığ, ss. 55-59.
• Gündüz, S. (2005). “Yeni Mevzuatın IĢığında ĠĢverenin ĠĢçiyi Gözetme Borcunun Kapsamı”, TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Cilt:19, Sayı:6, Kasım. http://www.tuhis.org.tr/dergi/kasim2005/kasim2005bolum4.pdf Güvercin, Ö. (2003). “ĠnĢaat ĠĢkoluna Eleman YetiĢtiren Kurumlarda ĠĢ Sağlığı Ve ĠĢ Güvenliği Eğitimi", II. İş Sağlığı ve Güvenliği Kongresi Bildiriler Kitabı, 02-03 Mayıs. Adana, ss.107-115.
• Güvercin, Ö. ve Aybek, A. (2003). “Teknik Personelin ĠĢ Güvenliği Konusundaki Eğitim Düzeyleri Üzerine Bir AraĢtırma”, Teknoloji Uluslararası Uygulamalı Mühendislik Dergisi, Yıl 6, Sayı:1-2, ss.69-77
• Güyagüler, T. Bozkurt, R.(1992). “Kömür Madenciliğinde Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Maliyetleri”, Türkiye 8. Kömür Kongresi Bildiriler Kitabı, Zonguldak, Mayıs. ss.331-344 http://www.maden.org.tr/resimler/ekler/0e8517b1fe0b527_ek.pdf (Son eriĢim 01.11.2011)
• Güyagüler, T., Bozkurt, R. ve Önder. Ü.Y. (1993). “Kömür Madenciliğinde ĠĢ Kazalarının Ġstatistiksel Ve Ekonomik Analizi”, Türkiye XIII. Madencilik Kongresi, ss.102-113 www.maden.org.tr/resimler/ekler/6e8ad49045f0bef_ek.pdf, son eriĢim: 01.11.2011).
• Güzel, A. Okur, A.R. (1994). Sosyal Güvenlik Hukuku, YenilenmiĢ 4. Bası, Beta Basım Yayım Dağıtım A.ġ. Ġstanbul Hançer, B. (2009). “5510 Sayılı Kanuna Göre ĠĢ Kazası Ve Meslek Hastalığı Halinde Sigortalı Ve Hak Sahiplerine Sağlanan Haklar”, Mali Çözüm Dergisi, ĠSMMMO Yayın Organı, Sayı:91 ss.293-302. http://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/91malicozum/26%20bekir%20 hancer.pdf (Son eriĢim 01.11.2011)
• ĠLO, (2011). Yeraltı Kömür Madenlerinde Güvenlik ve Sağlık, (Çev. H.U. Sabır). ILO Uygulama Kılavuzu, Ankara, Uluslararası ÇalıĢ ma Ofisi, XXII, http://www.ilo.org/public/turkish/region/eurpro/ankara/publ/komurmaden.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Karacan, E. Erdoğan, Ö.N. (2011). “ĠĢçi Sağlığı Ve ĠĢ Güvenliğine Ġnsan Kaynakları Yönetimi Fonksiyonları Açısından Çözümsel Bir YaklaĢım”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21) 1 :ss. 102-116 Kıran, S. ġemin, S. Ergör, A. (2001). “Kazalar Ve Toplum Sağlığı Yönünden Önemi”, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, Cilt:10, Sayı:2, ġubat. http://www.ttb.org.tr/STED/sted0201/2.html (Son eriĢim 01.11.2011).
• Korkmaz, O.(2011). “ĠĢ Kazaları Ġle Verimlilik Arasındaki ĠliĢki:Türkiye TaĢkömürü Kurumu Örneği”, Journal Of Yasar University, Volume:6 No:23, Temmuz. ss.3805-3813, http://joy.yasar.edu.tr/makale/no23_vol6/5_oya.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Kutal, M. Erhan, A. (1997). “ĠĢ Kazası”, Bir Numara Yayınları, Ekonomi Ansiklopedisi, 1 Numara ve Hearst Yayıncılık-PaymaĢ Yayınları, GüncelleĢtirilmiĢ Basım (CD).
