Erzurum İli Horasan İlçesinde Faaliyet Gösteren Sığırcılık İşletmelerinin Yapısal Özellikleri: Yetiştirici ve İşletme Özellikleri

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 353 - 363, 29.12.2025

Taner Ciritoğlu Bahri Bayram

https://doi.org/10.29278/azd.1720920

Öz

Amaç: Bu çalışmada, Erzurum ili Horasan ilçesi merkez ve köylerinde sığırcılık faaliyetleri yürüten işletmelerde, yetiştirici ve işletme özelliklerinin tespiti amaçlanmıştır.
Yöntem: Bu amaçla, tabakalı örnekleme yöntemi ile 340 adet sığırcılık işletmesi belirlenmiş, belirlenen işletmelerde işletme sahipleri ile yüz yüze anket çalışması yürütülmüştür.
Bulgular: Anket sonucuna göre, işletme sahiplerinin ortalama yaşı 49.7 yıl olarak belirlenmiştir. Yetiştiricilerin yaşları genelde (%35.0) 51-60 yaş aralığında yoğunlaşmıştır. Genç olarak ifade edilen yaş sınıfı (<30) en düşük orana (%5.3) sahip olmuştur. İşletme sahiplerinin büyük bir kısmının (%50.0), ilkokul mezunu oldukları anlaşılmıştır. Yetiştiricilerin ortalama deneyim süresi 30.7 yıl olup, deneyim süresi ağırlıklı olarak (%32.1) 31-45 yıl aralığında yoğunlaşmıştır. Sığırcılık işletmelerinde aile birey sayısı, 5.8 kişi olup, ağırlıklı olarak 4-6 aralığında yoğunlaşmıştır. Horasan ilçesi merkez ve köylerinde faaliyet gösteren sığırcılık işletmelerinin %90.3’ü hem süt hem de besi faaliyetlerini birlikte yürüttüğü anlaşılmıştır. İşletmelerin ortalama sürü büyüklüğü 29.1 baş olmasına rağmen, ağırlıklı olarak (%41.8) küçük ölçekli olarak ifade edilen 1-20 baş aralığında yoğunlaşmıştır. İşletmelerde mevcut sığırların %92.8’i melez genotiplerden oluşmuştur. Sığır yetiştiriciliğinde en fazla tercih edilen ırk ve genotipler Simental ve melezleri (%72.6) olup, bunu Esmer ve melezleri (%26.9) takip etmiştir. Simental ırkının tercih edilmesinin en önemli nedenini (%45.3) yetiştirme şartlarına uygunluk olarak ifade edimiştir. İşletme sahiplerinin %62.6’sının hayvansal üretimde sadece sığırcılık faaliyeti yürüttüğü tespit edilmiştir. Bu faaliyeti yürütmenin temel nedenini (%57.6) geçim kaynağı olduğu fade edilmiştir. İşletme sahiplerinin %85.9’u sığırcılık faaliyetinden memnun olduğunu, %64.4’ü çocukların bu işe devam etmeleri yönünde görüş bildirmişlerdir. İşletme sahiplerinin önemli bir kısmı (%56.5), sığırcılık faaliyetinden elde edilen gelirin yetmediğini bildirmişlerdir. İşletme sahiplerinin %80.6’sı mevcut kapasiteyi artırmayı düşündüğünü bildirmiştir. İşletmelerin sadece 30 tanesinde (%8.8) işçi çalıştırıldığı, diğer bir ifade ile faaliyetlerin aile bireyleri tarafından yürütüldüğü anlaşılmıştır. İşletme sahiplerinin %70.0’inin bir kooperatif ya da birliğe üye olduğu tespit edilmiştir. Örgütlü yapının en önemli avantajının yem, gübre ve yakıt alımı (%86.7) olduğu bildirilmiştir. İşletmelerin sadece %34.4’ü teknik destek aldığını bildirmiş olup, bu sonuca göre yetiştiricilerin geleneksel yöntemlerle hayvancılık yaptıkları anlaşılmaktadır. İşletmelerde karşılaşılan en önemli sorunun yem fiyatlarının yüksekliği (%65.6) olmuştur.
Sonuç: İnsan beslenmesinde çok kıymetli olan kırmızı et ve sütün üretilmesi ve devamlılığı için sığırcılık işletmeleri çok stratejik öneme sahiptir. Bu sektörün devamlılığı için, bu yetiştiricilik alanı çocuklara özendirilmeli ve gençler için ise daha cazip hale getirilmelidir. İlçede yem üretimi ve kredi temini başta olmak üzere, diğer problemlerin çözülmesi sonucu sığırcılık sektöründe ilerleme ve verim artışı sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Sığırcılık işletmeleri , Yapısal özellikler , Yetiştirici özellikleri , Horasan ilçesi , Karşılaşılan sorunlar

