ŞERİF MARDİN’İN ESERLERİ ÜZERİNDEN ENTELEKTÜELLER VE İDEOLOJİLER: SOSYOLOJİK BAKIŞ AÇISININ GÜCÜNE DAİR KİŞİSEL BİR İZAH

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 2, 721 - 752, 30.12.2023

Kenan Tazefidan

https://doi.org/10.54688/ayd.1334293

Öz

Bu çalışmada, Şerif Mardin’in eserleri üzerinden Türk sosyolojisi bağlamında entelektüeller ve ideolojiler konusunda bazı çıkarımlar, değerlendirmeler ve dönemsel olarak birtakım sınıflandırmalar yapmaktır. Türk sosyolojisinde entelektüellerin kazandığı özelliklerin, eğilimlerin yanında hasıraltı edilmiş ideolojilerin muhtevasıyla birlikte düşünülerek tespit edilmeye çalışılmıştır. 100 yıllık sosyoloji tarihimizle birlikte Batı’dan aktarılan ekollere yaklaşımlara, paradigmalara yer vermekle birlikte; entelektüellerin bu dönemdeki ideolojik bağlamındaki süreklilik ve kopuşlarına da yer verilmiştir. İdeolojilerin inşası ve yayılım aşamaları aydınlardan bağımsız değildir. Ayrıca entelektüeller ve ideolojiler gündelik siyasetin dışında da değildir. Bu nedenle entelektüellerin, siyasal hareketler ve ideolojilerle kurduğu ilişkilere de değinilmiştir. Her toplumda entelektüeller siyasal ideolojilerin hem taşıyıcıları hem de üreticileri oldukları hatırlatılmıştır. Çalışmada Osmanlı siyasal ve toplumsal yapısı ile düşünce tarihine ilişkin araştırmalarıyla tanınan Mardin’in eserleri perspektifinden entelektüeller, ideolojilere ve onun sosyolojik bakış açısı üzerinden söz konusu sürecin izleri takip edilerek gelinen noktada kemikleşen ideolojilerin entelektüellerin üzerindeki etkiyi tarihsel aşamalarıyla irdelemektir.

Anahtar Kelimeler

Türk Sosyolojisi, Şerif Mardin, Entelektüeller, İdeolojiler.

INTELLECTUALS AND IDEOLOGIES THROUGH THE WORKS OF ŞERİF MARDİN: A PERSONAL EXPLANATION OF THE POWER OF SOCIOLOGİCAL PERSPECTIVE

Öz

In this study, it is to make some inferences, evaluations and periodic classifications about intellectuals and ideologies in the context of Turkish sociology through the works of Şerif Mardin. It has been tried to determine the characteristics of intellectuals in Turkish sociology by considering the contents of the ideologies that have been hidden as well as the tendencies. Along with our 100-year history of sociology, we include approaches and paradigms transferred from the West; The continuity and ruptures of intellectuals in the ideological context of this period are also included. The construction and diffusion stages of ideologies are not independent of intellectuals. Also, intellectuals and ideologies are not outside of everyday politics. For this reason, the relations between intellectuals and political movements and ideologies are also mentioned. It has been reminded that in every society, intellectuals are both carriers and producers of political ideologies. In this study, intellectuals from the perspective of Mardin's works, known for his research on the Ottoman political and social structure and the history of thought, and by following the traces of the process through his sociological perspective, to examine the effect of ossified ideologies on intellectuals at the point reached, with historical stages.

Anahtar Kelimeler

Turkish Sociology, Şerif Mardin, Intellectuals, Ideologies.

