2023 KAHRAMANMARAŞ MERKEZLİ DEPREMLERDE ENKAZ ALTINDA KALAN KIBRIS TÜRK VOLEYBOL TAKIMI HABERLERİNDE DOĞRULUK SORUNU: ENFORMASYON, MİSENFORMASYON, DEZENFORMASYON

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1 -Deprem Özel Sayısı-, 515 - 543, 22.02.2024

Nuran Öze

https://doi.org/10.54688/ayd.1385620

Öz

Deprem, önlem alınmadığında felakete dönüşebilen doğal bir olaydır. Çalışma, 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli meydana gelen, 11 ili etkileyen depremlerle ilgilidir. Kuzey Kıbrıs'tan Türkiye'deki voleybol müsabakalarına Adıyaman’da katılmak için giden 39 kişilik kafileden dört kişi depremden sağ kurtulmuş, yaşları 12-14 arasında değişen 24 sporcu hayatını kaybetmiştir. Toplam 49 KKTC vatandaşının hayatını kaybettiği bu depremler, Kıbrıs Türklerinin 1974 savaşından sonra yaşadığı en büyük ve toplu kayıptır. Olayın akabinde Cumhurbaşkanı eski İletişim Danışmanı ve Cumhurbaşkanlığı sözleşmeli personeli Kartal Harman kendi sosyal medya hesabından Adıyaman’daki ekipten iyi haberler alındığına dair yaydığı asılsız haberlerle çocukların aileleri ve toplumu yanıltmış, umutlanmasına neden olmuştur. Çalışmanın amacı, bilgi, misenformasyon ve dezenformasyonun doğrulukla olan sorunlu ilişkisini incelemek, doğru haberciliğin önemine değinmek ve haberlerde dezenformasyonu önleyebilecek öneriler yapmaktır. Amaca ulaşmak için dezenformasyona sebep olan haberler elektronik arşiv taraması ile saptanmış, ardından 219 kişi üzerinde alan araştırması yapılarak haber kaynakları ve bu kaynaklara güven ilişkisi bağlamındaki sorular katılımcılara elektronik anketlerle ulaştırılmış, sonuçlar doğrultusunda depremlerle ilgili haberlerin Kuzey Kıbrıs’ta en çok takip edildiği gazeteciyle yüz yüze görüşme gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların ana akım medya kanallarına güveni çok düşükken, sosyal ağlardan alınan haberlere geleneksel medyada yayınlanan haberlere göre daha çok güvendiği ancak sosyal medyayla ilgili ciddi güven sorunları yaşadığı saptanmıştır. Misenformasyon ve buna bağlı dezenformasyon bunun temel sebebi olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dezenformasyon, Enformasyon, Kahramanmaraş Depremleri, Kuzey Kıbrıs, Misenformasyon, Voleybol Takımı

Etik Beyan

Herhangi bir çıkar çatışması yoktur

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

ACCURACY PROBLEM IN THE NEWS OF THE TURKISH CYPRUS VOLLEYBALL TEAM, WHICH WAS UNDER THE RUBBLE IN THE 2023 KAHRAMANMARAŞ CENTERED EARTHQUAKES: INFORMATION, MISINFORMATION, DISINFORMATION

Öz

An earthquake is a natural event that can become a disaster if precautions are not taken. The study is about the earthquakes on February 6, 2023, centered in Kahramanmaraş, affecting 11 provinces. Four people from the 39-person group that went from Northern Cyprus to participate in the volleyball competitions in Adıyaman in Turkey survived the earthquake, and 24 athletes aged between 12-14 lost their lives. These earthquakes, in which a total of 49 TRNC citizens lost their lives, are the largest and most collective loss experienced by the Turkish Cypriots after the 1974 war. Following the incident, Kartal Harman, former Communications Advisor to the President and contracted personnel of the Presidency, misled the children's families and the society by spreading false news on his social media account that good news was received from the team in Adıyaman, causing them to become hopeful. The study aims to examine the problematic relationship between information, misinformation disinformation, and accuracy, to touch upon the importance of accurate journalism, and to make suggestions to prevent disinformation in the news. To achieve the goal, the news that caused disinformation was determined by electronic archive scanning, then field research was conducted on 219 people, questions about news sources and the relationship of trust in these sources were delivered to the participants through electronic surveys, and in line with the results, a face-to-face interview was held with the journalist whose news about earthquakes is most followed in Northern Cyprus. It was determined that while the participants' trust in mainstream media channels was very low, they trusted the news received from social networks more. However, they had serious trust problems with social media as well. Misinformation and related disinformation have been identified as the main reason for this.