Structural Characteristics of Cattle Enterprises Operating in Horasan District of Erzurum Province: Breeder and Enterprise Characteristics

Öz

characteristics of farmers and enterprises carrying out cattle farming activities in the center and villages of Horasan district of Erzurum province.
Method: For this purpose, a total 340 samples were selected by Stratified Sampling Method and the study was carried out through face-to-face interviews with farm owners.
Results: According to the results, the average age of the farm owners was 49.7 years. The ages of the majority of the enterprises were between 51 to 60 years (35.0%). The age class expressed as young (<30) had the lowest rate (5.3%). The majority of the enterprise owners (50.0%) are primary school graduates. The average experience of the enterprises carrying out cattle farming activities in the district is 30.7 years, and the experience period is mainly concentrated in the 31-45 years range (32.1%). The average number of individuals in the enterprises is 5.8, and they are mainly concentrated in the 4-6 individual class. 90.3% of cattle farming enterprises operating in the center and villages of the Horasan district carry out both milk and fattening activities together. Although the average herd size of the enterprise is 29.1 head, it is mostly concentrated in the range of 1-20 head (41.8%), which is expressed as small-scale. 92.8% of the cattle in the enterprises consist of crossbreds. The most preferred breed in cattle farming is Simmental and its crossbreds (72.6%), followed by Brown Swiss and crossbreds (26.94%). The main reason for preferring the Simmental breed (45.3%) was stated as suitability for regions breeding conditions. 62.6% of enterprise owners engage solely in cattle farming. The main reason for carrying out this activity (57.6%) was understood to be for family income generation. 85.9% of enterprise owners were satisfied with cattle farming, and 64.4% stated that they want their children to continue this activity. However, a significant proportion of farm owners (56.5%) reported that the income obtained from cattle farming was insufficient. Eighty per cent of the farm owners reported that they were considering increasing their current capacity. Only 30 of the enterprises (8.8%) employed workers; in other words, the activities were carried out mostly by family members. It was also found that 70.0% of owners were members of a cooperative or union. The most important advantage of this organized structure was purchasing feed, fertilizer and fuel (86.7%). However, only 34.4% of enterprise owners received technical support, meaning that animal husbandry was carried out using traditional methods. The most significant issue faced by the enterprises was high feed prices (65.6%).
Conclusion: Cattle farming enterprises are strategically important for producing red meat and milk, both of which are highly valuable in terms of human nutrition. In order to ensure the continuity of this sector, it needs to become more appealing, particularly to children and young people. Increased productivity in the cattle farming sector can be achieved by solving various local problems, particularly those related to feed and credit.

Anahtar Kelimeler

Cattle breeding enterprises , Structural characteristics , Breeder characteristics , Encountered problems , Horasan district.

