Öz
Бүгінгі әлемде ғаламдану үдерісі жүріп жатқан кезде аударманың тек практикалық қана емес, сонымен қатар теориялық маңызы да артып келеді. Белгілі бір шығарма әртүрлі аудармашылар тарапынан бір уақытта немесе әртүрлі кезеңдерде бірнеше рет аударылуы мүмкін. Осы үдеріс барысында аударма шығарма жетілдіріліп, кемелдене түседі. Бұл мақалада Бабырнама аудармаларындағы мәселелерге назар аударылған. Аудармада тілдік бірліктердің берілуіне ерекше көңіл бөлініп, аудармалардың жетістіктері мен кемшіліктері көрсетілген.
Бабырнама әлем әдебиетінің бірегей жауһары ретінде танылады. Оның аудармалары әртүрлі халықтардың әдеби мұрасына баға жетпес үлес қосты. Шығарманың әлем тілдеріне аударылуының тарихи және кезең-кезеңімен жүзеге асырылу үдерісін талдау барысында аудармашылардың түпнұсқаны қайта қалпына келтіруде қаншалықты күрделі әрі маңызды жұмыс атқарғанын көруге болады. Нәтижесінде Бабырнаманың әлемдік деңгейде мойындалуын қамтамасыз ету үшін ауқымды зерттеулер жүргізілді. Қазіргі уақытта Бабырнама және оның аудармасына қатысты тарихи құжаттар әлемнің 23 кітапханасында сирек кездесетін мұра ретінде сақталған. Бұл жағдай шығарманың ерекше құндылығын көрсетеді.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Babur, Z. M. (1987). Vekayi (Babur’s Memoirs). Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Babur, Z. M. (2011). Baburnama (R. Askar, Trans., 2nd ed.). Nurlan.
- Bobur, Z. M. (2002). Boburnama (S. Hasanov, Ed.). Sharq.
- Doniyorov, R. (1962). On the issue of reflecting national characteristics in literary translation. Uzbek Language and Literature, 5, 71–80.
- Hayitov, Sh. (2024). The evolutionary development of Turkic Babur studies [Doctoral dissertation abstract]. Tashkent State University of Uzbek Language and Literature.
- Karimov, R. (1994). A comparative analysis of the poetry in foreign translations of “Boburnama.”. Bukhara State University.
- Muhammadiyeva, D. (2021). A comparative study of paremias in the Turkish translation of "Boburnama." Tafakkur Chamanzori.
- Nazarova, X. (1972). A concise dictionary for the works of Zahiriddin Muhammad Babur. Fan.
- Rahmatullayev, Sh. (1955). The main semantic types of phraseological units. O‘qituvchi.
- Shirinova, R. Kh. (2017). Recreation of the national worldview in literary translation. National University of Uzbekistan.
- Salomov, G‘. (1966). Language and translation. Fan.
- Kholmonova, Z. T. (2009). A study of the lexicon of "Boburnama." Institute of Uzbek Language, Literature, and Folklore.
- Gafurov, I. (2008). Introduction to translation studies. Mehridaryo.
Öz
В современном мире, в условиях глобализации, перевод приобретает не только практическое, но и теоретическое значение. Один и тот же литературный труд может быть переведен несколькими переводчиками одновременно или в разные периоды. В этом процессе перевод совершенствуется и улучшается. В данной статье рассматриваются проблемы переводов Бабурнаме. Особое внимание уделено передаче языковых единиц в переводе, а также показаны достижения и недостатки переводов.
Бабурнаме признается уникальным шедевром мировой литературы. Его переводы внесли неоценимый вклад в литературное наследие различных народов. Анализ исторического и поэтапного процесса перевода произведения на мировые языки позволяет оценить сложность и значимость работы переводчиков по восстановлению оригинального текста. В результате было проведено обширное исследование, обеспечившее глобальное признание Бабурнаме. В настоящее время исторические документы, связанные с Бабурнаме и его переводами, хранятся как редкое достояние в 23 библиотеках мира, что подтверждает исключительную ценность этого произведения.
Anahtar Kelimeler
«Бобурнома» «Бобурнома» оригинальный текст перевод пословица фразеологизм
Kaynakça
- Babur, Z. M. (1987). Vekayi (Babur’s Memoirs). Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Babur, Z. M. (2011). Baburnama (R. Askar, Trans., 2nd ed.). Nurlan.
- Bobur, Z. M. (2002). Boburnama (S. Hasanov, Ed.). Sharq.
- Doniyorov, R. (1962). On the issue of reflecting national characteristics in literary translation. Uzbek Language and Literature, 5, 71–80.
- Hayitov, Sh. (2024). The evolutionary development of Turkic Babur studies [Doctoral dissertation abstract]. Tashkent State University of Uzbek Language and Literature.
- Karimov, R. (1994). A comparative analysis of the poetry in foreign translations of “Boburnama.”. Bukhara State University.
- Muhammadiyeva, D. (2021). A comparative study of paremias in the Turkish translation of "Boburnama." Tafakkur Chamanzori.
- Nazarova, X. (1972). A concise dictionary for the works of Zahiriddin Muhammad Babur. Fan.
- Rahmatullayev, Sh. (1955). The main semantic types of phraseological units. O‘qituvchi.
- Shirinova, R. Kh. (2017). Recreation of the national worldview in literary translation. National University of Uzbekistan.
- Salomov, G‘. (1966). Language and translation. Fan.
- Kholmonova, Z. T. (2009). A study of the lexicon of "Boburnama." Institute of Uzbek Language, Literature, and Folklore.
