Yaşlı Sürücülerin Trafik Ortamlarındaki Yaşantıları: Sorunlar, Çözümler ve Yaşam Kalitesine Yansımalar Temelli Bir Nitel Çalışma

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 65 - 90, 23.02.2021

Gizem Fındık Bahar Öz

https://doi.org/10.31682/ayna.720020

Öz

Türkiye’deki yaşlı nüfusun artışı, sürücülüğün yaşlı bireyler için ehemmiyeti ve yaşlıların trafikteki karakteristik özellikleri birlikte düşünüldüğünde, sözü edilen grup için sorun teşkil eden durumların belirlenmesi ve çözüme kavuşturulması gerekliliği, bu durumun yaşlıların yaşam kalitesi açısından önemi ön plana çıkmaktadır. Bu nedenle mevcut çalışma, nitel araştırma yöntemlerini kullanarak yaşlı kimselere göre trafikte problem yaratan noktaları belirlemeyi ve bu noktalara yaşlı perspektifinden çözüm önerileri sunmayı amaçlamaktadır. Mevcut çalışmada, Ankara ilinde yaşayan 12 erkek katılımcıdan veri toplanmıştır. Analiz yöntemi olarak nitel bir yöntem olan Yorumlayıcı Fenomenolojik Analiz (YFA) kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucunda yaşlı sürücülerin trafik güvenliğini tehdit eden etmenlerden bahsettikleri “Trafiğin üç sorunu” ve trafiğin daha iyi hale getirilmesi için yapılabilecek uygulamalardan bahsettikleri “Trafiğin çözümü” isimli iki üst tema ortaya çıkmıştır. Sahip oldukları ortak/benzer özellikler gereği, yaşlı sürücüler özel bir grup oluşturmaktadırlar. Mevcut çalışmada bu özel gruptan alınan bir örneklemin deneyimleri ilk elden ve ilk ağızdan, olabildiğince detaylı biçimde ele alınmıştır. Toplumun hızla artan bir kesimini oluşturan yaşlıların sürücülük aracılığıyla sosyal yaşama aktif olarak katılarak daha kaliteli bir yaşam sürmesinin önündeki engellerden bazıları tespit edilip bu engellerin nasıl ortadan kaldırılabileceğine dair çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

trafik psikolojisi, yaşlı sürücüler, yaşlılık çalışmaları

Teşekkür

Makale taslağının anonim olabilmesi için aşağıdaki kısım sonradan eklenmek üzere metinden çıkarılmıştır: Yazar Notu Yazarlar veri toplama sürecinde sağladığı katkılardan dolayı Mevlüt Fındık’a ve transkripsiyon işlemlerinde emeği geçen Özge Kıran’a teşekkürlerini sunmaktadırlar.

Experiences of Older Drivers in Traffic Context: A Qualitative Study Based on Problems, Solutions, and Reflections on Quality of Life

Öz

Considering the increase in the older population in Turkey, the importance of driving for older people, and the characteristic features of older individuals in traffic settings; a need for identifying and providing solutions to the problems of this special group emerges. For this reason, the current study aims to pinpoint the problematic aspects in traffic for older people and offer solutions to these issues from their perspective through qualitative research methods. In this study, data was collected from 12 male participants who live in Ankara. Interpretative Phenomenological Analysis was chosen as the analytical method. Results of the analysis yielded two superordinate themes named “Three problems of traffic” and “Solutions of traffic” in which older drivers mentioned the factors that threaten traffic safety and the practices that can improve the traffic environment, respectively. Older drivers form a special group due to their mutual/similar characteristics. In the current study, experiences of a sample of this special group are investigated firsthand and as detailed as possible. A number of barriers against older people living a high-quality life through actively engaging in social life are identified and solutions are offered as to how these barriers can be eliminated.