Kaynakça

• Anonim, (2020). 2020 yılı Hayvancılık Sektör Raporu. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Ankara,
• Anonim, (2024). Hayvancılık İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=101&loca le=tr, Erişim tarihi: 01.08.2021
• Anonim, (2025b). Simmental Irkının Özellikleri. https://atafenblog.com/simmental-irkinin-ozellikleri/, (Erişim Tarihi: 10.06.2025).
• Anonim, (2025a). Hayvancılık İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayvansal-%C3%9Cretim-%C4%B0statistikleri-2024-53935&dil=1
• Bakan, Ö. (2014). Ağrı İli Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Yapısal Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Erzurum.
• Bastem, M. (2018). Erzurum İli Horasan İlçesindeki Sığırcılık İşletmelerinin Mevcut Durumu ve Yapısal Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Erzurum.
• Bayram, B. (2021). Organik ve konvansiyonel şartlarda üretim yapan sığır işletmelerinin bazı özellikler bakımından karşılaştırılması. Bahri Dağdaş Hayvancılık Araştırama Dergisi, 10(2), 126-137
• Bayram, Y. (2023). Giresun ilinde buzağı yetiştiriciliği uygulamaları ve sorunları. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstütüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Hayvan Yetiştirme Bilim Dalı.
• Cochran, W.G. (1977). Sampling Techniques. 3rd Edition. John Wiley&Sons. New York.
• Demir, N. (2012). AB ve Türkiye’de hayvancılık politikalarındaki son gelişmelerin uyum süreci açısından karşılaştırılması. Alınteri Zirai Bilimler Dergisi, 23(B), 58-63
• Diler, A., Özdemir, V. F., Aydın, R., Yanar, M., Koçyiğit, R., & Tosun, M. (2022). Socio-economic structure of cattle enterprises in northeast Anatolia region: An example of İspir county of Erzurum Province. Black Sea Journal of Agriculture, 5(2), 150-159.
• Ergün, O.F., & Bayram, B. (2021). Türkiye’de Hayvancılık Sektöründe Yaşanan Değişimler. Bahri Dağdaş Hayvancılık Araştırama Dergisi, 10(2), 158-175.
• Güler, O., Aydın, R., Yanar, M., Diler, A., Koçyiğit, R., & Avcı, M. (2016). Erzurum ili Hınıs ilçesi sığırcılık işletmelerinin sosyo-ekonomik yapısı. Alinteri Journal of Agriculture Science, 30(1), 27-37.
• Özdemir, C. Y., Kaygısız, A., & Aydın, R. (2023). Gümüşhane ili Torul ilçesi süt sığırcılığı işletmelerinin sosyoekonomik durumu. Palandöken Journal of Animal Sciences Technology and Economics, 2(2), 38-43.
• Özdemir, V. F., Tarhan, O., & Bayram, B. (2024). Farm management and socio-economic structure of cattle enterprises in Eastern Anatolia: A case study of Selim District, Kars Province. Journal of Agricultural Production, 5(4), 272-282.
• Özsağlıcak, S. (2019). Erzincan ili merkez ilçesi sığırcılık işletmelerinin yapısal özellikleri. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstütüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Hayvan Yetiştirme Bilim Dalı.
• SPSS, (2020). IBM SPSS 20.0 Statistics for Windows, Version 22.0. IBM Corp., Armonk, NY, USA.
• Sümbüloğlu, K., Sümbüloğlu, V. (1998). Biyoistatistik, Hatipoğlu Yayınları, 8. Baskı Yayın No: 53, Ankara.
• Teber, Y. (2019). Doğu Anadolu Bölgesinde sığırcılık işletmelerinin yapısal özelliklerinin belirlenmesi: Ağrı İli Tutak İlçesi Örneği. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Hayvan Yetiştirme Bilim Dalı.
• Tokgöz, M. (2022). Sakarya ili Adapazarı ilçesi merkez ve köylerdeki sığırcılık işletmelerinde buzağı yetiştiriciliği, beslenmesi ve sorunlarının işletme büyüklüğü açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Ensttüsü, Zootekni Anabilim Dalı.
• Turan, Z., Şanver, D., & Öztürk, K. (2017). Türkiye’de hayvancılık sektöründen süt inekçiliğinin önemi ve yurtiçi hasılaya katkısı ve de dış ülkelerle karşılaştırılması. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 60-74.
• Yamane, T. (2006). Temel Örnekleme Yöntemleri. Çeviri, Esin, A., Bakır, M.A., Aydın, C, Güzbüzsel, E. Literatür Yayınları: 53, İstanbul.
• Yanar, M., Koçyiğit, R., Diler, A., Aydın, R., Bayram, B., Yüksel, S., Özdemir, V. F., Ergün, O. F., & Tiryaki, A. (2024). Socio-economic structure of cattle enterprises operating in Karaçoban county of Erzurum province. Journal of Animal Science and Economics, 3(1), 1-7.
• Yıldız, N., Akbulut, Ö., & Bircan, H. (2002). İstatistiğe Giriş (Uygulamalı Temel Bilgiler Çözümlü ve Cevaplı Sorular), Aktif Yayınevi, Ankara.