- Gafurov, I. (2008). Introduction to translation studies. Mehridaryo.
Öz
Today, as globalization continues to unfold, translation is gaining not only practical but also theoretical significance. A literary work may be translated multiple times by different translators, either simultaneously or at different periods. Throughout this process, the translated work undergoes refinement and improvement. This article focuses on the challenges in the translations of Boburnoma. Special attention is given to how linguistic units are rendered in translation, highlighting both the achievements and shortcomings of the translations.
Boburnoma is considered a rare masterpiece of world literature. Its translations have made a significant and unparalleled contribution to the literary heritage of various nations. Analyzing the historical and gradual process of its translation into world languages reveals the immense complexity and significance of the translators' efforts in restoring the original text. As a result, extensive research has been conducted to ensure the global recognition of Boburnoma. Currently, historical documents related to Boburnoma and its translations are preserved as rare assets in 23 libraries worldwide, further highlighting the exceptional value of this work.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Babur, Z. M. (1987). Vekayi (Babur’s Memoirs). Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Babur, Z. M. (2011). Baburnama (R. Askar, Trans., 2nd ed.). Nurlan.
- Bobur, Z. M. (2002). Boburnama (S. Hasanov, Ed.). Sharq.
- Doniyorov, R. (1962). On the issue of reflecting national characteristics in literary translation. Uzbek Language and Literature, 5, 71–80.
- Hayitov, Sh. (2024). The evolutionary development of Turkic Babur studies [Doctoral dissertation abstract]. Tashkent State University of Uzbek Language and Literature.
- Karimov, R. (1994). A comparative analysis of the poetry in foreign translations of “Boburnama.”. Bukhara State University.
- Muhammadiyeva, D. (2021). A comparative study of paremias in the Turkish translation of "Boburnama." Tafakkur Chamanzori.
- Nazarova, X. (1972). A concise dictionary for the works of Zahiriddin Muhammad Babur. Fan.
- Rahmatullayev, Sh. (1955). The main semantic types of phraseological units. O‘qituvchi.
- Shirinova, R. Kh. (2017). Recreation of the national worldview in literary translation. National University of Uzbekistan.
- Salomov, G‘. (1966). Language and translation. Fan.
- Kholmonova, Z. T. (2009). A study of the lexicon of "Boburnama." Institute of Uzbek Language, Literature, and Folklore.
- Gafurov, I. (2008). Introduction to translation studies. Mehridaryo.
Öz
Günümüzde küreselleşme süreci devam ederken çevirinin sadece pratik değil, aynı zamanda teorik önemi de giderek artmaktadır. Bir eser aynı anda veya farklı dönemlerde birden fazla çevirmen tarafından tekrar tekrar çevrilebilir. Bu süreçte çeviri eser daha da incelenip geliştirilmektedir. Bu makalede Baburnâme çevirilerindeki sorunlara odaklanılmıştır. Çeviride dilsel unsurların nasıl aktarıldığına özel önem verilerek çevirilerin başarıları ve eksiklikleri gösterilmiştir.
Baburnâme, dünya edebiyatının eşsiz bir şaheseri olarak kabul edilmektedir. Çevirileri, farklı milletlerin edebi mirasına paha biçilemez bir katkı sağlamıştır. Eserin dünya dillerine çevrilme sürecinin tarihi ve kademeli gelişimini analiz etmek, çevirmenlerin orijinal metni yeniden oluşturma sürecindeki yoğun çaba ve büyük sorumluluklarını ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, Baburnâme'nin küresel çapta tanınmasını sağlamak amacıyla kapsamlı araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Günümüzde Baburnâme ve onun çevirilerine ait tarihî belgeler, dünyanın 23 kütüphanesinde nadir eserler olarak muhafaza edilmekte olup, bu da eserin olağanüstü değerini gözler önüne sermektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Babur, Z. M. (1987). Vekayi (Babur’s Memoirs). Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Babur, Z. M. (2011). Baburnama (R. Askar, Trans., 2nd ed.). Nurlan.
- Bobur, Z. M. (2002). Boburnama (S. Hasanov, Ed.). Sharq.
- Doniyorov, R. (1962). On the issue of reflecting national characteristics in literary translation. Uzbek Language and Literature, 5, 71–80.
- Hayitov, Sh. (2024). The evolutionary development of Turkic Babur studies [Doctoral dissertation abstract]. Tashkent State University of Uzbek Language and Literature.
- Karimov, R. (1994). A comparative analysis of the poetry in foreign translations of “Boburnama.”. Bukhara State University.
- Muhammadiyeva, D. (2021). A comparative study of paremias in the Turkish translation of "Boburnama." Tafakkur Chamanzori.
- Nazarova, X. (1972). A concise dictionary for the works of Zahiriddin Muhammad Babur. Fan.
- Rahmatullayev, Sh. (1955). The main semantic types of phraseological units. O‘qituvchi.
- Shirinova, R. Kh. (2017). Recreation of the national worldview in literary translation. National University of Uzbekistan.
- Salomov, G‘. (1966). Language and translation. Fan.
- Kholmonova, Z. T. (2009). A study of the lexicon of "Boburnama." Institute of Uzbek Language, Literature, and Folklore.
- Gafurov, I. (2008). Introduction to translation studies. Mehridaryo.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Güney-Doğu (Yeni Uygur/Özbek) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları, Çeviri ve Yorum Çalışmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 19 Mart 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Mart 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 16 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 16 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 121 |
