THE THEME OF SELF-ISOLATION IN THE STORY “ATAU-KERE” BY O. BOCKEY

Yıl 2025, Sayı: 123, 135 - 158, 27.09.2025

Nuray Üçkarakaya , Assem Nurlanova

Öz

Despite the fact that better as Kazakh prose is still under study, there are many works that have yet to be studied, touching on problems that are still unresolved. In this context, the work of one of the outstanding Kazakh writers, Oralkhan Bokey Oralkhan Bokey can become the object of many studies. Many works of the writer readers and critics. better as there has not been enough research on Oralkhan Bokey’s works. The story of the outstanding writer “Atau-Kere” better as remains relevant. Describing the nature of Altai, telling about the life of people, the writer touches upon the issues of global relevance. One of them is the problem of loneliness.
Loneliness is something that every person goes through. Obviously, it is not easy for everyone to get rid of this loneliness. On the one hand, being alone is good, but on the other hand, it is dangerous. Succumbs to various thoughts. It will be all right to come up with different thoughts, differentiate and get what you need. The article states that one is deeply immersed in thoughts when left alone. Through the characters in Oralhan Bokey’s story “Atau-Kere”, the narrative examines characters who are isolated from society. This article will analyze how they escaped this isolation and why they are dangerous. The authors compare the suffering of the conscience and soul in Oralhan Bokey’s work “Atau Kere” with modern society, comparing the writer’s philosophical thought from a contemporary perspective. The theme of loneliness in Kazakh literature, particularly the issue of loneliness in the works of Oralhan Bokey, has not yet been systematically studied. This article examines the theme of loneliness in literature based on Oralhan Bokey’s novella Atau-Kere. The research employs methods such as literature review, comparison, literary analysis, and systematization.

Anahtar Kelimeler

Kazakh literature , Kazakh prose , works of Oralkhan Bokey , the theme of loneliness in literature , nature and human

ORALHAN BOKEİ’NİN “ATAU – KEREDE” ÖYKÜSÜNDEKİ YALNIZLIK TEMASI

Öz

Kazak nesri günümüze kadar araştırılmış olmasına rağmen, henüz çözümlenmemiş meselelere, henüz ele alınmamış konulara ve daha fazla araştırmayı gerektiren eserlere değinen çok sayıda eser bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında Kazak edebiyatının en önemli yazarlarından biri olan Oralhan Bökey’in eserleri pek çok araştırmanın konusu olabilecek niteliktedir. Yazarın tüm eserleri okuyucu ve eleştirmenlerin ilgisini çekmiştir. Ancak Oralhan Bökey’in eseri ve nesri üzerine yapılan araştırmaların henüz yeterli olduğu söylenemez. Usta yazarın “Atau-Kere” öyküsü, günümüze kadar güncelliğini yitirmeyen eserlerinden biridir. Burada Altay’ın engebeli doğası, insanların yaşamları anlatılmakta ve tüm dünyayı ilgilendiren meseleler kendine özgü çözümlerle ele alınmakta, bunlar kendi zaman, kendi bakış açısı ve kendi çevresiyle bağlantılandırılmktadır. Bunlardan biri de yalnızlık ve izolasyon sorunudur. Yalnızlık doğada herkesin başına gelen bir durumdur. Yalnızlığın üstesinden gelmenin herkes için kolay olmadığı ortadadır. Herkes yalnızlıkla kendine göre başa çıkar, kendi yöntemleriyle bu durumu atlatır. Yalnız kalmak bir yandan iyi, bir yandan da tehlikelidir. Tehlike şu ki, insan yalnız kaldığında çeşitli düşüncelere kapılır ve bu düşünceler onu yanlışa sürükleyebilir. Güzel olan, farklı fikirleri düşünme, analiz etme ve ihtiyaç duyulanı bulma, çözüm arama sürecidir. Makalede, insanın yalnızlık dönemindeki derin tefekkürünün felsefi ve psikolojik boyutları ele alınmakta ve yalnızlık kategorisi kapsamlı bir şekilde analiz edilmektedir. Oralhan Bökey’in “Atau-Kere” adlı öyküsündeki karakterler aracılığıyla, çeşitli nedenlerle toplumdan soyutlanmış kişiler, onların yaşam biçimleri ve yaşadıkları dönemle birlikte ele alınıyor. Bu yazıda kahramanların izolasyonun üstesinden nasıl geldiklerine ve bunun her biri için neden tehlikeli hale geldiğine bakılacaktır. Yazarlar, Oralhan Bökey’in “Atau Kere” adlı eserindeki vicdan ve ruh acılarını günümüz toplumuyla karşılaştırarak, yazarın felsefi ve psikolojik düşüncelerini çağdaş bir bakış açısıyla sunmaktalar. Kazak edebiyatında yalnızlık teması, özellikle Oralhan Bökey’in eserlerindeki yalnızlık sorunu hâlâ sistematik bir şekilde incelenmemiştir. Bu makalede, Oralhan. Bökey’in Atau-Kere adlı uzun öyküsü temel alınarak edebiyattaki yalnızlık teması ele alınmaktadır. Araştırma sürecinde teorik kaynaklara başvuru, karşılaştırma, edebi analiz ve sistematikleştirme yöntemleri kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kazak edebiyatı , Kazak nesri , Oralhan Bökey , edebiyatta yalnızlık teması , doğa ve insan.

