Yabancılara Türkçe Öğretiminde Yapay Zekâ Kullanımına Yönelik Öğretici Görüşleri

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 57 - 97, 29.03.2025

Önder Çangal , Mehmet Emre Çelik , Umut Başar

Öz

Bu araştırmada, yabancılara Türkçe öğreten akademisyenlerin yapay zekâ (YZ) teknolojilerini kullanma durumları, bu teknolojilerin dil öğretim sürecine olan katkıları ve karşılaşılan sınırlılıklar ele alınmıştır. Türkiye’de ve yurt dışında görev yapan elli akademisyenle gerçekleştirilen bu çalışmada, yapay zekânın dil öğretiminde sunduğu olanakların öğreticiler tarafından nasıl değerlendirildiği araştırılmıştır. Çalışmanın amacı, dil öğretiminde yapay zekâ kullanımının pedagojik avantajlarını ve mevcut sınırlılıklarını ortaya koyarak dil eğitiminin dijitalleşmesine dair görüşleri derinlemesine incelemektir. Araştırmada yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi kullanılarak öğreticilerden veri toplanmış, sonuçlar içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, yapay zekâ teknolojilerinin öğrenci motivasyonunu artırdığı, öğrencilere dili bireysel olarak öğrenme imkânı sağladığı ve dil becerilerini geliştirme noktasında destekleyici bir rol üstlendiği görülmektedir. Katılımcılar, özellikle dil becerilerinin geliştirilmesinde yapay zekânın sağladığı geri bildirim mekanizmasının öğrenme sürecini olumlu etkilediğini belirtmiştir. Ancak yapay zekânın etkin kullanımını sınırlayan bazı teknik ve pedagojik sorunlar da dile getirilmiştir. Katılımcıların çoğu, yapay zekâ araçlarının maliyetli olması, altyapı eksiklikleri, dil öğretimi için özel olarak hassaslaştırılamaması gibi nedenlerden kullanımın kısıtlandığını ifade etmiştir. Sonuç olarak bu araştırma, yabancılara Türkçe öğretiminde yapay zekânın etkili bir araç olarak kullanılabilmesi için daha fazla desteğe ve eğitim materyalinin yapay zekâya uygun hâle getirilmesine ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda, dil öğretiminde yapay zekâ entegrasyonunun sağlanabilmesi için gerekli düzenlemelerin yapılması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe öğretimi, eğitim teknolojileri, yapay zekâ, öğretici görüşleri.

Etik Beyan

Etik kurul izni alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir destek alınmamıştır.

Teşekkür

Teşekkür yoktur.

