Uluslararası Öğrenciler İçin Hazırlanmış Türkçe Ders Kitaplarının Kültürel Ögeler Açısından İncelenmesi: Yeni İstanbul Eğitim Seti

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 369 - 405, 19.09.2025

Ali Uzun , Oğuzhan Sevim

Öz

Yabancı dil öğretiminde kültürün aktarılması hedef dili öğrenenlerin o dildeki kavram ve ifadeleri tam anlamıyla anlamlandırabilmeleri bakımından önem taşır. Yabancılara Türkçe öğretimi genellikle yüz yüze ve sınıf ortamlarında yürütülmektedir. Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde her ne kadar teknolojik gelişmeler doğrultusunda çeşitli materyaller kullanılsa da ders kitapları en temel kaynak durumundadır. Bu araştırmada Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe Ders Kitabı Setini her bir bölüm başlığı altında Türk kültürü ögeleri bakımından incelemek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda kültürel ögelerin A1-A2, B1-B2 ve C1 ders kitabındaki dağılımları ve sıklığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada nitel araştırmalardan doküman inceleme yöntemi kullanılarak “Kültürel Ögeler Değerlendirme Formu” ile veriler elde edilmiştir. Toplanan veriler temel, orta ve ileri düzey ders kitapları 30 ünite ve 120 bölüm ayrı ayrı betimsel analiz tekniği ile çözümlenerek bulgular kısmında tablo ve grafik olarak sunulmuştur. Araştırma sonucunda Türk kültürüne ait unsurların A1 (85)-A2 (94) temel düzey ders kitaplarında daha sık yer aldığı tespit edilmiştir. Kültürel ögelerin B1 (56)-B2 (44) orta düzey ders kitaplarında temel düzey ders kitaplarına göre daha az yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada C1 (55) ileri düzey ders kitabında ise kültürel ögelerin orta düzey ile aynı dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Araştırma kapsamında incelenen Türkçe öğretim setinin genelinde “Günlük Yaşam ve Sosyal Normlar, Sanat ve Edebiyat, Deyimler, Atasözleri ve Günlük Konuşma Kalıpları” kültürel ögelerine sıklıkla yer verilirken “Bilim, Spor, Giyim-Kuşam”a çok az yer verildiği tespit edilmiştir. Ders kitabı setinin genelinde kültürel ögelere yer verildiği ancak kültürel ögelere orta ve ileri düzey ders kitaplarında daha sık yer verilmesi gerektiği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