ТЕМА ОДИНОЧЕСТВА В СТИХОТВОРЕНИИ «АТАУ - КЕРЕ» ОРАЛАХАНА БОКЕЯ

Öz

Хотя казахская проза в целом достаточно изучена, в её корпусе сохраняется значительное количество произведений, содержащих нерешённые проблемные вопросы и тематические направления, которые остаются недостаточно раскрытыми и требуют дальнейшего комплексного исследования. В этом контексте творчество Оралхана Бокея — одного из наиболее ярких представителей казахской литературы — представляет собой плодотворный объект для научного анализа. Произведения писателя неизменно привлекали внимание как читателей, так и литературных критиков. Тем не менее, степень изученности его художественного наследия, в частности прозы, остаётся недостаточной. Повесть «Атау-Кере» является одним из наиболее значимых произведений автора, сохранивших свою художественную и идейную актуальность. Описывая суровую природу Алтая и быт его обитателей, писатель поднимает проблемы, имеющие универсальное значение, предлагая собственные интерпретации и решения, соотнося их с историческим контекстом, личным мировоззрением и культурной средой. Одной из центральных проблем произведения выступает феномен одиночества и оторванности человека от социума. Одиночество, как экзистенциальное состояние, в той или иной степени присуще каждому индивиду. Однако преодоление этого состояния является сложной задачей, требующей от личности собственных внутренних усилий и индивидуальных стратегий. Оно обладает двойственной природой: с одной стороны, предоставляет возможность для рефлексии, самопознания и внутреннего роста; с другой — несёт в себе опасность деструктивного воздействия, когда человек, оставаясь наедине с собой, оказывается уязвимым перед хаотичными мыслями, способными отклонить его от намеченного жизненного пути. В статье проблема одиночества рассматривается в философско-психологическом аспекте, с особым вниманием к процессу глубокой внутренней сосредоточенности, возникающей в состоянии социальной изоляции. На материале повести Оралхана Бокея «Атау-Кере» проводится анализ персонажей, оказавшихся в силу различных обстоятельств оторванными от общества, с учётом их жизненного пути и историко-культурной среды, в которой они существовали. Особое внимание уделяется выявлению причин и последствий их изоляции, а также анализу способов преодоления этого состояния. Авторы соотносят внутренние переживания и духовные страдания персонажей произведения с реалиями современного общества, раскрывая философские и психологические аспекты авторской позиции в актуальном культурном контексте. Следует отметить, что проблема одиночества в казахской литературе, и, в частности, её художественная интерпретация в произведениях Оралхана Бокея, до настоящего времени не подвергалась системному научному осмыслению. Настоящее исследование восполняет этот пробел, рассматривая тему одиночества на материале повести «Атау-Кере» с использованием методов теоретического обзора, сопоставительного анализа, литературной интерпретации и систематизации.

Anahtar Kelimeler

казахская литература , казахская проза , творчество Оралхана Бокея , тема одиночества в литературе , природа и человек.

ОРАЛХАН БӨКЕЙДІҢ «АТАУ – КЕРЕ» ПОВЕСІНДЕГІ ОҚШАУЛАНУ ТАҚЫРЫБЫ

Öz

Қазақ прозасы осы уақытқа дейін зерттелініп келсе де, әлі күнге дейін шешімін таппай келе жатқан мәселелерді қозғайтын, әлі күнге дейін басы ашылмаған тақырыптар, әлі де зерттеуді қажет ететін шығармалар жетерлік. Осы тұрғыдан алғанда, қазақтың біртуар жазушыларының бірі Оралхан Бөкейдің шығармашылығы көптеген зерттеулерге нысан бола алады. Қаламгердің барлық шығармалары оқырмандардың, сыншылардың назарына іліккен. Алайда, Оралхан Бөкейдің шығармашылығын, оның прозасын зерттеу жұмысы әлі де жеткілікті деп айтуға болмайды. Көрнекті жазушының «Атау - Кере» повесі әлі күнге дейін өзектілігін жоймаған шығармаларының бірі. Мұнда ол Алтайдың тамылжыған табиғатын суреттей отырып, адамдардың тіршілігін баяндай отырып, бүкіл әлемге өзекті болып отырған мәселелерді өз заманымен, өз көзқарасымен, өз ортасымен байланыстыра отырып өзіндік шешіммен қозғайды. Солардың бірі-жалғыздық, ортадан оқшаулану мәселесі. Жалғыздық жаратылыста әр адамның басынан өтеді. Сол жалғыздықтан арылу әр кімге оңай соқпасы анық. Жалғыздықты әркім өз бетінше, өзі жолымен кешіреді, одан өз жолымен өтеді. Жалғыздықта қалу бір жағынан жақсы, екінші жағынан - қауіпті. Қауіпті болатыны, адам жалғыз қалғанда түрлі ойларға берілуі, ол ойлардың адамды жолдан адастыруы болып табылады. Жақсы болатыны - түрлі ойларды ойлап, саралап, өзіне керектіні алуы, адамның шешім шығару жолындағы ізденісі. Мақалада адамның жалғыздық кезінде терең ойға берілетіні философиялық, психологиялық тұрғыдан қарастырылады. Жалғыздық категориясы жан-жақты талданады. Оралхан Бөкейдің «Атау - Кере» повесінің кейіпкерлері арқылы қоғамнан белгілі себептерге байланысты оқшауланып кеткен кейіпкерлер олардың өмір жолымен, олар өмір сүрген заманмен бірлікте талданады. Бұл мақалада қаһармандардың оқшауланудан қалай арылғаны, сонымен қатарәрбіреуі үшін қауіпті болу себебі де қарастырылады. Авторлар Оралхан Бөкейдің «Атау Кере» шығармасындағы ар мен жан азабы, қазіргі қоғаммен салыстыра отырып, жазушының философиялық, психологиялық ойларын қазіргі заман көзқарасы арқылы салыстырып жеткізеді. Қазақ әдебиетіндегі жалғыздық тақырыбы, соның ішінде О.Бөкей шығармаларындағы жалғыздық мәселесі әлі күнге дейін жүйелі зерттелмеген. Бұл мақалада О.Бөкейдің «Атау-Кере» повесін негізге ала отырып, әдебиеттегі жалғыздық тақыры қарастырылады. Зерттеу барысында теориялық әдебиеттерге шолу, салыстыру, әдеби талдау, жүйелеу әдістері қолданылады.