Anahtar Kelimeler

Disinformation, Information, Kahramanmaraş Earthquakes, North Cyprus, Misinformation, Volleyball Team

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akao, K.-I., & Sakamoto, H. (2018). A theory of disasters and long-run growth. Journal of Economic Dynamics and Control. 95, 8-109. https://doi.org/10.1016/j.jedc.2018.08.006
• ,Akit. (2022, Ocak 13). “Fay hattı aktif! Dikkat” diyerek o bölge için deprem uyarısı yaptı. 10 Nisan 2023. https://www.yeniakit.com.tr/haber/fay-hatti-aktif-dikkat-diyerek-o-bolge-icin-deprem-uyarisi-yapti-1616701.html
• Arcaya, M., Raker, E. J., & Waters, M. C. (2020). The social consequences of disasters: Individual and community change. Annual Review of Sociology. 46:135–58 https://doi.org/10.1146/annurev-soc-121919
• Bianet. (2023, Mart 2). İsias Otel ayrıca soruşturulacak. 14 Nisan 2023. https://bianet.org/haber/isias-otel-ayrica-sorusturulacak-275014
• Dretske, F. (1981). Knowledge and the flow of information. Cambridge, MA: MIT Press.
• Ekmekçi, Hüseyin. “Kahramanmaraş merkezli depremlerde doğru habercilik anlayışı” (Görüşmeci: Xxxxx Yyy, Ses Kaydı, 11 Nisan 2023). https://drive.google.com/file/d/1OaPE1yYXvqV5PkMMqIAiBg4A5M-eJCwK/view?usp=sharing
• EM-DAT. (2022). 2022 Disasters in Numbers. 5 Nisan 2023. https://reliefweb.int/report/world/2022-disasters-numbers
• Fetzer, J. H. (2004a). Disinformation: The use of false information. Minds and Machines, 14, 231–240 https://doi.org/10.1023/B:MIND.0000021683.28604.5b
• Fetzer, J. H. (2004b). Information: Does it have to be true? Minds and Machines 14, 223–229. https://doi.org/10.1023/B:MIND.0000021682.61365.56
• Floridi, L. (2005). Is semantic information meaningful data? Philosophy and Phenomenological Research, 70(2), 351-370. https://doi.org/10.1111/j.1933-1592.2005.tb00531.x
• Floridi, L. (2013). Semantic conceptions of information. İçinde N. Zalta (Ed.), Stanford encyclopedia of philosophy (Spring 13). http://plato.stanford.edu/archives/spr2013/entries/information-semantic
• Gazete Duvar. (2020, Ocak 25). Naci Görür: Doğu Anadolu fay hattı uyandı. https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2020/01/25/naci-gorur-dogu-anadolu-fay-hatti-uyandi
• Gıynık Gazetesi. (2023, Mart 7). Kartal Harman’a büyük öfke… Asılsız haberlerle toplumu yanılttı. 10 Mart 2023. https://giynikgazetesi.com/kartal-harmana-buyuk-ofke-asilsiz-haberlerle-toplumu-yaniltti/
• Grice, H. P. (1957). Meaning. İçinde P. Grice (Ed.), Studies in the way of words (ss. 213-223). Harvard University Press.
• Guo, H. (2010). Understanding global natural disasters and the role of earth observation. International Journal of Digital Earth, 3(3), 221-230. https://doi.org/10.1080/17538947.2010.499662
• Haber Kıbrıs. (2023, Şubat 14). Depremde hayatını kaybeden KKTC vatandaşı sayısı 49’a yükseldi. 7 Mart 2023. https://haberkibris.com/depremde-hayatini-kaybeden-kktc-vatandasi-sayisi-49a-yukseldi-1240-2023-02-14.html
• Kıbrıslı Gazetesi. (2023, Şubat 6). Adıyaman’daki 43 kişiden haber alınamıyor! 10 Mart 2023. https://www.kibrisligazetesi.com/kibris/adiyamandaki-43-kisiden-haber-alinamiyor/
