Mazoşizm, Melankoli ve Aşk: Masumiyet ve Kader Filmleri Üzerine Psikanalitik Bir İnceleme

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 143 - 160, 23.02.2021

Bengi Düşgör Aylin Erbahar Ayşe Sena Sarı

https://doi.org/10.31682/ayna.790889

Cited By: 1

Öz

Zeki Demirkubuz sineması karakter örüntüleri ve seyircide uyandırdığı duygulanımlar bakımından psikanalitik yorumlamaya oldukça olanak tanıyan bir sinema biçimini yansıtır. Demirkubuz’un filmlerinde özellikle belirgin biçimde karşımıza çıkan kadın ve erkek ilişkilerindeki yaşantıların ele alınışı, toplumsal gerçeklik adına değerlendirilebileceği gibi psikanalize de konu olabilecek bir zenginlik içermektedir. Karakterlerin endişeleri, içsel huzursuzlukları, güvensizlik ve ihanet eğilimleri gibi çeşitli zorlukları bu sinemaya rengini veren faktörler olarak görülmektedir. Bütün bunlar göz önüne alındığında, bu yazıda Demirkubuz'un “Masumiyet” (2006) ve “Kader” (1997) adlı filmlerinin psikanalitik kuram dahilinde incelenmesi amaçlanmıştır. İncelemede Uğur, Bekir ve Yusuf adlarında üç karakterin, “Masumiyet” ve “Kader” filmleri içindeki konumları ve birbirleriyle olan ilişkileri ağırlıklı olarak Freudyen bakış açısıyla mazoşizm ve melankoli ekseninde değerlendirilmiştir. Bu filmlerdeki tekinsizlik ve uğursuzluk (belki de Uğur'suzluk) temaları ve bu karakterlerin yaşadığı saplantılı aşk ilişkileri çalışmanın odak noktasını oluşturmuştur. Her iki filme de hâkim olan tekinsizlik teması karakterlerin birbirlerini dayanak alma çabasıyla birlikte kişisel dinamiklerinden gelen bir tanıdıklık duygusunu düşündürmüştür. Filmlerde, karakterlerin mazoşistik aşk örgütlenmelerinin büyük yıkımlara yol açtığı, hayatlarını adeta felç ettiği görülmüştür. Erkek karakterlerin erksiz ve çaresiz konumuna karşın, kurtarma fantazileri içinde oldukları kadınla olan ilişkilenmeleri ve ruhsal örgütlenmeleri, S. Freud'un kuramında anlattığı "bir aşk için gerekli koşulları" yerine getiriyor gibi görünmektedir. Karakterlerin zincirleme devam eden özdeşleşimleri, arzuları peşindeki sonsuz uğraşları içinde, neyin kader neyin seçim, kimin suçlu kimin masum olduğu da birbirine karışmaktadır. Bu bağlamda bu çalışmada psikanalizin temel ve önemli kavramlarından olan mazoşizm ve melankoli ile nesne ilişkilerindeki zorluklar filmlerdeki karakterler üzerinden anlaşılmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Melankoli, mazoşizm, aşk, psikanaliz, psikanalitik film incelemesi

Kaynakça

• Abrevaya, E. (2013). Kadınlığın uzun ve dolambaçlı yolu. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Bion, W. R. (1962). A theory of thinking. In Second Thoughts. (p. 110-119) New York: Aronson, (1967).
• Coen, S. J. (1981). Sexualization as predominant mode of defense. Journal of The American Psychoanalytical Association, 29(4), 893-920. Demirkubuz, Z. (Yönetmen/Senarist). (1997). Masumiyet [Film]. Türkiye: Mavi Film.
• Demirkubuz, Z. (Yönetmen/Senarist). (2006). Kader [Film]. Türkiye: Mavi Film/Inkas Film.
• Faimberg, H. (2005). Après-coup, International Journal of Psychoanalysis, 86, 1-6.
• Freud, S. (1910). Erkeklerin yaptığı özel bir nesne seçimi (Aşkın ruhbilimine katkıları I). (E. Kapkın, Çev.), Cinsellik üzerine içinde (s.231–248). İstanbul: Payel Yayınevi (2006).
• Freud, S. (1915). The Unconscious. (J. Strachey, Trans.). In The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Volume XIV (1914-1916): On the History of the Psycho-Analytic Movement, Papers on Metapsychology and Other Works, (p. 159-215), Hogarth Press: London. (1975).
• Freud, S. (1917). Yas ve melankoli. (E. Kapkın & A. Tekşen Kapkın, Çev.), Metapsikoloji içinde (s.237–260). İstanbul: Payel Yayınevi (2013).
• Freud, S. (1918). Bekaret tabusu. (E. Kapkın, Çev.), Cinsellik üzerine içinde (s.249-270). İstanbul: Payel Yayınevi (2006).
• Freud, S. (1918). From the History of an Infantile Neurosis. (J. Strachey, Trans.). In The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Volume XVII (1917-1919): An Infantile Neurosis and Other Works, (p.1-124) , Hogarth Press:London. (1955).
• Freud, S. (1919). The uncanny. (J. Strachey, Trans.). In The Standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud, Volume XVII (1917-1919, An Infantile Neurosis and Other Works (p. 217-256). Hogart Press:London. (1955).
• Freud, S. (1924). Mazoşizmin ekonomik sorunu. (E. Kapkın & A. Tekşen Kapkın Çev.), Metapsikoloji içinde (s. 391-406). İstanbul: Payel Yayınevi (2013).
• Güler, N. (2012). Zeki Demirkubuz sinemasında toplumsal cinsiyet. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 3(1), 29-54.
• İlhan, A. (2003). Ki. Bir Avuç Kıvılcım içinde (s.32) , İş Bankası Kültür Yayınları Baskı Ekim 2019, İstanbul.
• Lacan, J. (1949). The Mirror Stage as Formative of the I Function as Revealed in Psychoanalytic Experience, In Écrits: The First Complete Edition in English [trans. Bruce Fink], New York: W.W. Norton and Company, 2006.
• Lacan, J. (1953), Fonction et champ de la parole et du langage en psychanalyse, dans Écrits, (p.256) Paris, Seuil.
• Laplanche, J. (2006). Problématiques VI: L’après-coup- La Nachträglichkeit dans l'après-coup (1990-1991), (p. 33-35) Paris, PUF.
• Rosenberg B. (1982). (Erotogenic) Masochism and the Pleasure Principle, (Birksted-Breen D., Flanders S., Gibeault A. Ed.), In Reading French Psychoanalysis (p. 516-527). London: Routledge.
• Terbaş. Ö. (2012) Giriş: Sine-masal dil ve psikanalitik eleştiri, Ö. Terbaş (Ed.), Sinema ve Psikanaliz, içinde (s. 1-9). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Saraç, I. G. (2018), Tekrarlayan şiddet öyküsü bulunan kadınlarda kendine zarar verme eğiliminin projektif testlerle değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Winnicott, D. W. (1965). The maturational processes and the facilitating environment: Studies in the theory of emotional development. London: Hogarth Press.
• Yılmaz, M.; Adıgüzel E. (2017). Toplumsal sorunlardan bireyin dünyasına Zeki Demirkubuz Sineması, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 28, 241-272.