Anahtar Kelimeler

Қазақ әдебиеті , қазақ прозасы , Оралхан Бөкей шығармашылығы , әдебиеттегі жалғыздық тақырыбы , табиғат пен адам

Kaynakça

• Пайдаланған Әдебиеттер
• Абай. (2020). Қара сөз. Алматы: Атамұра.
• Бердияев, М. (1995). Два образа веры. Москва: Республика.
• Бөкей, О. (1994). Екі томдық таңдамалы шығармалары. Алматы: Жазушы.
• Бөкей, О. (1996). Екі томдық таңдамалы шығармаларымалары. Алматы: Жазушы.
• Бөкей, О. (2013). Шығармалары. Роман, повестер. Алматы: Ел-шежіре.
• Бөкей, О. (2013). Шығармалары. Т.1. Атау Кере: роман және повестер. Астана: Фолиант.
• Нурланова, А., Жәмсап, А. (2025). Оралхан Бөкей шығармаларындағы «табиғат» концепті. Өскемен: ҚАЕУ.
• Покровский, Н. Е. (1989). Лабиринты одиночества. Москва: Прогресс.
• Слободчиков, И. М. (2008). Переживание одиночества с позиций культурно-исторической психологии Л. С. Выготского. Вестник РГГУ, 3(42), 42–49.
• Сыздықова, Р. (1984). Сәйкестік. Уақыт және қаламгер, 10, 166–170.
• Хараш, А. У. (2000). Психология одиночества. Педология, 4(ноябрь), 7–16.
• Yılmaz, S. (2023). Yalnızlık hissi ve duygusal zekâ ilişkisi: İlahiyat fakültesi öğrencileri üzerinde bir inceleme. Eskiyeni, 50(Eylül), 723–746. Kaynakça
• Abay. (2020). Kara söz. Almatı: Atamura.
• Aron, E., & Aron, A. (1997). Sensory-processing sensitivity and its relation to introversion and emotionality. Journal of Personality and Social Psychology, 73(2), 345–368. https://doi.org/10.1037/0022-3514.73.2.345
• Berdiyayev, M. (1995). Dva obraza verı. Moskva: Respublika.
• Bökey, O. (1994). Eki tomdık tandamalı şığarmaları. Almatı: Jazuşı.
• Bökey, O. (1996). Eki tomdık tandamalı şığarmaları. Almatı: Jazuşı.
• Bökey, O. (2013). Şığarmaları. Roman, povester. Almatı: El-şejire.
• Bökey, O. (2013). Şığarmaları.. Т.1. Atau Kere: roman jene povester. Astana: Foliant.
• Nurlanova,A., Jemsap, А. (2025). Oralxan Bökey şığarmalarındağı «tabiğat » konsepti. Öskemen: KAEU.
• Pokrovskiy, N. Е. (1989). Labirintı odinoçestva. Moskva: Progress. Slobodçikov, İ. M. (2008). Perejivanie odinoçestva s pozisiy kulturno-istoriçeskoy psixologii L. S. Vıgotskogo. Vestnik RGGU, 3(42), 42–49.
• Sızdıkova, R. (1984). Seykestik. Uakıt jene kalamger, 10, 166–170.
• Xaraş, A. U. (2000). Psixologiya odinoçestva. Pedologiya, 4(noyabr), 7–16.
• Yılmaz, S. (2023). Yalnızlık hissi ve duygusal zekâ ilişkisi: İlahiyat fakültesi öğrencileri üzerinde bir inceleme. Eskiyeni, 50(Eylül), 723–746.