• Ofluoğlu, G., Çekmek, A.F. ve Büyükyılmaz, O. (2008). “ĠĢ Sağlığı ve ĠĢ Güvenliğinde Yönetime Katılma Teknikleri”, 5. Uluslararası ĠĢ Sağlığı Ve Güvenliği Bölgesel Konferansı, 1-3 Kasım. Ġstanbul http://www.isgcevre.com/page.aspx?id=438 (Son eriĢim 01.11.2011).
• Ofluoğlu, G. ve Doğru, T. (2011). “Türkiye‟de ĠnĢaat ĠĢkolundaki ĠĢ Kazalarının Ekonomik Boyutları”, Kamu-İş İş Hukuku Ve İktisat Dergisi, C:11, S:4. http://www.kamu-is.org.tr/pdf/1147.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Ofluoğlu, G. Ve uysal, F. (2000). “ĠĢ Kazaları Ve Meslek Hastalıklarından Kaynaklanan Psiko-Sosyal Sorunların DıĢsal Maliyeti”, Kamu-İş İş Hukuku Ve İktisat Dergisi, C:5, S:4, ss. 1-8. http://www.kamu-is.org.tr/pdf/547.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Önder, S. Suner, N. Önder, M. (2011). “Madencilik Sektöründe Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Risk Değerlendirme Karar Matrisi ile Ġncelenmesi”, Türkiye 22. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi, 11-13 Mayıs. Ankara, http://delmepatlatma.org/madencilik-sektorunde-meydana-gelen-iskazalarinin-risk-degerlendirme -karar-matrisi-ile-incelenmesi-dsyndr- 20110610032958d.pdf (Son eriĢim 01.11.2011)
• Örmeci, M. (1985). İş Kazalarının Türk Ekonomisi Üzerine Etkileri ve Kömür Madenciliği Üzerine Bir İnceleme, Gazi Üniversitesi, Ankara. Özçifçi, A., Uysal, B. Kurt, ġ. (2005). “Ġnsan DavranıĢlarının ĠĢ Kazaları Üzerindeki Etkileri”, Teknoloji Uluslararası Uygulamalı Mühendislik Dergisi, Cilt:8, Sayı:2, Nisan Haziran. Ss.191-198. http://technology.karabuk.edu.tr/arsiv/1302-0056/2005/Cilt(8)/Sayi(2)/191- 198.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Özkılıç, Ö. (2005). İş Sağlığı Ve Güvenliği, Yönetim Sistemleri Ve Risk Değerlendirme Metodolojileri, Türkiye ĠĢveren Sendikaları Konfederasyonu (TĠSK) Yayın No: 246, Mart, http://tisk.org.tr/download/yayinlar/is_sagligi_veguvenligi_metodolojileri.pdf (Son eriĢim 01.11.2011)
• Petrol ĠĢ Sendikası, (1997). Petrol-İş ‘95-96 Yıllık, Ġstanbul SGK, (2011). SGK İstatistik Yıllıkları, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr/kurumsal/istatistikler/sgk_istatistik_yillik lari (Son eriĢim 01.11.2011).
