Mediating Role of Schema Modes in the Relationship Between Perceived Parenting Styles and Depression in Clinical and Non-Clinical Adult Samples

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 25 - 56, 31.01.2023

Hüseyin Yolalan , Bahar Köse Karaca , Hasan Alp Karaosmanoglu

https://doi.org/10.31682/ayna.962357

Cited By: 1

Öz

In this study, the mediating role of schema modes in the relationship between parenting styles and depression was tested using structural equation modeling. Clinical (N = 629, 71.1% female, 28.9% male; Mage = 39.22) and non-clinical adult samples (N = 589, 79.9% female, 20.1% male, Mage = 28.25) were used in the study. According to the findings, schema modes fully mediated the relationship between maternal and paternal parenting styles and depression in clinical and non-clinical samples. When the measurement models of the two samples were compared, it was evaluated that the relationships of mother and father parenting styles, schema modes and depression variables were positive and significant. In the structural models of the two samples, the relationship between paternal parenting styles and schema modes was found to be stronger than maternal parenting styles and schema modes. Considering the different results between the two samples, the relationship between maternal parenting styles and depression was lower in the clinical sample, while it was moderate in the non-clinical sample. In addition, in the clinical sample, the relationship between father parenting styles and depression was moderate, and the relationship between maternal parenting styles and depression was low. The results obtained in this study suggest that schema mode therapy, in which parenting styles are considered, would be beneficial in the treatment of depression.

Anahtar Kelimeler

Schema mode, depression, maternal and paternal parenting styles, structural equation model, schema therapy

Klinik Olan ve Klinik Olmayan Yetişkin Örneklemlerinde Algılanan Ebeveynlik Biçimleri ile Depresyon Arasındaki İlişkide Şema Modlarının Aracı Rolü

Öz

Bu çalışmada şema modlarının, ebeveynlik biçimleri ve depresyon arasındaki ilişkide aracı rolü yapısal eşitlik modellemesi kullanılarak sınanmıştır. Araştırmada klinik (N = 629, %71.1 kadın, %28.9 erkek; Ortyaş = 39.22) ve klinik olmayan yetişkin örneklemler (N = 589, %79.9 kadın, %20.1 erkek, Ortyaş = 28.25) kullanılmıştır. Bulgulara göre şema modları, klinik ve klinik olmayan örneklemlerdeki anne ve baba ebeveynlik biçimleri ile depresyon ilişkisine tümden aracılık etmektedir. İki örneklemin ölçme modelleri karşılaştırıldığında, anne ve baba ebeveynlik biçimleri, şema modları ve depresyon değişkenlerine ait ilişkilerin pozitif yönde ve anlamlı olduğu değerlendirilmiştir. İki örneklemin yapısal modellerinde ise baba ebeveynlik biçimleri ile şema modları arasındaki ilişkinin, anne ebeveynlik biçimleri ile şema modlarına kıyasla daha fazla kuvvetli olduğu görülmüştür. İki örneklem arasındaki farklı sonuçlara bakıldığında ise ölçme modellerinde klinik örneklemde anne ebeveynlik biçimleri depresyon ilişkisi düşük düzeydeyken klinik olmayan örneklemde orta düzeydedir. Ayrıca klinik örneklemde baba ebeveynlik biçimleri depresyon ilişkisi orta düzey, anne ebeveynlik biçimleriyle depresyon ilişkisinin düşük düzey olduğu görülmüştür. Bu çalışmada ulaşılan sonuçlar, depresyon tedavisinde ebeveynlik biçimlerinin göz önünde bulundurulduğu şema mod terapisinin yararlı olacağını düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Şema modu, depresyon, anne ve baba ebeveynlik biçimleri, yapısal eşitlik modeli, şema terapi

