Şerif Hüseyin Hareketinin Türk ve Arap Ulus-İnşa Sürecine Etkileri

Yıl 2012, Cilt: 3 Sayı: 2, 98 - 111, 01.12.2012

M. Talha Çiçek

Öz

Türkler tarafından "Arap ihaneti", bir çok Arap tarafından da "Büyük Arap İsyanı" olarak bilinen Şerif Hüseyin İsyanı'nın ne "ihanet" ne de "Arap isyanı" olmadığı bugün konu üzerine yapılan akademik çalışmalarla ortaya konmuş durumdadır. Geçtiğimiz on yıllarda kaleme alınan birçok çalışma her iki iddianın da bu isyan özelinde geçersiz olduğunu ispatlamış durumdadır. Türkiye, Suriye ve Ürdün ders kitaplarından yola çıkarak bu olayın nasıl "Büyük Arap İsyanı" ve "Arap ihaneti" olarak kurgulandığını inceleyen bu çalışma, bu şekilde mevzubahis isyanın Türk ve Arap ulus kimliklerinin inşasına nasıl katkı yaptığını incelemektedir. Başka bir deyişle, "hain Arap" imajının Türk uluslaşmasına yaptığı katkı ile "isyancı Arap" imajının Arap ulus inşası sürecine yaptığı katkılar makalenin temel sorunsalıdır.

Anahtar Kelimeler

Kimlik, ulus, devlet ve ulus devlet

Kaynakça

• Al-Abd al-Lat. S. H. (2005), Tarikh al-Urdun al-Hadith wa al-Muasır- al-Marhala al- Thanawiyya /al-Far’ al-Adabi. Amman.
• Al-Bizaz, A (2001). “Tarbiyatu ash-shuun al-Qawmi”, Kıraat fi al-Fiqr al-Qawmi, al-Kitab al-Awwal al-Qawmiyyatu al-Arabiyya: Fiqratuha va Mukawamatuha, Silsilatu at-Turasi al-Qawmi. Beirut: Markazu al-Dirasat al-Wahdati al-Arabiyya.
• Al-Khusri A. (1966). The Day of Maysalun: a page from the modern history of Arabs. Washington: Middle East Institute.
• Al-Khusri, S. (1982). Yawm Maysalun: Safha min Tarikhu al-Arab al-Hadith. Beirut: Dar al-Ittihad.
• Al-Najjar, M. A. (1986), Fiqr at-Thawratu al-Arabiyya li ami 1916 wa Istiqlali alArab, Beirut: Tatawwur al-Fiqr al-Kawmiyyi al-Arabi
• Al-Tarbiyya al-Ictimaiyye wa al-Wataniyya- al-Cuz al-Thani- li al-Saff al-Thalith. (2005). Amman: Idara al-Manahic wa al-Kutub al-Madrasiyya Al-Tarikh al-Arab wa al-Alam al-Muasır, al-Saff al-Thani wa al-Thanewiyyi al-Adabi.
• (2005). Amman: Idara al-manahic wa al-Kutub al-Madrasiyya. Al-Tarikh alUrdun al-Hadith wa al-Muasır. (2005) Amman: Idara al-manahic wa al- Kutub alMadrasiyya
• Alon, Y. (2007). Making of Jordan: Tribes, Colonialism and the Modern State, London: I.B. Tauris.
• Anderson, B.S. (2005). Nationalist Voices in Jordan. Austin: University of Texas Press.
• Antonius, G. (1955). The Arab Awakening, Beirut: Khayat’s College Book Cooperative.
• Arsel, İ. (1977). Arap Milliyetçiliği ve Türkler-Arap Milliyetçiliğinde 'Türk Aleyhtarlığı', 'Dil' ve 'Din' Unsurları ve Türk'le İlgili Sorunlar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Atay, F. R. (1964). Zeytin Dağı. İstanbul: Varlık Yayınevi.
• Berkes, N. (1975). İslamcılık, Ulusçuluk ve Sosyalizm-Arap Ülkelerinde Gördüklerim Üzerine Düşünceler. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Cem, İ. (2004). Türkiye Avrupa Asya-Strateji Yunanistan Kıbrıs. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çalış, Ş (2001). “Ulus, Devlet ve Kimlik Labirentinde Türk Dış Politikası”, Türkiye’nin Dış Politika Gündemi-Kimlik, Demokrasi ve Güvenlik, Ş. Çalış, İ. D. Dağı, Ramazan Gözen (Eds.), Ankara: Liberte Yayınları.
• Çiçek, M.T. (2012). “Cemal Pasha’s Governorate in Syria, 1914-1917”, Unpublished Ph.D Dissertation, Sabancı University, August 2012.
• Dawisha A. (2003). Arab Nationalism in the Twentieth Century: From Truimph to Despair. Princeton: Princeton University Press. 2003.
• Dawn E. (1973). From Ottomanism to Arabism:Essays on the Origins of the Arab Nationalism. Urbana: University of Illinois Press.
• Farh, M. (2005). Tarikhu al-Arab al-Hadith wa kadayahu al-Muasıra-10, al-Saff alAshare. Amman: Idara al-Manahic wa al-Kutub al-Madrasiyya.
• Kalaci, K. (1993). at-Thawratu al-Arabiyya al-Kubra:1916-1925-Jeylu al-Fada Yawm bi Yawm maa Qamil al-Asma va al-Wathaiq va Al-Adwar. Beirut: Sharikatu alMatbuat li at-Tawzi va an-Nashr.
• Kara, K. (1995). Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük- Ders Kitabı I. İstanbul: Önde Yayıncılık.
• Kayalı, H. (1997). Arabs and Young Turks. Berkeley: University of California Press. Khalidi, R.&Anderson, L.&Muslih&Simon R. (1991). The Origins of the Arab Nationalism. New York: University of Columbia Press.
• Khoury, P. S. (1997). “The Paradoxical in Arab Nationalism: Interwar Syria revisited”, Rethinking Nationalism in the Arab Middle East. J. S. Jankowski and I. Gershoni (eds.). New York: Columbia University Press.
• Musa, S. (1988). at-Thawrat al-Arabiyya al-Kubra: Rijal Sanau Tarikh. Amman: Vadharatu al-Shebab. Tarikhu al-Arabi al-Hadis wa al-Muasır: Merhaletu al-Ta’limu alEsasi al-Saffu al-Tâsi’
• 2005-2006. (2005). Damascus: al-Jumhuriyyetu al-Arabiyyati al-Suriye Wizaratial-Ta’lim al-Muassasatu al-Amme li al-Matbuat wa al-Kutubi al-Madrasiyyah.
• Teitelbaum, J. (2001). The Rise and Fall of the Hashimite Kingdom of Arabia. London: Hurst&Company
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (1931). Tarih IV-Türkiye Cumhuriyeti. İstanbul: Maarif Vekaleti Devlet Matbaası.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (1941). Tarih III-Yeni ve Yakın Zamanlar. Ankara: Maarif Vekaleti Devlet Matbaası.
• Wilson, M. C. (1987). King Abdullah, Britain and Making of Jordan. New York: Cambridge University Press.