Religious Knowledge of Abai

Yıl 2020, Sayı: 104, 106 - 119, 25.12.2020

D. Kenzhetayev

Öz

Recognition of the heritage of Abai from the point of view of Islamic theology and philosophy, the Muslim and civilizational nature of the Kazakh people is a very urgent issue. It is important to reveal the place and role of Abai's heritage in order to give a scientific and historical assessment of the traces of modern Kazakh religious knowledge and religious experience. Therefore, a holistic consideration of the concepts and categorical complex in the works of Abai and its differentiation with systemic historical and philosophical forms make it possible to recognize his existential and religious and civilizational appearance. The article examines the opinion of mankind against those who want to explain the general views of Abai with the templates of existentialist philosophy, referring to well-known representatives of an important layer about being in the history of thought. In his review of the history of philosophy, as well as in the question of what essence is, Abai stressed the importance of the truth underlying the definition of love as a single meaning.

Anahtar Kelimeler

Abai, truth, Abai, Religious Knowledge, History of Abai

Abay’ın Din Anlayışı

Öz

Abay mirasının, İslam teorisi ve felsefesi, Kazak Müslümanlık ve medeniyeti açısından incelenmesi oldukça önemlidir. Bugünkü Kazak dinî düşüncesi ile dinî tecrübesinin bilinçteki izlerini bilimsel bakış açısı ve tarihi açıdan değerlendirme konusunda Abay mirasının yeri ve rolünü ortaya koymak da önemlidir. Bu nedenle Abay’ın eserlerindeki kavramlar ve kategorik olarak karmaşık incelemelerin sistemli tarihi-felsefi kalıplarla yapılması onun varlık ve dinî medeniyetinin tanınmasına imkân vermektedir. Makalede, insanoğlunun düşünce tarihinde varlıkla ilgili fikir beyan eden filozofların önemli temsilcilerinden bahsetmekle beraber, Abay’ın bakış açısını varoluş felsefesinin şablonlarıyla anlatmaya çalışanlara karşı itirazlar da dile getirilmiştir. Aynı şekilde varlığın ne olduğunu anlama meselesinde felsefe tarihine dair değerlendirmelerde bulunurken Abay’ın, aşkı bir varlık olarak değerlendirmesinin özünde yatan hakikatin önemli olduğunu vurgulama ön plana çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Abay, Hakikat, Abay mirası, Din anlayışı, Abay araştırmaları tarihi

Религиозные знания Абая

Öz

Признание наследия Абая с точки зрения исламского богословия и философии, мусульманского и цивилизационного характера казахского народа является очень актуальным вопросом. Важно раскрыть место и роль наследия Абая, чтобы дать научную и историческую оценку следам современного казахского религиозного познания и религиозного опыта. Поэтому целостное рассмотрение понятий и категориального комплекса в произведениях Абая и его дифференциация с системными историко-философскими формами позволяют признать его бытийный и религиозно-цивилизационный облик. В статье рассматривается мнение человечества против тех, кто хочет объяснить общие взгляды Абая шаблонами экзистенциалистской философии, ссылаясь на известных представителей важного слоя о бытии в истории мышления. В своем обзоре истории философии, а также в вопросе о том, что такое сущность, Абай подчеркнул важность истины, лежащей в основе определения любви как единого смысла.

Anahtar Kelimeler

Абай, Истина, Наследие Абая, Религиозные знания, История познания Абая

Абайдың діни танымы

Öz

Абай мұрасын ислам теологиясы мен философиясы, қазақ мұсылмандық және өркениеттік сипаты тұрғысынан тану өте өзекті мәселе. Бүгінгі қазақ діни танымы мен діни тәжірибесінің санадағы іздеріне ғылыми таным және тарихи тұрғыдан баға беру үшін де Абай мұрасының орны мен рөлін ашып көрсету маңызды. Сондықтан да Абайдың шығармаларындағы ұғымдар мен категориялық кешенді тұтас қарастырып, жүйелі тарихи-философиялық қалыптармен саралау оның болмыстық әрі діни-өркениеттік бейнесін тануға мүмкіндік береді. Мақалада адамзат ойлау тарихындағы болмыс туралы маңызды қабаттың атақты өкілдерін тілге тиек ете отырып, Абайдың жалпы көзқарастарын экзистенциалистік философияның шаблондарымен түсіндіргісі келетіндерге қарсы пікірін білдіреді. Сондай-ақ мәннің не екендігі мәселесінде, философия тарихына жасаған шолуында, Абайдың махаббатты бір мән ретінде анықтауының астарында жатқан ақиқаттың маңызды екендігін көрсетуді басты назарға алған.