Kaynakça

• Aka, B. T. (2011). Algılanan ebeveyn tutumları, duygu tanıma ve duygu düzenleme ile depresyon, obsesif-kompulsif bozukluk ve sosyal kaygı belirtileri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış doktora tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Akhun, M. (2012). Üniversite öğrencilerinde, algılanan ebeveynlik biçimleri, erken dönem uyumsuz şemaları, benlik kurguları, ayrılma-bireyleşme ve duygu düzenleme güçlüğünün psikolojik belirtilerle ilişkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Aksu, G., Eser, M. T. ve Güzeller, C. O. (2017). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile yapısal eşitlik modeli uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Armour, K., Kröger, S. ve Zarbock, G. (2018). Emzirme döneminden küçük çocukluğa kadar şema terapi (A. Karaosmanoğlu, Çev.; 1. Basım). İçinde A. Karaosmanoğlu (Ed.), Çocuk ve Ergenler için Şema Terapi (ss. 91-128). Psikonet Yayınları. (2013)
• Arntz, A. ve Jacob, G. (2016). Uygulamada şema terapi (G. Soygüt, Ed. ve Çev.; 1. Basım). Nobel Akademik Yayıncılık. (2011)
• Arslan, R. (2017). Algılanan ebeveynlik biçimleri, erken dönem uyumsuz şemalar ve kişiler arası bağımlılık eğilimi arasındaki ilişkiler: Şema terapi modeli çerçevesinde bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Ay, T. (2018). Aleksitimi ve depresyon düzeylerinin psikolojik doğum sırası ve çocuklukta algılanan ebeveynlik biçimleri açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üsküdar Üniversitesi.
• Ayrancı, E. (2015). Demans hastasına temel bakım veren bireylerde algılanan sosyal desteğin, erken dönem uyumsuz şemaların, ebeveynlik stillerinin ve şema baş etme biçimlerinin iyilik hali ve tükenmişlik seviyeleri üzerindeki yordayıcı rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Aytaç, M., Karaca, K. B. ve Karaosmanoğlu, A. (2020). Turkish adaptation of the short schema mode inventory. Journal of Clinical Psychology and Psychotherapy, 27(3), 1-18. https://doi.org/10.1002/cpp.2432
• Basile, B., Tenore, K. ve Mancini, F. (2018). Investigating schema therapy constructs in individuals with depression. Journal of Psychology and Clinical Psychiatry, 9(2), 214-221. https://doi.org/10.15406/jpcpy.2018.09.00524
• Beck, A. T., Ward, C. H., Mendelson, M., Mock, J. ve Erbaugh, J. (1961). An inventory for measuring depression. Archives Of General Psychiatry, 4(6), 561-571. https://doi.org/10.1001/archpsyc.1961.01710120031004
• Beck, A. T. ve Beamesderfer, A. (1974). Assessment of depression: The depression inventory. Pharmacopsychiatry, 7(0), 151-169.
• Bo, B., Lockwood, G. ve Young, J. E. (2017). A new look at the schema therapy model: Organization and role of early maladaptive schemas. Cognitive Behaviour Therapy, 47(4), 328–349. https://doi.org/10.1080/16506073.2017.1410566
• Bozkurt, N. (2004). Bir grup üniversite öğrencisinin depresyon ve kaygı düzeyleri ile çeşitli değişkenler arasındaki ilişkiler. Eğitim ve Bilim Dergisi, 29(133), 32-39.
• Brown, J., Seith, S., Stretton, A. ve Simpson, S. (2016). Do dysfunctional coping modes mediate the relationship between perceived parenting style and disordered eating behaviours? Journal of Eating Disorders, 4(27), 1-10. https://doi.org/10.1186/s40337-016-0123-1
• Çakır, Z. (2007). Antisosyal kişilik bozukluğunda erken dönem uyumsuz şemalar, algılanan ebeveynlik stilleri ve şema sürdürücü başa çıkma davranışları arasındaki ilişkiler: Şema terapi modeli çerçevesinde bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Dağ, İ. (1991). Belirti Tarama Listesi (SCL–90-R)'nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 2(1), 5–11.
• Demirel, M. (2018). Kamu personeli seçme sınavına hazırlanan bir grup öğrencinin anksiyete depresyon düzeylerinin şemalarla ilişkisinin değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Derogatis, L. R., Rıckels, K. ve Rock, A. F. (1976). The SCL-90 and the MMPI: A step in the validation of a new self-report scale. British Journal of Psychiatry, 128(3), 280-289. https://doi.org/10.1192/bjp.128.3.280
• Erol, N., Kılıç, C. ve Ulusoy, M. (1998). Türkiye ruh sağlığı profili raporu. Eksen Tanıtım Ltd. Şti.
• Geçtan, E. (2000). Psikanaliz ve sonrası (9. Basım). Remzi Kitabevi.
• Genderen, H. V., Rijkeboer, M. ve Arntz, A. (2012). Theoretical model: Schemas, coping styles and modes. İçinde M. V. Vreeswijk, J. Broersen ve I. Nadort. (Edl.), Handbook Of Schema Therapy: Theory, Research, and Practice (ss. 27-40). John Wiley and Sons Ltd. Published.