Kaynakça

• [1] Akdeniz, M. ve Özdinç, F. (2023). Eğitimde yapay zekâ konusunda Türkiye adresli çalışmaların incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 912-932.
• [2] Akkaya, N. ve Şengül, L. (2023). Sohbet robotları (Chatbots) ve yabancı dil eğitimi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (58), 2988-2999.
• [3] Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zekâ ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71-80.
• [4] Aslan, E. (2014). Yabancı dil öğretiminde robot öğretmenler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 15-26.
• [5] Aycan, A. (2024). Yabancı dil öğretiminde dijital dönüşüm: Öğrenim, öğretim, değerlendirme. M. Durmuş, U. Başar ve Ö. Çangal (Ed.), Dijital çağda yabancılara Türkçe öğretimi içinde (ss. 31-68). Nobel Yayıncılık.
• [6] Baek, C., & Doleck, T. (2020). A bibliometric analysis of the papers published in the Journal of Artificial Intelligence in Education from 2015-2019. International Journal of Learning Analytics and Artificial Intelligence for Education, 2(1), 67. https://doi.org/10.3991/ijai.v2i1.14481
• [7] Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K. E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• [8] Chaudhry, M. A. & Kazim, E. (2022). Artificial intelligence in education (AIEd): A high-level academic and industrial note 2021. AI and Ethics, 2, 157-165.
• [9] Chen, L., Chen, P. & Lin, Z. (2020). Artificial intelligence in education: A review. IEEE Access, 8(3), 75264-75278
• [10] Çamcı, B. ve Karakaya, S. (2020). Eylemcil yüklemle üyeleri arasındaki zaman, kişi ve sayı uyumlarının yabancılara bir diyalog botu üzerinden etkileşimli öğretimi. İ. P. Uzun, B. Makaroğlu ve K. Karaca (Ed.). Genç dilbilim yazıları içinde (s. 53-61). Dilbilim Derneği Yayınları.
• [11] Duarte, N., Montoya, Y., Beltran, A., & Bolaño Garcia, M. (2023, May). Use of artificial intelligence in education: A systematic review. In 4th South American International Conference on Industrial Engineering and Operations Management (pp. 614-624). IEOM Society Internationals.
• [12] Durak, G., Çankaya, S., Özdemir, D., & Can, S. (2024). Artificial intelligence in education: A bibliometric study on its role in transforming teaching and learning. The International Review of Research in Open and Distributed Learning, 25(3), 219-244.
• [13] Eren, Z. (2022). Eğitimde yapay zekâ uygulamaları ve geleceğe ilişkin yönelimler. N. Ö. İyigün ve M. K. Yılmaz (Ed.), Yapay zekâ: güncel yaklaşımlar ve uygulamalar içinde (ss. 187-212). BETA.
• [14] Hinojo Lucena, F. J., Aznar Díaz, I., Cáceres Reche, M. P. & Romero Rodríguez, J. M. (2019). Artificial intelligence in higher education: A bibliometric study on its impact in the scientific literature. Education Sciences, 9(1), Article 1. https://doi.org/10.3390/educsci9010051
• [15] Horzum, M. B., Üngören, Y. ve Bozyiğit, E. (2024). Yapay zekâ uygulamalarıyla yabancı dil öğretimi. M. Durmuş, U. Başar ve Ö. Çangal (Ed.), Dijital çağda yabancılara Türkçe öğretimi içinde (ss. 89-121). Nobel Yayıncılık.
• [16] İşler, B. ve Kılıç, M. Y. (2021). Eğitimde yapay zekâ kullanımı ve gelişimi. Yeni Medya Elektronik Dergi, 5(1), 1-11.
• [17] Jia, F., Sun, D. & Looi, C. (2023). Artificial intelligence in science education (2013-2023): Research trends in ten years. Journal of Science Education and Technology, 33. https://doi.org/10.1007/s10956-023-10077-6
• [18] Khine, M. S. (Ed.). (2022). Artificial intelligence in education: A machine-generated literature overview. Springer.
• [19] Körükçüoğlu, A. ve Ata, R. (2023). Eğitimde yapay zekâ uygulamaları, güncel yönelimler ve meseleler. M. Ramazanoğlu ve B. Ayaz (Ed.), Geleceğin eğitimi: yapay zekâ ve dijital öğrenme içinde (ss. 5-26). BİDGE.
• [20] Liang, J.-C., Hwang, G.-J., Chen, M.-R. A., & Darmawansah, D. (2023). Roles and research foci of artificial intelligence in language education: An integrated bibliographic analysis and systematic review approach. Interactive Learning Environments, 31(7), 4270-4296. https://doi.org/10.1080/10494820.2021.1958348
• [21] Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2016). Nitel Veri Analizi. Sadegül Akbaba Altun ve Ali Ersoy (Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• [22] Mohamed, M. Z. B., Hidayat, R., Suhaizi, N. N. B., Sabri, N. B. M., Mahmud, M. K. H. B. & Baharuddin, S. N. B. (2022). Artificial intelligence in mathematics education: A systematic literature review. International Electronic Journal of Mathematics Education, 17(3), emo694. https://doi.org/10.29333/iejme/12132.
• [23] Moreno-Guerrero, A.-J., López-Belmonte, J., Marín-Marín, J.-A., & Soler-Costa, R. (2020). Scientific development of educational artificial intelligence in Web of Science. Future Internet, 12(8), Article 8. https://doi.org/10.3390/fi12080124
• [24] Mutlu, Y. (2020). Kalıp sözlerin diyalog botu üzerine kodlanması. Kesit Akademi Dergisi, 6(22), 261-288.
• [25] Nayıroğlu, B., ve Tutak, T. (2021). Matematik öğretiminde yapay zekânın rolü: Eğitimde kullanılan araçların incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(3), 45-60.
• [26] Sarıgül, K. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılabilecek yapay zekâ uygulamaları. H. Muşmal (Ed.), Türk Dili ve Kültürü Araştırmaları içinde (ss. 102-115). Palet Yayınları.
• [27] Song, P. & Wang, X. (2020). A bibliometric analysis of worldwide educational artificial intelligence research development in recent twenty years. Asia Pacific Education Review, 21(3), 473-486. https://doi.org/10.1007/s12564-020-09640-2
• [28] Talan, T. (2021). Artificial intelligence in education: A bibliometric study. International Journal of Research in Education and Science, 7(3), 822-837. https://doi.org/10.46328/ijres.2409
• [29] Tang, K.-Y., Chang, C.-Y., & Hwang, G.-J. (2023). Trends in artificial intelligence-supported e-learning: A systematic review and co-citation network analysis (1998-2019). Interactive Learning Environments, 31(4), 2134–2152. https://doi.org/10.1080/10494820.2021.1875001
• [30] Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin Yayıncılık.