AND WOMEN'S ISSUE ON THE THEATRE STAGE

Yıl 2025, Sayı: 121, 169 - 176, 21.03.2025

Zeynep Yıldırım

Öz

The XIXth century was a period when the winds of change blew all over the world. The innovation movements that started in the Turkic World also had an impact on a wide geography. Intellectuals in Turkic Worlds societies have made a number of efforts to save their society from backwardness and obsolescence and to move it forward. One of the most important issues thay addressed was the women’s issues. The changes that started in the XIXth centruy led to the October Revolution of 1917 in Russia and caused Tsarist Russia, which included a large part of the Turkic World, to be replaced by the Soviet Union. Since the ideology was just trying to settle in the first period of the Soviet Union, its influence in the field of literature was not yet felt in this period. The works of Kazakh literature in this period are also free from the pressure of ideology and have a national identity, but they deal with the social problems addressed by the pre-revolutiony intellectuals. Cemile Kınacı Baran’s review book titled Women’s Issue in Kazakh Theatre (1920-1928) focuses on eight plays written in Kazakh literature in the first years of the Ravolution and sheds light on the Kazakh society’s view of women, the place of women in society and the stage of women’s innovation.

Anahtar Kelimeler

Kazakh literature, theatre, women issue, Cemile Kınacı Baran, book review

И ЖЕНСКИЕ ПРОБЛЕМЫ НА ТЕАТРАЛЬНОЙ СЦЕНЕ

Öz

XIX век был периодом, когда ветры перемен дули по всему миру. Инновационные движения, начавшиеся в тюркском мире, оказали влияние и на широкую географию. Интеллектуалы тюркских стран предприняли ряд усилий, чтобы спасти свое общество от отсталости и устаревания и двинуть его вперед. Одним из важнейших вопросов, которым они занимались, был “женский вопрос”. Изменения, начавшиеся в XIX веке, привели к Октябрьской революции 1917 года в России, в результате которой царская Россия, включавшая в себя большую часть тюркского мира, была заменена Советским Союзом. Поскольку в первый период существования Советского Союза идеология только пыталась укорениться, ее влияние в области литературы в этот период еще не ощущалось. Произведения казахской литературы этого периода также свободны от давления идеологии и обладают национальной самобытностью, но в них затрагиваются социальные проблемы, которыми занималась дореволюционная интеллигенция. Обзорная книга Джемиле Кыначы Баран “Женский вопрос в казахском театре (1920-1928)” посвящена восьми пьесам, написанным в казахской литературе в первые годы революции, и проливает свет на представление казахского общества о женщине, месте женщины в обществе и этапе женских инноваций.

Anahtar Kelimeler

Казахская литература, театр, женский вопрос, Джемиле Киначи Баран, обзор книги.

ЖӘНЕ ТЕАТР САХНАСЫНДАҒЫ ӘЙЕЛДЕР МӘСЕЛЕСІ

Öz

ХІХ ғасырда бүкіл әлемде көптеген өзгерістердің болғаны белгілі. Түркі әлемінде басталған жаңашылдық қозғалыстары ауқымды аймаққа тарады. Түркі халықтарының ағартушылары өз қоғамын ескірген жүйенің салдарынан сақтап, жаңа заманға сай дамыту үшін көптеген күш-жігер жұмсаған болатын. Осы тұрғыда ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиетінде көбірек қарастырылған мәселелердің бірі – “әйел мәселесі”. ХІХ ғасырда басталған өзгерістер Ресейдегі 1917 жылғы Қазан төңкерісіне ұласып, соңында Түркі әлемінің үлкен бөлігін қарамағына алған Патшалық Ресейдің орнына Кеңес Одағының келуіне себеп болды. Кеңес Одағының алғашқы кезеңінде идеология енді ғана орныға бастағандықтан, әдебиет саласындағы ықпалы толық сезілмеген болатын. Бұл кезеңдегі қазақ әдебиетінің шығармаларында идеология қысымынан азат, ұлттық болмысқа ие болғанымен, революцияға дейінгі зиялылар қозғаған әлеуметтік мәселелер кеңінен қозғалған. Джемиле Кынажы Баранның “Қазақ театрындағы әйелдер мәселесі” (1920-1928) атты шолу кітабында революцияның алғашқы жылдарында қазақ әдебиетінде жазылған сегіз пьеса талданып, қазақ қоғамының әйелге деген көзқарасы, әйелдің қоғамдағы орны мен әйелдердің талпынысы айшықталған.

Anahtar Kelimeler

Қазақ әдебиеті, театр, әйелдер мәселесі, Джемиле Кынажы Баран, кітапқа шолу

KAZAK TİYATROSUNDA KADIN MESELESİ

Öz

XIX. yüzyıl tüm dünyada değişim rüzgârlarının estiği bir dönem olmuştur. Türk Dünyasında da başlayan yenilik hareketleri geniş bir coğrafyada etkisini göstermiştir. Türk toplumlarındaki aydınlar, içinde bulundukları toplumu geri kalmışlıktan ve köhnelikten kurtarmak ve onu ileriye taşıyabilmek için bir takım çalışmalarda bulunmuşlardır. Ele aldıkları konular içerisinde en önemli olanlarından biri kadın meselesidir. XIX. yüzyılda başlayan değişimler Rusya’da 1917 Ekim Devrimi’ne yol açmış, Türk Dünyasının büyük bir kısmını içinde barındıran Çarlık Rusya’nın yerini Sovyetler Birliği’ne bırakmasına neden olmuştur. İdeoloji, Sovyetlerin ilk döneminde yeni yeni yerleşmeye çalıştığı için edebiyat alanında etkisi bu dönemde henüz hissedilmemektedir. Bu ilk dönemde Kazak edebiyatındaki eserler de ideoloji baskısından uzak ve millî bir kimliğe sahip olmakla birlikte devrim öncesi aydınların ele aldığı toplumsal sorunları konu edinmektedir. Cemile Kınacı Baran’ın Kazak Tiyatrosunda Kadın Meselesi (1920-1928) adlı inceleme kitabı Kazak edebiyatında, Devrim’in ilk yıllarında kaleme alınan sekiz piyesi merkeze alarak Kazak toplumunun kadına bakışı, kadının toplumdaki yeri ve kadın yenileşmesinin geçirdiği merhaleye ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kazak edebiyatı, tiyatro, kadın meselesi, Cemile Kınacı Baran, kitap incelemesi

Kaynakça

• Kınacı, C. (2017). Kazak Tiyatrosunda Kadın Meselesi (1920-1928). İstanbul: Bengü.
• Nutku, Ö. (1990). Dram Sanatı (Tiyatroya Giriş) (2. Baskı). İstanbul: Kabalcı.