yabancı dil olarak Türkçe öğretimi , ders kitabı , kültürel öge

Kaynakça

• Akkoyunlu, B. (2019). Yedi İklim yabancı dil olarak Türkçe setindeki kültürel varlığın incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Almalı, H. (2019). Yedi İklim Türkçe öğretim setinde (C1-C2) kültür aktarımı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Bayraktar, S. (2015). Yeni Hitit 1 yabancılar için Türkçe ders kitabının kültür aktarımı açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, 2, 7-23.
• Bölükbaş, F. ve Keskin, F. (2010). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metinlerin kültür aktarımındaki işlevi. Turkish Studies, 5(4), 221-235.
• Byram, M. (1997). Teaching and assessing intercultural communicative competence. Clevedon: Multilingual Matters.
• Cheung, C. (2001). The use of popular culture as a atimulusto motivate secondary students' English learning in Hong Kong. ELT Journal, 55(1).
• Çetinkaya, E. (2018). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültürel unsurlar: Yedi iklim Türkçe örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi. Tokat.
• Erdal, K., Dağdeviren, İ., Gökhan, O., Şen, H. H., ve Şenay, E. (2018). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültürel ögeler (A2) düzeyi. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 12, 11-23.
• Ertuğrul, M. (2015). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde kullanılan kitaplarda kültür aktarımı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Forster, N. (1994). The analysis of company documentation. C. Cassell and G. Symon (Ed.) Qualitative methods in organizational research, a practical guide (pp. 147-166). SAGE Publication.
• Güleç, İ., ve İnce, B. (2013). Türkçe öğrenen yabancıların günlük yaşama ilişkin kül türel algıları üzerine bir araştırma. Sakarya University Journal of Education, 3(3), 95-106.
• Haley, M. H., ve Austin-Theresa, Y. (2004). Content-based second language. Crashing Rocks Books.
• İşcan, A., ve Yassıtaş, T. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültür aktarımı: Yedi iklim Türkçe öğretim seti örneği (B1-B2 düzeyi). Aydın TÖMER Dil Dergisi, 3(1), 47-66.
• İşci, C. (2012). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan "Yeni Hitit" ders kitabının dört temel dil becerisi ve kültür açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.
• Kaplan, M. (2002). Sevgi ve ilim: Denemeler (14. bs.). Dergâh Yayınları. Karasar, N. (2022). Bilimsel araştırma yöntemi (36. baskı). Nobel Yayıncılık.
• Keskin, F. (2010). Yetişkinlere yönelik yabancı dil olarak Türkçe derslerinde yazınsal metinlerle kültür aktarımı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi. İstanbul
• Kılıç, F. (2019). Kültürel ögeler açısından yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kaynak incelemesi: Türkçeye yolculuk B1-B2 ve Altay Türkçe öğreniyorum B1-B2 örnekleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi. Sakarya.
• Kılıç, S. (2019). Türkçeye Yolculuk ve Altay Türkçe Öğreniyorum kitaplarının kültürel içerik açısından karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi. Sakarya.
• Kongar, E. (2005). Kültür üzerine. (5. bs.), Remzi Kitapevi.
• Kramsch, C. (1993). Contextand culture in language teaching. Oxford University Press.
• Kramsch, C. (1998). Language and culture. Oxford University Press.
• Kutlu, A. (2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürün araç olarak kullanımı: gazi yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği (B1- B2 seviyesi). K.Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 697-710.
• Landis, J. R. ve Koch, G. G. (1977). The measurement of observer agreement for categorical data. Biometrics, 33, 159-174.
• Le Compte, M. D., ve Goetz, J. P. (1982). Problems of reliability and validity in ethnographic research. Review of Educational Research, 52, 31-60.
• Miles, M, B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Mutlu, H., ve Set, G. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan C1 seviye ders kitaplarındaki kültür unsurlarının incelenmesi (Gazi yabancılar için Türkçe-İstanbul yabancılar için Türkçe). Dil Dergisi, 171(1), 91-107.
• Okur, A., ve Keskin, F. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürel ögelerin aktarımı: İstanbul yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği. Jasss International Journal of Social Science, 6(2), 1619-1640.
• Ökten, C. E., ve Kavanoz, S. (2014). Yabanci di̇l olarak Türkçe öğreti̇mi̇ni̇ hedefleyen ders ki̇taplarinda kültür aktarimi. Electronic Turkish Studies, 9(3), 845–862.
• Özgat-Tatan, O. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültür aktarımı: Yedi iklim Türkçe öğretim seti örneği (A1-A2 düzeyi) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi. Tokat.
• Sak, R., Şahin–Sak, İ. T., Öneren-Şendil, Ç., ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227–250. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Saltık, O. (2023). Yeni İstanbul uluslararası öğrenciler için Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin düzeylere göre incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 8(2), 582-593. https://doi. org/10.32321/cutad.1317504
• Sayid-Açıkgöz, E. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültür aktarımı: Yeni Hitit yabancılar için Türkçe ders kitabı: (A1-A2 düzeyi) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi. Tokat.
• Sever, P. (2019). Yeni Hitit dil öğretim seti ile Yedi İklim dil öğretim setinin Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kültür aktarımı açısından karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi. Nevşehir.
• Tanrıkulu, L., ve Alhan, A. (2020). İstanbul A1 yabancılara Türkçe öğretimi ders kitabında iletişimsel dil yaklaşımı kullanımı. Jass Studies- The Journal of Academic Social Science Studies, 13(79), 157-167. http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.41906
• Tosun, G. (2016). Yedi iklim Türkçe öğretim seti B1, B2 ve C1 seviyesi ders kitaplarındaki metinlerin yabancılara Türkçe öğretiminde kültür aktarımı açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi. Ankara.
• Tüm, G. (2012). Linguistic difficulties for polish students studying Turkish as a foreign language: A case study. International Journal of Social Sciences 5(2): 305-316.
• Tüm, G., ve Sarkmaz, Ö. (2012). Yabancı dil Türkçe ders kitaplarında kültürel ögelerin yeri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 43: 448-459.
• Ummak, H. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan "Kolay Gelsin" ve "İstanbul" ders kitaplarında kültürlerarası öğrenme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Ülker, N. (2007). "Hitit ders kitapları" örneğinde yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültür aktarımı sürecine çözümleyici ve değerlendirici bir bakış (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Vargelen, H. (2013). Kültürlerarası iletişimsel yeterlilik bağlamında yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarının değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Yazıcı, H., ve Göçen, G. (2021). Yabancılar için Türkçe ders kitaplarındaki kültürel unsurların incelenmesi: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 10, 365-395. https://doi.org/10.29000/rumelide.1011959
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Zeyrek, S. (2020). Dil-kültür ilişkisi doğrultusunda yabancı dil öğretimi. International Journal of Teaching Turkish as a Foreign Language, 3(2), 165-186. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijotfl/issue/56185/812014