Türkiye’de Ortaokulda Öğrenim Gören Mülteci Öğrencilerin Türkçe Öğrenmeye İlişkin Tutumları Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 99 - 123, 29.03.2025

Mehmet Kardoğan

Öz

Bu araştırmada, Türkiye’de ortaokul düzeyinde öğrenim gören mülteci öğrencilerin Türkçeye yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda araştırmada nicel araştırma yaklaşımlarından betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcıları 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Mersin ili, Mezitli ilçesine bağlı Mezitli İmam Hatip Ortaokulunda Türkçe öğrenim gören 200 mülteci öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri “Kişisel Bilgi Formu” ve Şengül (2016) tarafından geliştirilen “Türkçeye Yönelik Tutum Ölçeği” ile toplanmıştır. Toplanan verilerin analizinde betimsel istatistik teknikleri ile bağımsız örneklemler için t-testi, grup sayısı ikiden fazla olan değişkenler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırmanın sonunda, mülteci öğrencilerin Türkçeye yönelik tutumlarının ortalamanın üzerinde olduğu belirlenmiştir. Ayrıca öğrencilerin Türkçeye yönelik tutum düzeylerinin cinsiyet, Türkiye'de bulunma süresi, Türkiye'de bulunma nedeni ve yaş düzeyine göre anlamlı olmadığı; doğum yeri ve ana dili değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit ediliştir. Bu sonuçlardan hareketle ilgililere önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe öğretimi, tutum, dil becerileri, mülteci öğrenciler

Etik Beyan

Bu çalışmada, Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesinde belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergede Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler başlığı altında açıklanan eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir.

