KAZAK DEKORATİF UYGULAMALI SANAT ÇALIŞMALARINDA TÜRK DÜNYASI-ÜST DÜZEYLER

Yıl 2018, Sayı: 90, 125 - 136, 27.08.2018

Yerzhan Auelbekov

Öz

Makalede, Türk kültüründeki Kazak halkının dekoratif ve uygulamalı sanatsal rolleri tanımlanmaktadır. Ulusal dekor, uygulamalı sanat eserlerinin iç içeriğini karakterize eder. Türklerin tarihsel yaşamındaki dekoratif el sanatlarının çeşitleri, bunların nasıl yapılacağı ve kullanılacağına ilişkin açıklamalar. Kazak tekstil sanatının tarihi ve kültürel değeri Türk kültüründe önemli bir yer tutmaktadır. Dekoratif sanatsal ürünlerin, özellikle de halı, süs eşyaları, süs eşyaları ve sanatsal özelliklerin sanatsal açıdan sanatsal analizi, goblende kullanılan süs ve süs eşyaları ile yapılır. Dekoratif sanat ürünleri, özellikle halılar, süs eşyaları vb. ve özellikleri titzce incelenmiştir, özellikle duvar halılarını süsleyen desenleri. Dekoratif sanatta çeşitli görüntülerin tanımlarının özellikleri ortaya konulmuştur. Kazak ustalarının eserleri Türk dünya görüşü açısından incelenmiştir. Türk dünyasının modern genç üstatların bakış açılarını yansıtmanın yolları belirlenmiş ve sonuçlara varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dekoratif ve uygulamalı sanat, Türk dünyası, Ulusal süsler, Süslemelerin stilizasyonu, Halı dokuması, Goblen sanatı, Dokunmuş goblen

ҚАЗАҚ СӘНДІК-ҚОЛДАНБАЛЫ ӨНЕР ТУЫНДЫЛАРЫНДАҒЫ ТҮРКІЛІК ДҮНИЕТАНЫМ БЕЛГІЛЕРІ

Öz

Мақалада қазақ халқының сәндік-қолданбалы өнерінің түркі мәдениетіндегі алатын орны анықталады. Ұлттық нақыштағы сәндік қолданбалы өнер туындыларының мәні мен кейбір мазмұндық ерекшеліктері сипатталады. Түркілердің тарихи тыныс-тіршілігіндегі сәндік қолөнер түрлері, олардың жасалу, қолданылу жолдарына түсіндірмелер жасалады. Түркілік мәдениеттің ауқымды саласы ретіндегі қазақ тоқыма өнерінің тарихи-өнертанымдық мәні түсіндіреді. Сәндік қолөнер бұйымдарында, әсіресе кілем, гобелен туындыларында қолданылатын оюлар мен өрнектердің түстік, композициялық жағынан шешімдеріне, көркемдік ерекшеліктеріне түркілік өнертанымдық тұрғысынан талдаулар жүргізіледі. Түркілік дүниетаным көріністерінің сәндік қолөнер бұйымдарында бейнелену ерекшеліктері қарастырылады. Қазақ суретші-гобеленшілері шығармаларындағы түркілік дүниетаным белгілерінің айшықталуы баяндалып, сараланады. Қазіргі жас суретші-шеберлердің гобелен тоқуда түркілік дүниетаным белгілерін қолдану түрлері анықталып, қажетті тұжырымдар жасалады.