• Gök, A. C. (2012). Psikolojik sağlık ile ilişkili faktörler: Erken dönem uyumsuz şemalar, şema başetme biçimleri ve ebeveynlik biçimleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Graaf, P. (2018). Anababa çalışmasında teknikler ve yöntemler (A. Karaosmanoğlu, Çev.; 1. Basım). İçinde A. Karaosmanoğlu (Ed.), Çocuk ve Ergenler için Şema Terapi (ss. 367-460). Psikonet Yayınları. (2013)
• Harris, A. E. ve Curtin, L. (2002). Parental perceptions, early maladaptive schemas and depressive symptoms in young adults. Cognitive Therapy and Research, 26(3), 405-416. https://doi.org/0147-5916/02/0600-0405/0
• Haugh, J., Miceli, M. ve DeLorme, J. (2017). Maladaptive parenting, temperament, early maladaptive schemas, and depression: A moderated mediation analysis. Journal of Psychopathology Behavioral Assessment, 39(1), 103-116. https://doi.org/10.1007/s10862-016-9559-5
• Hisli, N. (1988). Beck Depresyon Envanteri’nin geçerliği üzerine bir çalışma. Psikoloji Dergisi, 6(22), 118-122.
• Hisli, N. (1989). Beck Depresyon Envanteri’nin üniversite öğrencileri için geçerliği güvenirliği. Psikoloji Dergisi, 6(23), 3-13.
• Jacob, G., Van Genderen, H. ve Seebauer, L. (2014). Mod Terapisi: Diğer yollardan gitmek yaşam örüntülerini anlamak ve değiştirmek (M. Şaşıoğlu, Ed. ve Çev.; 2. Basım). Psikonet Yayınları.
• Khalily, M. T., Wota, A. P. ve Hallahan, B. (2011). Investigation of schema modes currently activated in patients with psychiatric disorders. Irish Journal of Psychological Medicine, 28(2), 76-81. https://doi.org/10.1017/S0790966700011472
• Kılıç, M. (1987). Değişik psikolojik arazlara sahip olan ve olmayan öğrencilerin sorunları [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Körük, S. ve Özabacı, N. (2018). Şema terapinin depresif bozuklukların tedavisindeki etkililiği: Bir meta-analiz. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar Dergisi, 10(4), 470-480. https://doi.org/10.18863/pgy.361790
• Köse Karaca, B. ve Ateş, N. (2019). Yaygın kaygı bozukluğu ve öfke kontrol probleminde şema terapiyi kullanmak: Bir vaka üzerinden anlatım. Ayna Klinik Psikoloji Dergisi, 6(2), 169-182. https://doi.org/10.31682/ayna.438346
• Kuzucu, Y. (2011). Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 79- 91.
• Lobbestael, J., Vreeswijk, M. V., Spinhoven, P., Schouten, E. ve Arntz, A. (2010). Reliability and validity of the Short Schema Mode Inventory. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 38(4), 437–458. https://doi.org/10.1017/S1352465810000226
• Malogiannis, I. A., Arntz, A., Spyropoulou, A., Tsartsara, E., Aggeli, A., Karveli, S., Vlavianou, M., Pehlivanidis, A., Papadimitriou, G. N. ve Zervas, I. (2014). Schema therapy for patients with chronic depression: A single case series study. Journal of Behavioral Therapy and Experimental Psychiatry, 45(3), 319-329. http://dx.doi.org/10.1016/j.jbtep.2014.02.003
• McGinn, L. K., Cukor, D. ve Sanderson, W. C. (2005). The relationship between parenting style, cognitive style and anxiety and depression: Does increased early adversity influence symptom severity through the mediating role of cognitive style. Cognitive Therapy and Research, 29(2), 219-242. https://doi.org/10.1007/s10608-005-3166-1
• Muris, P. (2006). Maladaptive schemas in non-clinical adolescents: Relations to perceived parental rearing behaviours, big five personality factors and psychopathological symptoms. Clinical Psychology and Psychotherapy, 13(6), 405-413. https://doi.org/10.1002/cpp.506
• Nia, M. K., Sovani, A. ve Forooshani, G. R. S. (2014). Exploring correlation between perceived parenting styles, early maladaptive schemas, and depression among women with depressive symptoms in Iran and India role of early maladaptive schemas as mediatorsand moderators. Iran Red Crescent Medical Journal, 16(12), 1-7. https://doi.org/10.5812/ircmj.17492
• Nilüfer, G. ve Çınarbaş, D. C. (2018). Doğum sırası, algılanan ebeveynlik biçimleri ve erken dönem uyumsuz şemalar arasındaki ilişki. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 25(2), 125-139.
• Özdemir, E. (2015). Klinik olan ve olmayan örneklemde depresyonu etkileyen faktörler: Erken dönem uyumsuz şemalar ve sosyotropi-otonomi kişilik özelliği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Öztürk, M. O. ve Uluşahin, N. A. (2016). Ruh sağlığı ve bozuklukları (11. Basım). Nobel Tıp Kitabevleri.
• Perkins, R. J. M. (2018). Women’s mental health questionnaire (W-MHQ), construction, reliability, validity: Father parenting associations. College Student Journal, 52(1), 150-166.