Kaynakça

• [1] Ajzen, I. (1989). Attitude structure and behavior. Attitude structure and function, (Edt. Pratkanis A.R.; Breckler, S.J.; Greenwald, A. G.). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• [2] Akbulut, S. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin yazmaya yönelik tutum ve kaygıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• [3] Allport, G. W. (1967). Attitudes. M. Fishbein (Ed.), Readings in attitude theory and measurement. (s.3-13) içinde. New York: John Wiley and Sons, Inc.
• [4] Aranson, E., Wilson, T. D. ve Akert, R. M., (2004). Social Psychology, (4th Edition).USA: Pearson Education.
• [5] Avcı, M. (2019). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde iletişimsel yöntemin öğrencilerin konuşma tutum ve başarılarına etkisi (Somali örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• [6] Balcı, A. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlığına yönelik tutumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 265- 300.
• [7] Brown, G., Manogue, M. ve Rohlin, M. (2002). Assessing attitudes in dental education: Is it worthwhile? British Dental Journal, 193(12), 703–707. https://doi.org/10.1038/sj.bdj.4801665.
• [8] Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• [9] Cebeci, M. (2015). Sosyolojik açıdan göç ve göçmenlerin sosyal kültürel entegrasyonları: kavramsal bir çalışma. Disiplinlerarası Göç ve Göç Politikaları Semozyumu (29-30 Mayıs 2015). İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Ünivesitesi, 135-158.
• [10] Diab, R. L. (2006). University students’ beliefs about learning English and French in Lebanon. System, 34(1), 80-96. https://doi.org/10.1016/j.system.2005.06.014.
• [11] Erdem, A. R., Gezer, K. ve Çokadar, H. (2005, Eylül). Ortaöğretim fen –matematik ve sosyal alanlar öğretmenliği tezsiz yüksek lisans öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları (Pamukkale Üniversitesi örneği). XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi, Kongre Kitabı I. Cilt, 471–477.
• [12] Freedman, J. L., Sears, D. O. ve Carlsmith, J. M. (2003). Sosyal psikoloji (4. baskı). (Çev: A. Dönmez). İmge Kitabevi.
• [13] George, D. ve Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. Pearson.
• [14] Gerek, H. G. (2022). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde kavram haritalarının kullanılmasının öğrencilerin okuma becerisini geliştirmesine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• [15] Göçer, A. (2009). Türkiye’de Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen lise öğrencilerinin hedef dile karşı tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Turkish Studies, 4(8), 1298-1313.
• [16] Güneş Şahin, E. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin yabancı dil kaygılarının ve öğrenmeye ilişkin tutumlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans Tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• [17] İnal, M. ve Korkmaz, Ö. (2019). Eğitsel oyunların öğrencilerin yabancı dil olarak Türkçe öğrenmeye dönük tutumlarına ve konuşma becerilerine etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 898-913.
• [18] İnalöz, A. B. ve Yılmaz, K. (2023). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin Türkçe öğrenme tutumları ile Türkçe öğrenmeye yönelik motivasyon engelleri arasındaki ilişkiler. MANAS Journal of Social Studies, 12(1), 62-76.
• [19] İnceoğlu, M. (2010). Tutum Algı İletişim (5. Basım). Beykent Üniversitesi Yayınları.
• [20] Kadan, Ö. F. (2020). 5e öğrenme modelinin Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin yazmaya yönelik tutum ve yazma becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• [21] Kağıtçıbaşı, Ç. (1988). İnsan ve insanlar. Evrim Basın Yayın Dağıtım.
• [22] Kağıtçıbaşı, Ç. (2010) Günümüzde insan ve insanlar (12. Baskı). Sistem Matbaacılık.
• [23] Kalkan, A. (2011). Kişisel tutum, öznel norm ve algılanan davranış kontrolünün girişimcilik niyeti üzerindeki etkisi: üniversite öğrencileri üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 189-206.
• [24] Kaplan, T. (2018). Yabancılara Türkçe öğretiminde otantik yazma çalışmalarının öğrencilerin yazma becerisi ve tutumuna etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• [25] Karakuş Tayşi, E. ve Özbay, M. (2016) Ortaokul öğrencileri için dinlemeye yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(2), 187-199.
• [26] Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• [27] Karatay, H. ve Kartallıoğlu, N. (2012). Kırgız öğrencilerin Türkiye Türkçesi öğrenmeye ilişkin tutumları. Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Araştırmaları Dergisi, 4, 1-11.
• [28] Karatay, H. ve Kartallıoğlu, N. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenme tutumu ile dil becerileri edimi arasındaki ilişki. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(4), 203-213.
• [29] Kardaş, H. (2021). İki dilli öğrencilerin Türkçe dinleme yeterlikleri (tutum, kaygı ve dinleme stratejilerini uygulama) ve bu yeterliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• [30] Kırkız, Y.A. (2010). Öğrencilerin İngilizce dersine ait tutumları ile akademik başarıları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• [31] Köse, D. (2007). Ortak Başvuru Metni’ne uygun Türkçe öğretiminin başarıya ve tutuma etkisi. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(18), 107-118.
• [32] Kürkcü, A. (2023). Suriyeli öğrencilerin Türk dili ve edebiyatı dersine ilişkin tutumlarını etkileyen faktörler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• [33] Maden, S., Dincel, Ö. ve Maden, A. (2015). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin yazma kaygıları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(2), 748-769.
• [34] Malallah, S. (2000). English in an Arabic environment: current attitudes to English among Kuwait university students. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 3(1), 19-43.
• [35] Masgoret, A. M. ve Gardner, R. C. (2003). Attitudes, motivation, and second language learning: A meta‐analysis of studies conducted by Gardner and associates. Language learning, 53(S1), 167-210.
• [36] Özbay, M. ve Uyar, Y. (2009). İlköğretim ikinci kademe öğrencileri için okumaya yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlilik ve güvenirlik çalışması özet. E-Journal of New World Sciences Academy, 4(2), 1C0048.
• [37] Polat, A. (2017). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin dinlemeye yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• [38] Sallabaş, M. E., Göktentürk, T. ve Yazıcı, E. (2018). Türkçe metinleri okumaya karşı yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin tutumunun belirlenmesi: Bir geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 369-385.
• [39] Sarıçoban, A. (2010). Türkçeyi ikinci dil olarak öğrenen Türki öğrencilerin güdü ve tutumlarının başarıya etkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 67-73.
• [40] Shiel, G. ve Cartwright, F. (2015). Analyzing data from a national assessment of educational achievement. World Bank Publications-Books.
• [41] Şengül, K. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde dil öğrenme stratejilerine dayalı etkinliklerin anlama becerileri ile dil bilgisine yönelik başarıya, kalıcılığa ve Türkçeye yönelik tutuma etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• [42] Şişmen, B. (2020). Lise öğrencilerinin Türkçe öğretimine ilişkin tutumları ile İngilizce öğretimine ilişkin tutumları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• [43] Tarih, K. (2022). Suriyeli göçmen üniversite öğrencilerinin öğrenmeye yönelik tutumları ve yılmazlık düzeyleri ile akademik güdülenmeleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• [44] Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Yayınevi.
• [45] Temizyürek, F. ve Sallabaş, M. E. (2020). Türk dünyasından gelen öğrencilerin Türkiye Türkçesi metinlerine yönelik tutumları. Bilig, (95), 1-26.
• [46] Thurstone, L. L. (1928). Attitudes can be measured. The American Journal of Sociology, 33(4), 529-554.
• [47] Topçuoğlu Ünal, F. ve Özer, D. (2019). Ortaokul öğrencileri için konuşma becerisi tutum ölçeği: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Language Academy, 5(19), 120-131.
• [48] Türk Dil Kurumu [TDK] (2023). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• [49] Türker, N. ve Turanlı, N. (2008). Matematik eğitimi derslerine yönelik tutum ölçeği geliştirilmesi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 17–29.
• [50] Türker, M. S. (2019). Blog kullanımının yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin okumaya yönelik tutumları üzerindeki etkisi. Trakya Eğitim Dergisi, 9(2), 199-210.
• [51] Uzunboylu, H. ve Sarıgöz, O. (2015). The evaluation of anthropological attitudes towards social professional and lifelong learning in terms of some veriables. The Anthropologist, 21(3), 439-449.
• [52] Yang, A. ve Lau, L. (2003). Student attitudes to the learning of English at secondary and tertiary levels. System, 31(1), 107-123.
• [53] Yaprak, E. ve Uslu Üstten, A. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin Türkiye Türkçesine ilişkin tutumu: Gazi TÖMER örneği. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 6(1), 27-36.
• [54] Yardımcıoğlu, F., Beşel, F. ve Savaşan, F. (2017). Uluslararası öğrencilerin sosyo-ekonomik problemleri ve çözüm önerileri (Sakarya Üniversitesi örneği). Akademik İncelemeler Dergisi, 12(1), 203-254. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.308940.
• [55] Yıldız, N. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin yazma tutum ve tutukluğunun yazma başarısına etkisi. Turkish Studies, 11(9), 979-992.
• [56] Yıldız, A. ve Gürlek, M. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenmeye yönelik tutum ölçeği: güvenirlik ve geçerlik çalışması. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 2(1), 104-122.
• [57] Yımıngjıang, S. (2020). Uygur Türkü öğrencilerinin Türkçe metinleri okumaya yönelik tutumları ve okuduğunu anlama becerileri üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.