Anahtar Kelimeler

Сәндік-қолданбалы өнер, Түркілік дүниетаным, Ұлттық ою-өрнектер, Ою-өрнектерді стилизациялау, Тоқыма өнері, Кілем тоқу өнері, Гобелен өнері, Гобелен тоқу

TYURK WORLD OUTLOOK SIGNS IN THE WORKS OF KAZAKH DECORATIVE-APPLIED ART

Öz

This article defines the place of Kazakh decorative and applied art in the Turkic culture. Values and some meaningful features of the work of arts and crafts in the national color are described. Explanations are given to the types of decorative and applied art, the ways of their creation and application in the historical life and in the life of the Turks. The historical and art criticism of Kazakh weaving art is blown up as an extensive area of Turkic culture. Analyzes are given to artistic features, color, compositional solutions of ornaments, which are used in decorative and applied art products, especially in carpets and tapestries. The peculiarity of the image of Turkic world-view shades in decorative art items is considered. The definitions of the Turkic worldview signs in the works of Kazakh artists who create tapestries are outlined and analyzed. The motives of the use of the signs of the Turkic world outlook of the tapestry woven by modern young artists are determined, the necessary conclusions are made.

Anahtar Kelimeler

Decorative art, Turkic world outlook, National ornaments, Styling ornaments, Carpet weaving, Art tapestry, Tapestry woven

ТЮРКСКОЕ МИРОВОЗЗРЕНИЕ В ПРОИЗВЕДЕНИЯХ КАЗАХСКОГО ДЕКОРАТИВНОГО И ПРИКЛАДНОГО ИСКУССТВА

Öz

В статье представлена роль декоративного и прикладного искусства казахского народа в тюркской культуре. Национальный декор характеризует внутреннее содержание произведений прикладного искусства. Раскрываются виды декоративного ремесла в жизни тюрков, способы изготовления произведений и их использование. Историческая и культурная ценность казахского текстильного искусства занимает важную область в тюркской культуре. Продукты декоративного искусства, в частности ковры, украшения и т.д. и их особенности были подвергнуты тщательному анализу, особенно узоры, украшающие гобелены. Раскрыты особенности описания различных изображений в декоративном искусстве. Произведения казахских мастеров анализируются с точки зрения тюркского мировоззрения. Определены способы отражения тюркского мировоззрения современными молодыми мастерами, сделаны соответствующие выводы и заключения.

Anahtar Kelimeler

Декоративное и прикладное искусство, Тюркский мир, Национальные украшения, Стилизация, Ковроткачество, Искусство гобелена

Kaynakça

• 1. Назарбаев Н. Ә. (2017). «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру». Егемен Қазақстан. Астана. 12 сәуір.
• 2. Самұратова Т. (2010). Бейнелеу өнері тарихы. –Астана: ЕҰУ.
• 3. Абай шығармаларының екі томдық толық жинағы. 2 том. Өлеңдер мен аудармалар, поэмалар, қара сөздер. (2002) / Абай. –Алматы: Жазушы.
• 4. Лоренц Н. Ф. (1987). Орнамент всех времен. –С.Петербург: изд. А. Ф. Девриена. -159 с.
• 5. Жәнібеков Ө. (1992). Уақыт керуен. –Алматы: Жазушы, -120 б.
• 6. Қасиманов С. (1962). Қазақ халқының қол өнері. -Алматы: Казмембас, -50 б.
• 7. Құдабаева К. І. (2005). Сәндік-қолданбалы өнерді оқыту теориясы мен технологиясы. БОПжӘ студенттерге арналған оқу құралы. –Қарағанды: САНАТ-Полиграфия ЖШС ҚарМУ баспасы. -110 б.
• 8. Ергүдер А. (2009). Қазақстан және Анадолы жерлеріндегі тоқымаларда қолданылған ою-өрнектердің ұқсастығы мен мән-мағыналары. Түркология журналы. №5-6.
• 9. Parlak Tahsin. (2002). Geleneksel Kazak Halı Sanatı ve TİKA Aral Bölgesi El Halıcılığını Geliştirme Projesi, Ankara.
• 10. Балкенов Ж. (1998). Әдептеу (стилизация): Ғылыми-әдістемелік монография. –Қарағанды: ҚарМУ баспасы, -172 б.
• 11. Ералин Қ. (2009). Бейнелеу өнері шығармашылығы. Оқу құралы. Түркістан. Тұран. -87 б.