• Noji, E. K. (1991). Natural Disasters. Critical Care Clinics, 7(2), 271–292.
• NTV. (2023, Nisan 22). Kahramanmaraş merkezli depremlerde can kaybı 50 bin 783’e yükseldi. 30 Eylül 2023 https://www.ntv.com.tr/turkiye/kahramanmaras-merkezli-depremlerde-can-kaybi-50-bin-783e-yukseldi,y8gMM7CAlE2ltf8TFbXryQ
• Özgür Gazete. (2023a, Şubat 7). Tatar’ın danışmanı dün gün boyu yalan bilgi verdi. 10 Şubat 2023. https://www.ozgurgazetekibris.com/manset/108706-tatarin-danismani-dun-gun-boyu-yalan-bilgi-verdi.html
• Özgür Gazete. (2023b, Şubat 14). Akkurt’un iddiasını çürüten sosyal sigorta yatırım dökümü: Maaşı da 55 bin TL! 10 Şubat 2023. https://www.ozgurgazetekibris.com/kibris/109138-akkurtun-iddiasini-curuten-sosyal-sigorta- yatirim-dokumu-maasi-da-55-bin-tl.html
• Özgür Gazete. (2023c, Şubat 14). Bir hafta sonra açıklama: Kartal Harman yalan bilgi yayarken görevde değilmiş! 15 Şubat 2023. https://www.ozgurgazetekibris.com/kibris/109105-bir-hafta-sonra-aciklama-kartal-harman-yalan-bilgi-yayarken-gorevde-degilmis.html
• Peek, L., Wachtendorf, T., & Meyer, M. A. (2021). Sociology of disasters. İçinde Handbooks of sociology and social research (ss. 219-241). Springer Science and Business Media B.V. https://doi.org/10.1007/978-3-030-77712-8_11
• Quarentelli, E. L. (1987). Disaster studies: An analysis of the social historical factors affecting the development of research in the area. International Journal of Mas Emergencies and Disasters, 3, 285-310.
• Søe, S. O. (2021). A unified account of information, misinformation, and disinformation. Synthese, 198(6), 5929-5949. https://doi.org/10.1007/s11229-019-02444-x
• Sputnik Türkiye. (2021, Temmuz 18). Prof. Dr. Naci Görür: Hem Yedisu hem de Göynük fayında büyük deprem bekliyoruz. 5 Nisan 2023. https://sputniknews.com.tr/20210728/prof-dr-naci-gorur-hem-yedisu-hem-de-goynuk-fayinda-buyuk-deprem-bekliyoruz-1045082265.html
• Stahl, B. C. (2006). On the difference or equality of information, misinformation, and disinformation: A critical research perspective. Informing Science Journal, 9, 83-96.
• Şen, S. (2023). Kahramanmaraş merkezli depremlerin ekonomiye etkisi. Diplomasi ve Strateji Dergisi, 4(1), 1-55. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3049226
• TRT Haber. (2019, Ağustos 17). Türkiye’nin son 119 yıllık istatistikleriyle deprem gerçeği. https://www.trthaber.com/haber/turkiye/turkiyenin-son-119-yillik-istatistikleriyle-deprem-gercegi-427056.html#:~:text=Kuzey%2C%20Do%C4%9Fu%20ve%20Bat%C4%B1%20Anadolu,bin%20687%20deprem%20meydana%20geldi.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu. https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Kahramanmara%C5%9F%20Depremi%20%20Raporu_02.06.2023.pdf
• USGS. (2023a). Global earthquake hazard map. The Global Earthquake Model Foundation. 15 Nisan 2023 https://doi.org/10.5281/zenodo.8409534
• USGS. (2023b). The science of earthquakes. Earthquake Hazard Program. 15 Nisan 2023 https://www.usgs.gov/programs/earthquake-hazards/science-earthquakes
• WHO. (2002). Disasters and emergencies: Definitions, training package. 15 Nisan 2023 https://apps.who.int/disasters/repo/7656.pdf