DEPREMZEDE BİREYLERİN “DEPREM” ALGISI VE BAZI SOSYO- DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLER AÇISINDAN ANALİZİ (MALATYA İLİ ÖRNEĞİ)

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 1, 1 - 32, 30.06.2025

Arzu Bozdağ Tulum

https://doi.org/10.54688/ayd.1473174

Öz

Bu araştırmanın amacı; depremzede bireylerin "Deprem" kavramı ile ilgili zihinsel imgelerini tespit ederek bu imgeleri çeşitli kategorilerde sınıflandırmak ve bu zihinsel imgelerin bazı sosyo-demografik değişkenler açısından farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. Bu kapsamda depremzedelerin zihninde "Deprem" kavramına ilişkin imgeleri belirlemek amacıyla bir metafor çalışması yapılmıştır. Araştırmada nitel ve nicel araştırma yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Nicel araştırma tekniklerinden anket tekniği kullanılırken, nitel araştırma tekniği olarak fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Katılımcı depremzedelerin "Deprem" kavramına ilişkin zihinsel imgelerini ortaya çıkarmak amacıyla çalışmanın ana veri kaynağını oluşturan; "Deprem...... benzer/gibidir...... çünkü......" ifadesini tamamlamaları istenmiştir. Ayrıca "Deprem" imajının bazı sosyo-demografik değişkenler açısından bir farklılık oluşturup oluşturmadığını ortaya çıkarmak amacıyla cinsiyet, yaş grubu, eğitim düzeyi, gelir düzeyi, yaşamın çoğunun geçirildiği yerleşim yeri vb. sorular da anket formunda yer almıştır. 545 depremzededen toplanan veriler doğrultusunda toplam 3 ana ve 8 alt kategori oluşturulmuştur. Sosyo-demografik özellikleri içeren verilerin analizinde SPSS 25 paket programı kullanılmıştır. Yapılmış olan bu çalışma depremzede bireylerin bazı sosyo-demografik değişkenlerinin "Deprem" kavramına ilişkin oluşturdukları ana metafor kategorilerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar yarattığını ortaya koymuştur. Ayrıca depremzedeler tarafından en sık dile getirilen deprem metaforlarının; kıyamet, felaket, ölüm, yıkım, korku, felaket, çaresizlik gibi imgelerden oluştuğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Metafor , Deprem , Depremzede Birey

Destekleyen Kurum

YOK

Teşekkür

Bu araştırmada akademik danışman olarak katkı sağlamış olduğum 2024 yılında TUBİTAK ortaöğretim öğrencileri araştırma projeleri yarışması Sosyoloji dalında Malatya bölge sergisinde sunulan “Depremzede Bireylerin “Deprem” Algısı ve Bazı Sosyo- Demografik Değişkenler Açısından Analizi (Malatya İli Örneği)” isimli projenin bir kısmından yararlanılmıştır. Makalenin tek yazarlı olarak yayınlanması için proje ekibinden ve proje danışmanı Arif AKÇA'dan yazılı izinleri alınmıştır. Projenin hazırlanmasında ve bu araştırmaya sunduğu katkıdan dolayı emeği geçen lise öğrencileri; Elif Ermeç, Hamza Belliktaş ve Ela Kahraman’a ve proje danışmanı Arif AKÇA'ya teşekkür ederim.

"EARTHQUAKE" PERCEPTION OF EARTHQUAKE VICTIMS AND ANALYSIS IN TERMS OF SOME SOCIO-DEMOGRAPHIC VARIABLES (MALATYA PROVINCE EXAMPLE)

Öz

The purpose of this research; The aim of the study is to identify the mental images of earthquake victims regarding the concept of "Earthquake", to classify these images in various categories and to reveal whether these mental images differ in terms of some socio-demographic variables. In this context, a metaphor study was conducted to determine the images related to the concept of "Earthquake" in the minds of earthquake victims. Qualitative and quantitative research methods were used together in the research. While the survey technique was used as a quantitative research technique, the phenomenology pattern was used as a qualitative research technique. Constituting the main data source of the study in order to reveal the mental images of the participating earthquake victims regarding the concept of "Earthquake"; They were asked to complete the statement "Earthquake is similar/like...... because...." In addition, in order to reveal whether the "Earthquake" image creates a difference in terms of some socio-demographic variables, gender, age group, education level, income level, place of residence where most of the life is spent, etc. questions were also included in the survey form. In line with the data collected from 545 earthquake victims, a total of 3 main and 8 subcategories were created. SPSS 25 package program was used to analyze the data including socio-demographic characteristics. This study has revealed that some socio-demographic variables of earthquake victims create statistically significant differences in the main metaphor categories they create regarding the concept of "Earthquake". In addition, the earthquake metaphors most frequently expressed by earthquake victims are; It has been seen that it consists of images such as apocalypse, disaster, death, destruction, fear, disaster and despair.