Anahtar Kelimeler

Абай, Ақиқат, Абай мұрасы, Діни таным, Абайды тану тарихы

Kaynakça

• 1. Әуезов М. Абай Құнанбаев. Монографиялық зерттеулер мен мақалалар. –Алматы: Санат, 1995. –320 б.
• 2. Құнанбайұлы А. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. –Алматы: Жазушы, -Т. 1: Өлеңдер мен аудармалар. 2003. –296 б.
• 3. Кенжетаев Д.Т. Қожа Ахмет Иасауи дүниетанымының түркі ислам философиясы тарихындағы орны. Монография. –Түркістан: Тұран, 2012. –288 б.
• 4. Кенжетай Д. Қожа Ахмет Ясауи дүниетанымы. – Алматы: «Арыс», 2008. –360 б.
• 5. Құнанбайұлы А. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. –Алматы: Жазушы, -Т. 2: Өлеңдер мен аудармалар. –2002. –336 б.
• 6. Кенжетай Д. Зайырлы ел – қайырлы ел. –Алматы: Көкжиек. 2017. –392 б.
• 7. Kenjetay, Dosay, Hoca Ahmet Yesevî’nin Ahlâk Felsefesi, Hoca Ahmet Yesevî Ocağı Yayınları, –Ankara 2003. S. 100–110
• 8. Alban G.Widgery. Tarıh boyunca büyük öğretiler. –Ankara 1971. –320 б.
• 9. Әзірет Сұлтан Қожа Ахмет Иасауи. Көңілдің айнасы (Мират ул Қулуб). –Анкара, Билиг. 2000. –120 б.
• 10. Әбілев Ж. Этнодеформация (ұлттық сана мәселелері), –Қызылорда, «Тұмар», 2007, –176 б.
• 11. Кенжетаев Д.Т. Қазақ мұсылмандығы және оның қалыптасу алғышарттары: Монография. –Астана: «Рухани құндылықтарды қолдау қоры» корпоративтік қоры, 2018. –248 б.
• 12. Bayraktar M. Yunus Emre ve Aşk felsefesi. –Ankara. 1994. S.104
• 13. Кенжетай Д.Т. Қазіргі жағдайдағы исламның әлеуметтік тұжырымдамасының негіздері. – Астана: Дін мәселелері жөніндегі ғылыми-зерттеу және талдау орталығы, 2011. –170 б.
• References 1. Áýezov M. Abaı Qunanbaev. Monografııalyq zertteýler men maqalalar. –Almaty, Sanat, 1995. –320 b.
• 2. Qunanbaıuly A. Shyǵarmalarynyń ekі tomdyq tolyq jınaǵy. –Almaty: Jazýshy, -T. 1: Óleńder men aýdarmalar. 2003. –296 b.
• 3. Kenjetaev D.T. Qoja Ahmet Iasaýı dúnıetanymynyń túrkі ıslam fılosofııasy tarıhyndaǵy orny. Monografııa. –Túrkіstan: 2012. –288 b.
• 4. Kenjetaı D. Qoja Ahmet Iasaýı dúnıetanymy. – Almaty: «Arys», 2008. –360 b.
• 5. Qunanbaıuly A. Shyǵarmalarynyń ekі tomdyq tolyq jınaǵy. –Almaty: Jazýshy, -T. 2: Óleńder men aýdarmalar. –2002. –336 b.
• 6. Kenjetaı D. Zaıyrly el – qaıyrly el. –Almaty, Kókjıek. 2017. –392 b.
• 7. Kenjetay, Dosay, Hoca Ahmet Yesevî’nin Ahlâk Felsefesi, Hoca Ahmet Yesevî Ocağı Yayınları, –Ankara 2003. S. 100–110
• 8. Alban G.Widgery. Tarıh boyunca büyük öğretiler. –Ankara 1971. –320 b.
• 9. Ázіret Sultan Qoja Ahmet Iasaýı. Kóńіldіń aınasy.(Mırat ýl Qýlýb). Ankara, Bılıg Baspasy. 2000 j. –120 b.
• 10. Ábіlev J. Etnodeformatsııa (ulttyq sana máselelerі), –Qyzylorda, «Tumar», 2007, –176 b.
• 11. Kenjetaev D.T. Qazaq musylmandyǵy jáne onyń qalyptasý alǵysharttary: Monografııa. –Astana: «Rýhanı qundylyqtardy qoldaý qory» korporatıvtіk qory, 2018. –248 b.
• 12. Bayraktar M. Yunus Emre ve Aşk felsefesi. –Ankara. 1994. S.104
• 13. Kenjetaı D.T. Qazіrgі jaǵdaıdaǵy ıslamnyń áleýmettіk tujyrymdamasynyń negіzderі. – Astana: Dіn máselelerі jónіndegі ǵylymı-zertteý jáne taldaý ortalyǵy, 2011. –170 b.