• ġakar, M. (2006). “ĠĢ Kazası Veya Meslek Hastalığında Sosyal Sigortaların ĠĢverene Rücu”, Mali Çözüm Dergisi, ĠSMMMO Yayın Organı, Sayı:77, Ağustos, Eylül, Ekim, http://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/77malicozum/15%20hakemsiz %20müjdat%20sakar.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Talas, C. (1979). Sosyal Ekonomi, S. Yayınları 14, Ankara TDK, (2011). Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük , Http://Tdkterim.Gov.Tr/Bts/ (Son EriĢim 01.11.2011) Tekelioğlu, M. (1994a). “ĠĢ Kazaları”, Mühendis ve Makine Dergisi Cilt:35, Sayı:419, Aralık. Ss.19-22 http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/0000037E.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Tekelioğlu, M. (1994b). “ĠĢçi Sağlığı Ve ĠĢ Güvenliğinin Ekonomik Boyutu”, Mühendis Ve Makine Dergisi, Cilt:35, Sayı:419, Aralık. ss. 31-34. http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/0000037E.pdf Tevrüz, T. (1999). “Türkiye'deki ĠĢ Kazalarına Genel Bir BakıĢ ”, İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı Bildiriler Kitabı, MMO Yayın No: 239, 27-28 Kasım. Ġstanbul, ss.163-172 http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/11252.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Tezdoğan, T. Ve Taylan, M. (2009). “Tersanelerdeki ĠĢ Kazalarının Ġstatistikî Olarak Ġncelenmesi”, Gemi ve Deniz Teknolojisi Dergisi, Sayı: 180, Nisan 2009, ss.10-16 www.gmo.org.tr/documents/gdt/BASILAN%20180.pdfBenzer (Son eriĢim 01.11.2011).
• Tuncay, A.C. (1996). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, YenilenmiĢ 7. Bası, Beta Basım Yayım ve Dağıtımı A.ġ., Ġstanbul
• Türkiye Ġstatistik Kurumu BaĢkanlığı, (2008). 2006-2007 İş Kazaları Ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri Araştırma Sonuçları, Sayı:50, Tarih: 25 Mart.08, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=3916
• Türk-ĠĢ Konfederasyonu (1997). Sosyal Güvenlik Raporu, Ankara, 26-27 Haziran.;
• Türkoğlu, F. (2006). İş Kazaları Ve Meslek Hastalıklarının Türkiye Ekonomisine Maliyeti Ve Konuyla İlgili Eğitimin Önemi (1960 – 2000 Dönemi). Gazi Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, Ankara;
• Uysal, B., Özçifçi, A. Ve Kurt, ġ. (2005). “Türkiye'de Küçük ve Orta Ölçekli Mobilya Ġmalat ĠĢletmelerinde Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Analizi”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Y:18, S:3,ss.439-451 http://www.fbe.gazi.edu.tr/dergi/tr/dergi/tam/18(3)/12.pdf, Ünal, H. G., Gök, A, Gök, K. (2009). “Türkiye‟de ĠĢ Kazalarının Ġl Bazında Analizi”, Kastamonu Eğitim Dergisi Cilt:17 No:1 Ocak. Ss.289-300, http://www.kefdergi.com/pdf/cilt17_no1/289.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Yardım, N. Cipil, Z., Vardar, C., Mollahaliloğlu, S. (2007). “Türkiye ĠĢ Kazaları Ve Meslek Hastalıkları: 2000-2005 Yılları Ölüm Hızları” Dicle Tıp Dergisi, Cilt:34, Sayı:4, ss.264-271. www.dicle.edu.tr/fakulte/tip/dergi/yayin/5.Isveiscisag.pdf (Son eriĢim 01.11.2011).
• Yıldız, G.B. (2010) “ĠĢverenin ĠĢ Kazasından Doğan Hukuki Sorumluluğu”, Toprak İşveren Dergisi, Sayı: 86, http://www.toprakisveren.org.tr/2010-86- gayeburcu.pdf
• Yılmaz, G. (2002), “ĠĢ Kazalarının Maliyeti” http://www.isguvenligi.net 31.12.2002 http://www.isguvenligi.net/index.php?option=com_content&task=view&id= 39 (Son eriĢim 01.11.2011).
• Yüksel, Ġ., Kurt, M. Ve Dizdar, E. (2002). “Atatürk Barajı Ve Hidroelektrik Santralinin Yapımında Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Analizi” Teknoloji Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Karabük Teknik Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl:5, Sayı:3-4, ss.105-111. http://technology.karabuk.edu.tr/arsiv/1302- 0056/2002/Cilt(5)/Sayi(3-4)/105-111.pdf (Son eriĢim 01.11.2011)