Kaynakça

• Bakan, S. (2019). İktisadi düşünceler ve devlet: Devletin iktisadi ve siyasal eylemlerinin etkileşimi. Bilsam Yayınları.
• Başkaya, F. (2018). Paradigmanın iflası: Resmi ideolojinin eleştirisi üzerine. Yordam Kitap.
• Çakır, R. (2008). Mahalle baskısı: Prof. Dr. Şerif Mardin’in tezlerinden hareketle Türkiye’de İslam, cumhuriyet, laiklik ve demokrasi. D.Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık.
• Çetin, O., (2014). Sosyolojik araştırmalarda veri çözümlemesi ve bulguların yorumlanması. Sosyolojide araştırma yöntem ve teknikleri, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir, 182-215.
• Çiğdem, A. (2002). Entelektüeller ve ideolojiler. Modern Türkiye’de siyasi düşünceler: Dönemler ve zihniyetler, Cilt: 9, (ss. 112-114), İletişim Yayınları.
• Gramsi, A. (2014). Hapishane defterleri. Kalkedon Yayınları.
• Gürpınar, D. (2013). Türkiye’de aydının kısa tarihi. Etkileşim Yayınları.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2009). Bazı bilim insanlarının Türkiye’deki siyasal düşün tarihine katkıları üzerine bir deneme. Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Dönemler ve zihniyetler. (ss.233-248). İletişim Yayınları.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2015). Türkiye’de sosyolojinin 100 yıllık birikimi üzerine bazı tespitler. Sosyoloji Konferansları, 29-55.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2021). Türk sosyoloji tarihi-III: Yeni Türkiye’de sosyolojinin düşünsel ve kuramsal temelleri. Doğu Kitabevi.
• Kayalı, K. (2011). Türk düşünce dünyasında yol izleri. İletişim Yayınları.
• Kızılçelik, S. (2018). Çağdaş sosyal teorisyenler 1: Gramsci, Parsons, Mills, Althusser, Foucault, Goffman, ve Bauman’ın sosyal teorileri. Anı Yayınları.
• Koyuncu, A. (2014). Türkiye’de sosyoloji ekolleri. Sosyoloji Divanı Dergisi, (Editör: Köksal Alver), 65-99. Luxemburg, R. (2022). Vardım, varım, var olacağım. (Yay. Haz.: Poyraz Karadeniz), Destek Yayınları.
• Mardin, Ş. (1955). Ali Paşa ve hürriyet. Forum Dergisi, (4), 39.
• Mardin, Ş. (1957a). Fikirler tarihi nedir? bir kitap hakkında. Forum Dergisi, VI (7), 20-21.
• Mardin, Ş. (1956a). Tanzimat ve ilmiyye, Forum Dergisi. 5 (49), 9-10.
• Mardin, Ş. (1956b). Yeni bir utopya. Forum Dergisi. (51), 9-11.
• Mardin, Ş. (1957b). Türkiye’de orta sınıfların üç devri. Forum Dergisi. 6 (69), 11-12.
• Mardin, Ş. (1957c). İstikbalimizdeki kütle problemleri hakkında. Forum Dergisi, VII (81), 9-10.
• Mardin, Ş. (1983a). Atatürkçülüğün kökenleri. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1983b). Din ve ideoloji. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1984). Tanzimat ve aydınlar. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1985). 19. yy’da düşünce akımları ve Osmanlı devleti. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. İletişim Yayınları, (2), 342-351.
• Mardin, Ş. (1992). Bediüzzaman Said Nursi olayı: Modern Türkiye’de din ve toplumsal değişim. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1992). Siyasal ve sosyal bilimler. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1994). Atatürk’ü anarken. Türkiye Günlüğü Dergisi, (28), 5-9.
• Mardin, Ş. (1995). Türk modernleşmesi. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1995). Kolektif bellek ve meşruiyetlerin çatışması. Avrupa’da etik, din ve laiklik, Metis Yayınları.
• Mardin, Ş. (1998). Modern Türk sosyal bilimleri üzerine bazı tespitler. Türkiye’de modernleşme ve ulusal kimlik, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 54-69.
• Mardin, Ş. (2000). Tarihimiz ve tarihe soru sormak: Bir hasbihal. Yeni Türkiye Dergisi, (33), 384-387.
• Mardin, Ş. (2006). Religion, society, and modernity Turkey. The Syracause University Press.
• Mardin, Ş. (2007). Kültürel değişme ve aydın: Necip Fazıl ve nakşibendi. Orta Doğu’da Kültürel Geçişler, (Çev. Birgül Koçak), Doğu-Batı Yayınları, 210-232.
• Mardin, Ş. (2009). Demokrasi ve aydının mesuliyeti, kime aydın denir, (Der. Ahmet Köklügiller), IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Mardin, Ş. (2012a). Jön Türklerin siyasi fikirleri 1895-1908. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2012b). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2015). Türkiye’de din ve siyaset. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2017). İdeoloji. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2018). Türkiye, İslam ve sekülarizm. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2020). Türkiye’de toplum ve siyaset. İletişim Yayınları.
• Orçan, M. (2014). 21. yüzyılda Türkiye’de sosyolojinin geleceği. Sosyoloji Divanı Dergisi, 53-64.
• Said, E. (2021). Entelektüel: Sürgün, marjinal, yabancı. Ayrıntı Yayınları.
• Tazefidan, K. (2023). Şerif Mardin’in sosyolojik görüşleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tuncel, G. (2020). Siyasal ayrışma. Bilsam Yayınları.