Anahtar Kelimeler

traffic psychology, older drivers, aging studies

Kaynakça

• Angus, L. ve Hardtke, K. (1994). Narrative processes in psychotherapy. Canadian Psychology, 35(2), 190-203.
• Al-Hassani, S. B. ve Alotaibi, N. M. (2014). The impact of driving cessation on older Kuwaiti adults: Implications to occupational therapy. Occupational Therapy in Health Care, 28(3), 264-276. doi: 10.3109/07380577.2014.917779
• Aran, O. T., Torpil, B., Altuntaş, O., Eşme, M., Balcı, C., Balam Yavuz, B. ve Uyanık, M. (2019). Yaşlı sürücülerin araba kullanma becerilerinin değerlendirilmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 7(1), 65-70.
• Arun, Ö. (2014). “‘Que vadis’ Türkiye? 2050’ye doğru yaşlanan Türkiye’yi bekleyen riskler”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 1-12.
• Arun, Ö. (2018). Türkiye’de yaşlanma çalışmaları dün, bugün, yarın. Mediterranean Journal of Humanities, 8(2), 41-61.
• Azık D. (2015). Self-Regulatory Driving Practices of Old and Young Drivers. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Bartolacci, C., Scarpelli, S., D’Atri, A., Gorgoni, M., Annarumma, L., Cloos, C., … De Gennaro, L. (2020). The influence of sleep quality, vigilance, and sleepiness on driving-related cognitive abilities: A comparison between young and older adults. Brain Sciences, 10, 327. doi: 10.3390/brainsci10060327
• Bravo, G., Duarte, G., Cerda, J. ve Castellucci, H. (2020). Road traffic accidents of the elderly in Chile between the years 2008-2017: A register-based descriptive study. Medwave, 20(5), e7923. doi: 10.5867/medwave.2020.05.7923
• Feng, Y. R., Meuleners, L., Stevenson, M., Heyworth, J., Murray, K. ve Maher, S. (2020). Driver self-regulation practices in older drivers with and without mild cognitive impairment. Clinical Interventions in Aging, 15, 217-224.
• Fındık, G. ve Öz, B. (2018). Yaşlı sürücülerin trafik deneyimleri. Mediterranean Journal of Humanities, 8(1), 147-164.
• Freund, B. ve Smith, P. (2011). Older drivers. B. E. Porter (Ed.), Handbook of Traffic Psychology (s. 339-351) içinde. London: Academic Press.
• Groeger, J. A. (2011). How many E’s in road safety?. B. E. Porter (Ed.), Handbook of Traffic Psychology (s. 3-12) içinde. London: Academic Press.
• Harrison, A. ve Ragland, D. R. (2003). Consequences of driving reduction or cessation for older adults. Transportation Research Record, 1843(1), 96-104.
• Howitt, D. (2016). Introduction to qualitative research methods in psychology (3. basım). United Kingdom: Pearson.
• Hudson, P. (2007). Implementing a safety culture in a major multi-national. Safety Science, 45(6), 697-722.
• Karayolları Genel Müdürlüğü. (2018). Trafik kazaları özeti 2017. http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Trafik/TrafikKazalariOzeti2017.pdf
• Koçman, A. (2006). Sosyal gerontoloji ve görevleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 17(1), 133-138.
• Metz, D. H. (2000). Mobility of older people and their quality of life. Transport Policy, 7(2), 149-152.
• Musselwhite, C. ve Haddad, H. (2010). Mobility, accessibility and quality of later life. Quality in Ageing and Older Adults, 11(1), 25-37.
• Nazlıer Keser, E. N. (2019). Türkiye’de yaşlı yoksulluğu sorununa yönelik bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 739-764.
• Oppenheim, I. ve Shinar, D. (2011). Human factors and ergonomics. B. E. Porter (Ed.), Handbook of Traffic Psychology (s. 193-211) içinde. London: Academic Press.
• Organisation for Economic Co-Operation and Development. (2001). Ageing and transport – Mobility needs and safety issues.http://www.impacts.org/projects/documents/Vulnerable%20travellers/OCDE%20AGEING%20AND%20TRANSPORT.pdf
• Öz, B. ve Demirutku, K. (2018). Trafikte çocuk güvenliği: Temel unsurlar, tespitler ve öneriler. Ankara: NOBEL Akademik Yayıncılık.
• Özen, E., Genç, E. ve Kaya, Z. (2014). Trafik kazalarının nedenlerine ilişkin düşünceler ve trafikte farkındalık: Uşak ili örneği. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-19.
• Özer, Ö. ve Öz, B. (2018). Sürücü davranışlarının kişiler arası döngüsel model üzerindeki temsilleri. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 5(1), 32-49.
• Özkan, T. ve Lajunen, T. (2011). Person and environment: Traffic culture. B. E. Porter (Ed.), Handbook of Traffic Psychology (s. 179-192) içinde. London: Academic Press.
• Simons-Morton, B. G., Gershon, P., O’Brien, F., Gensler, G., Klauer, S. G., Ehsani, J. P., … Dingus, T. A. (2020). Crash rates over time among younger and older drivers in the SHRP 2 naturalistic driving study. Journal of Safety Research, 73, 245-251. doi: 10.1016/j.jsr.2020.03.001
• Smith, J. A. (2004). Reflecting on the development of Interpretative Phenomenological Analysis and its contribution to qualitative research in psychology. Qualitative Research in Psychology, 1(1), 39-54.
• Smith, J. A. ve Shinebourne, P. (2012). Interpretative Phenomenological Analysis. H. Cooper (Ed.), APA Handbook of Research Methods in Psychology (s. 73-82) içinde. Washington, DC: American Psychological Association.
• Staton, C., Vissoci, J., Gong, E., Toomey, N., Wafula, R., Abdelgadir, J., … Hocker, M. (2016). Road traffic injury prevention initiatives: A systematic review and metasummary of effectiveness in low and middle income countries. PloS ONE, 11(1), e0144971.
• United Nations. (2015). World population ageing 2015. New York: United Nations.
• Yazıcı, S. ve Vural, R. (2015). İleri yaşta güvenli taşıt kullanımı. Akdeniz Tıp Dergisi, 1(1), 5-11.
• Yüksel, Y., Tosun, H. ve Durna, T. (2013). Köşe yazarları gözüyle Türkiye’de trafik. International Journal of Human Sciences, 10(2), 718-750.