• Pilosof, S. (2015). Babalık işlevinin oidipalden latansa geçiş sürecinde erkek çocukların ruhsal gelişimi üzerindeki etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Renner, F., Arntz, A., Leeuw, I. ve Huibers, M. (2013). Treatment for chronic depression using schema therapy. Clinical Psychology Science and Practice, 20(2), 166-180. https://doi.org/10.1111/cpsp.12032
• Roelofs, J., Lee, J., Ruijten, T. ve Lobbestael, J. (2011). The mediating role of early maladaptive schemas in the relation between quality of attachment relationships and symptoms of depression in adolescents. Journal of Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 39(4), 471-479. https://doi.org/10.1017/S1352465811000117
• Roelofs, J., Muris, P. ve Lobbestael, J. (2016). Acting and feeling like a vulnerable child, an internalized “bad” parent, or a healthy person: The assessment of schema modes in non-clinical adolescents. Journal of Personality Disorders, 30(4), 1-14. https://doi.org/10.1521/pedi_2015_29_209
• Sağ, B. (2016). Erken dönem uyumsuz şemalar ve pozitif algının, psikolojik dayanıklılık, depresyon ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Saldias, A. (2012). Deliberate self-harm in a clinical sample: The impact of schema modes, parental bonding and perceived stress [Yayımlanmamış doktora tezi]. The University of Edinburg.
• Satorra, A. ve Bentler, P. M. (1994). Corrections to test statistics and standard errors in covariance structure analysis. İçinde A. Von Eye ve C. C. Clogg (Edl.), Latent Variable Analysis: Applications in Developmental Research (ss. 399-419). Sage Publications.
• Schermelleh-Engell, K., Moosbrugger, H. ve Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Shaughnessy, J. J., Zechmeister, E. B. ve Zechmeister, J. S. (2016). Psikolojide araştırma yöntemleri (İ. Göz, Ed. ve Çev.; 10. Basım). Nobel Akademik Yayıncılık. (2015)
• Sheffield A., Waller, G., Emanuelli, F., Murray, J. ve Meyer, C. (2005). Links between parenting and core beliefs: Preliminary psychometric validation of the Young Parenting Inventory. Cognitive Therapy and Research, 29(6), 787-802. https://doi.org/10.1007/s10608-005-4291-6
• Soygüt, G. ve Savaşır, I. (2001). The relationship between interpersonal schemas and depressive symptomatology. Journal of Counseling Psychology, 48(3), 359-364. https://doi.org/10.1037//0022-0167.48.3.359
• Soygüt, G., Çakır, Z. ve Karaosmanoğlu, A. (2008). Ebeveynlik biçimlerinin değerlendirilmesi: Young Ebeveynlik Ölçeği’nin psikometrik özelliklerine ilişkin bir değerlendirme. Türk Psikoloji Yazıları, 11(22), 17-30.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve Lisrel uygulamaları (1. Basım). Ekinoks Yayıncılık.
• Şireli, Ö. ve Soykan, A. (2016). Depresyonu olan ergenlerin anne-baba kabul-red algıları ve aile işlevleri açısından incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(5), 403-410. https://doi.org/10.5455/apd.179441
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5. Baskı). Allyn ve Bacon.
• Tarrier, N. (2015). Bilişsel Davranışçı Terapide vaka formülasyonu: Zorlayıcı ve karmaşık vakaların tedavisi (E. Ş. Durak, M. Durak ve U. Kocatepe, Edl. ve Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık. (2006)
• Thimm, J. C. (2010). Mediation of early maladaptive schemas between perceptions of parental rearing style and personality disorder symptoms. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 41(1), 52-59. https://doi.org/10.1016/j.jbtep.2009.10.001
• Ünal, B. (2012). Erken dönem uyumsuz şemalar ve psikolojik iyilik hali: Ebeveyn tutumları ve diğer psikolojik kaynakların önemi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• World Health Organization. (2017). Depression and other mental disorders. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/254610/WHO-MSD-MER-2017.2-eng
• Yeşilyaprak, B. (2001). Üniversiteye devam eden ve etmeyen bir grup gencin psikolojik belirtiler açısından karşılaştırılması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(18), 35-42.
• Young, J. (1994). Young Ebeveynlik Ölçeği. Basılmamış Rapor.
• Young, J. E., Klosko, J. S. ve Weishaar, M. E. (2013). Şema terapi (T. Özakkaş, Ed. ve Çev.; 2. Basım). Litera Yayıncılık. (2003)
• Zarbock, G., Loose, C. ve Graaf, P. (2018). Çocuk ve ergenlerde şema terapi uygulama temelleri (A. Karaosmanoğlu, Çev.; 1. Basım). İçinde A. Karaosmanoğlu (Ed.), Çocuk ve Ergenler için Şema Terapi (ss. 25-90). Psikonet Yayınları. (2013)