Asırlık Fabrikanın Dönüşümü: Bomontiada

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 8, 95 - 106, 27.12.2018

Didem Turhan

Öz

Adını İstanbul’un en eski semtlerinden birine vermiş olan Bomonti Bira Fabrikası, ülkemizde

modern bira üretim tekniğiyle imalata başlamış olan ilk bira üretim tesisidir. Bomonti Kardeşler

1890 yılında, fabrikada üst fermantasyon yöntemiyle bira üretimine başlamışlardır. Bomonti Bira

Fabrikası, İsviçreli Bomonti Kardeşlerin İstanbul’da gerçekleştirdiği bir özel teşebbüs olması ve

konumu açısından önemlidir. 19’uncu yüzyılın sonuna doğru gittikçe değerlenen Galata ve Pera

semtlerinin çevresine eklemlenen yeni yerleşim ve sanayi bölgelerinden biri olan Feriköy’de,

1890 yılında kurulan Bomonti Bira Fabrikası, Osmanlı iktisadi tarihinin en önemli özel sektör

yatırımlarından biridir ve ülkede bira sanayiinin gelişiminde büyük rol oynayan öncü bir kuruluş

olmuştur. Bu fabrikada yıllar içinde farklı deneyimler yaşanmıştır. Bomonti sanayi tesisleri, 1892

Bomonti Bira Fabrikası’yla başlamış ve 1954’de yapılan imar planında bölgenin Sanayi Bölgesi

olarak ilan edilmesine kadar geçen sürede, plansız gelişime devam etmiştir. Üretimin tamamen

durmasıyla tesis 1991 yılında boşaltılmıştır. Boşaltılan ve terk edilen diğer sanayi mirasları

gibi Bomonti Bira Fabrikası da bakımsızlıktan dolayı zarar görmüştür. Alanda hızlı bir tahribat

yaşanmıştır ve fabrikanın donanımı kısmen korunmuştur. Fabrika 1991 yılında boşaltıldıktan 7 sene

sonra koruma altına alınmıştır. Tarihi Bomonti Bira Fabrikası’nı oluşturan yapıların restorasyonu

Han Tümertekin tarafından tamamlandıktan sonra, Han Tümertekin yeniden işlevlendirme,

restorasyon ve adaptif yeniden kullanım projesini yönetmiş ve yerleşkenin kamusal alan ve kent

tasarımı aşamasından sonra, bazı topluluklar ve ziyaretçilerin gereksinimlerine cevap verebilecek

bir sosyal kültür projesinin ve sürekli değişen fiziksel tasarımın nasıl yaratılacağını anlamaya

çalışarak “Bomontiada” projesine dahil olmuşlardır. Tarihi Bomonti Bira Fabrikası’nda hayat bulan

Bomontiada, düşünmeye, yaratmaya ve eğlenmeye davet ettiği gibi, kentin dokusuna da sahip

çıkarak, İstanbul’un merkezinde canlandırdığı “bir araya gelme” kültürünü taşıyan yaşam alanı

olarak tasarlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bomonti Bira Fabrikası, Kentsel Dönüşüm, Bomontiada

Kaynakça

• Altınışık, Z., “Endüstri Mirası Kapsamındaki Kent İçi Sanayi Alanlarının Sürdürülebilir Plan Kararlarıyla Dönüşümü: Bomonti Bira Fabrikası ve Yakın Çevresi”, Yüksek Lisans Ödevi, Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul, 2014.
• Başman, A. Fuat, “Tarihi Liman Alanlarında Endüstriyel Mirasın Korunması: Haydarpaşa Gar ve Liman Çevresi Örneği” Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2009.
• Bozdemir, Mustafa. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Endüstriyel Mirasımız. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Ekonomik ve Sosyal Tarih Yayınları, 2011.
• Colliers Resco Gayrimenkul Danışmanlık Şirketi, 2010: 2010 Yılı İstanbul Konut Piyasası Raporu, İstanbul.
• Çakılcıoğlu, M., İstanbul Merkezi İş Alanının Gelişimi/Değişimi, Değişen Dönüşen Kent ve Bölge konulu Dünya Şehircilik Günü 28. Kolokyumu, Ankara. 2004
• Egeli, C,. “ Bomonti’de Gayrimenkul YatırımTürü Olarak ‘Konut’un Seçilmesindeki Etkenler” İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2011.
• Elgin, F. Ceylan “Kentsel Dönüşüm Projeleride Kullanıcı Katılımın Önemi – Pangaltı Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2008.
• Erdoğan, İ. Tekelleşme, Medya ve Medya Pratikleri. Toplum ve Hekim, 2002.
• Görgülü, Z. (2009) “Kentsel Dönüşüm ve Ülkemiz” ,TMMOB İzmir Kent Sempozyumu.
• Güzer C. A., 2002: Konut Üzerine De(ne)meler, Mimarlar Derneği, Ankara. Aktaran Egeli, C,.“ Bomonti’de Gayrimenkul Yatırım Türü Olarak ‘Konut’un Seçilmesindeki Etkenler” İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2011.
• Köksal, Gül. Türkiye’nin Endüstri Arkeolojisi. Mimarlık Eylül-Ekim, 2006. Tanyeli, Gülsün ve Deniz İkiz. İstanbul’da Bir Endüstriyel Miras Örneği: Bomonti Bira Fabrikası. TÜBA-KED, 2009.
• Türk, Şerife. Büyükdere Nektar Bira Fabrikası Restorasyon Projesi. Yüksek lisans Tezi. İstanbul: Fen Bilimleri Enstitüsü, 2004.
• Yiğit, Eda Emek Tarihinden Kente Bakmak: Bomonti ve Bira Fabrikası Örneği. Yüksek Lisans Tezi: İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2010.
• Yurtsever, B., Polatoğlu Ç. “Yenilenen Konut Alanlarında İkilem: Bomonti Örneği” Yıldız Teknik Üniversitesi, 2015.