Orta Asya'da Sınır Ötesi Su Kaynaklarının Paylaşım Sorunları

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 546 - 566, 31.12.2022

Resul Yalçın , Assylay Imagambetova

https://doi.org/10.54688/ayd.1111305

Cited By: 1

Öz

ÖZ
Orta Asya'daki ana su kaynakları sınır ötesi iki büyük Nehir olan Syr Darya ve Amu Darya Nehirleri dir. Bu nehirlerden paylaşılan suların bölgesel dağılım durumu hem yukarı hem de aşağı su havzası ülkelerinde artan su talebi, hidroelektrik üretimi ve zirai sulama için su kullanımı rekabeti bu ülkelerin ekonomilerini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu aynı zamanda yukarı su havzası ile aşağı su havzası ülkeleri arasındaki siyasi gerilimi de artırıyor. Bu nedenle, bölgedeki su kaynaklarının verimli ve sürdürülebilir yönetimi, Orta Asya Cumhuriyetleri arasındaki ekonomik, siyasi ve çevresel işbirliği için büyük önem taşımaktadır. Eski Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Orta Asya Cumhuriyetleri bağımsızlıklarını kazanınca, eski tek merkezi yönetim modelinin çökmesi nedeniyle sınır ötesi su kaynaklarının paylaşım sorunu güçleşti. Bölgede sınır ötesi suların paylaşımıyla ilgili sorunların özü, bölgedeki su kullanım hedef ve amaçlarının ağırlıklı olarak bir ülkeden diğerine ulusal çıkar bağlamında farklılık göstermesidir. Bu çıkar çatışması, bazı ülkelerin sulu tarıma daha bağımlı olduğu, diğerleri için ise hidroelektrik üretimi daha öncelikli olduğundan bu cumhuriyetlerin su tüketim öncelikleri farklı ulusal çıkarlarından kaynaklanmaktadır. Bu makale, Orta Asya ülkeleri arasında ortak su kullanımını, paylaşımdan doğan sorunları; sınır ötesi su kaynaklarının yönetim sorunlarını ve çıkar çatışmasına yol açan konuları irdelemeye çalışarak sorunların temel nedenlerini belirtmektedir.

Anahtar Kelimeler

Orta Asya, Su Kaynakları, Su Yönetimi, Sınır Ötesi Nehirler

PROBLEMS OF SHARING TRANSBOUNDARY WATER RESOURCES IN CENTRAL ASIA

Öz

ABSTRACT

The main water resources in Central Asia are the two major transboundary rivers of Syr Darya and Amu Darya. Territorial distribution status of shared waters from these rivers and increasing demand for water in both upper reaches and downstream countries lead to competition between water use for hydropower generation and for irrigation contributing to serious consequences for the economy of these countries. This also raises the political tension between the upper reaches and downstream countries. Therefore, efficient and sustainable management of water resources in the region remains highly important for economic, political and environmental cooperation between the Central Asian Republics. When Central Asian Republics gained their independence after the breakup of the old Soviet Union, the problem of sharing the transboundary water resources aggravated due to the collapse of the old single centralized model of management. The essence of the problems with sharing transboundary waters in the region is that the goals for water use in the region predominantly differ from one country to another. This contradiction is rooted in differing national interests of the republics’ water consumption priorities, with some countries more dependent on irrigated agriculture while hydropower generation is more priority for others. This paper attempts to look at the issues with joint water use, management of transboundary water resources by Central Asian countries and points out the main causes of the problem.

Anahtar Kelimeler

Central Asia, Water Resources, Water Management, Transboundary Rivers

Kaynakça

• Mukhametzyanov, A. (2006). Vodnyye resursy Tsentral'noy Azii: problemy i perspektivy, CentrAsia. Retrieved on 24 January 2022 https://centrasia.org/newsA.php?st=1156136880.
• Panfilova, V. (2018). Rakhmon i Mirziyoev pobratalis'. Nezavisimaya. Retrieved on 24 January 2022 https://www.ng.ru/cis/2018-03-12/5_7187_rahmon.html
• Rheinbay, J., Mayer, S., Wesch, S., Vinke, K., (2021). A Threat to Regional Stability: Water and Conflict in Central Asia, PeaceLab, Retrieved on 14 April 2022 https://peacelab.blog/2021/04/a-threat-to-regional-stability-water-and-conflict-in-central-asia
• Sehring, J. (2007). Gebrochene Verträge. Multilaterale Abkommen zu Flüssen in Zentralasien, WeltTrends, 15( 57).
• Shatalov, S. (2008). Water Energy Nexus in Central Asia. Presentation to the 2008 SPECA Economic Forum. Moscow, 20 October.
• Sidorova, L. (2008). Gosudarstva Tsentral’noy Azii: Problemy Sovmestnogo Ispol’zovaniya Transgranichnych Vodnyh Resursov, Tsentral’naya Aziya i Kavkaz, 1(55), p. 96.
• Smirnov, S. (2009). Razorvat' nel'zya ostavit', Ekspert Kazakhstan, 46 (237).
• Smith, D., R., (1995). Environmental Security and Shared Water Resources in Post-Soviet Central Asia, Post-Soviet Geography, 36:6, 351-370, DOI: 10.1080/10605851.1995.10640997
• Soliev, I., & Theesfeld, I. (2020). Benefit Sharing for Solving Transboundary Commons Dilemma in Central Asia. International Journal of the Commons, 14(1), pp. 61–77. DOI: https://doi.org/10.5334/ijc.955
• UNDP, (2011), Overview of Regional Transboundary Water Agreements, Institutions and Relevant Legal/Policy Activities in Central Asia, <<Promoting Integrated Water Resources Management and Fostering Transboundary Dialogue in Central Asia>> EU-UNDP Project (2008 - 2012). Retrieved on 16 April 2022. http://www.cawater-info.net/bk/water_law/pdf/water-agreements-in-central-asia-2011.pdf
• UNEP & WWF (2006). Izmeneniye Klimata i Vodnyye Problemy v Tsentral'noy Azii. Moscow- Bishkek.
• Vinokurov, E. (2007). Strategiya vodno-energeticheskoy bezopasnosti Tsentral'noy Azii kak odin iz osnovopolagayushchikh faktorov integratsii gosudarstv regiona, Retrieved on 25 January 2022 https://articlekz.com/article/7516.
• Yalcin, Resul; Mollinga, Peter P. (2007). Institutional transformation in Uzbekistan's agricultural and water resources administration: The creation of a new bureaucracy, ZEF Working Paper Series, No. 22, University of Bonn, Center for Development Research (ZEF), Bonn. Retrieved on 22 April 2022. http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0202-20080911223
• Zhiltsov, S. & Zonn I. (2008). Bor’ba za vodu, Indeks Bezopasnosti, 3(14), pp. 49-62.
• Zonn I., & Kostianoy A. (Eds.). (2014). The Turkmen Lake Altyn Asyr and Water Resources in Turkmenistan. Berlin, Heidelberg: Springer