Anahtar Kelimeler

Earthquake , Earthquake Victim Individual , Metaphor

Kaynakça

• AFAD (2023). 06 Şubat 2023 Kahramanmaraş (Pazarcık ve Elbistan) depremleri saha çalışmaları ön değerlendirme raporu, https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Arazi_Onrapor_28022023_surum1_revize.pdf adresinden 18.12.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Aksoy, B. (2013). “Depremi yaşamış olan 9. sınıf öğrencilerinin “deprem” kavramına yönelik algılarının nitel açıdan incelenmesi” ZfWT, Vol. 5, No. 1 (2013) adresinden 19.12.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Aydın, F. ve Coşkun, M. (2010). “Observation of the students’ “earthquake” perceptions by means of phenomenographic analysis (primary education 7th grade – Turkey” International Journal of The Physical Sciences Vol. 5(8), pp. 1324-1330, http://www.academicjournals.org/IJPS ISSN 1992 - 1950 ©2010 Academic Journals. adresinden 19.12.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Aydın, İ. S. ve Pehlivan, A. (2010). Deprem öğretmeni adaylarının “öğretmen” ve “öğrenci” kavramlarına ilişkin kullandıkları metaforlar, Turkish Studies, 5(3), 812-842.
• Can, İ. (2022). Afetler çağinda sosyolojiyi yardıma çağirmak ya da afeti yeniden tanımlamanın gerekliliği üzerine, https://tezkiredergisi.org/wp-content/uploads/2022/12/tezkire-80.sayi_toprak4-9-29.pdf adresinden 1.6.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4. Baskı). USA: Pearson Education Inc.
• Fırat, M. (2022). Deprem ve toplumsal etkileri, https://tezkiredergisi.org/wp-content/uploads/2022/12/tezkire-80.sayi_toprak4-47-72.pdf. adresinden 1.6.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. ve Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education, USA: McGraw-Hill Companies Inc.
• Karabey, T. ve Aras, M. (2022). Metaphoric perceptions of emergency aid and disaster management students regarding “earthquake”: a case study of Turkey, International Journal of Caring Sciences May-August 2022 Volume 15 | Issue 2| Page 1513.
• Karakuş, U. (2014). Depremi yaşamış ve yaşamamış öğrencilerin deprem algılarının, metafor analizi ile incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 18 (29), 97-116.
• Kavalcı, K., & Ünal, S. (2016). Y ve Z kuşaklarının öğrenme stilleri ve tüketici karar verme tarzları açısından karşılaştırılması, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3).
• Kaya, H. (2010). Ortaokul öğrencilerinin “deprem” kavramına yönelik geliştirdikleri metaforlar, Eğitim Araştırmaları ve Incelemeleri, 5(11), 712
• Kaygısız, E. ve Sipahi, H. (2019). Y kuşağı üniversite öğrencilerinin bireysel yenilik ve endüstri 4.0 bilgi düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18(2), 922-936, adresinden 18.12.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Koçoğlu, E. (2014). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgiler kavramına ilişkin imgesel algıları, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 3.
• Kolukırık, S. ve Tuna, M. (2009). Türk medyasında deprem algısı: Marmara depremi örneği, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar-2009 C.8 S.28 (286-298), www.esosder.org.
• Lazaridou-Varotsos, MS (2013). Earthquake prediction by seismic electric signals: the success of the VAN method over thirty years. Springer Praxis Books, Berlin Heidelberg, pp 1–254. https://doi.org/10.1007/978-3-642-24406-3 adresinden 18.12.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Salman, Y. (2003). Dilin düş evreni: eğretileme, Kitaplık, s. 65 Ekim, S. 53-56, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Tang, B., Deng, Q., Glik, D., Dong, J., & Zhang, L. (2017). “A metaanalysis of risk factors for post-traumatic stress disorder (ptsd) in adults and children after earthquakes”. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(12), 1537.
• Ursano, R. J., Fullerton, C. S., & Norwood, A. E. (2003). Terrorism and disaster: the psychological aftermath. New York, NY: Guilford Press.
• Yıldırım, A.ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Ankara: Seçkin Yay.,
• Yılmaz, H ve Arslan, E. (2023). “Okul öncesi dönemdeki çocukların gözünden deprem” https://www.researchgate.net/publication/372439396_Okul_Oncesi_Donemdeki_Cocuklarin_Gozunden_Deprem. adresinden 19.12.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Yüksekbilgili, Z. (2015). Türkiye’de Y kuşağının yaş aralığı, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (ESOSDER), Bahar-2015 Cilt:14 Sayı:53 (259-267)