Humik Asit ve Çinko Uygulamalarının Soya (Glycine max L.) Bitkisinin Verim ve Bazı Bitkisel Özellikleri Üzerine Etkisi*

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 282 - 287, 29.12.2025

Özbay Dede , Öner Çakmak

https://doi.org/10.29278/azd.1818290

Öz

Amaç: Bu araştırma, farklı dozlarda humik asit ve çinko uygulamalarının soya fasulyesinde (Glyycine max L. Merril) verim ve bazı bitkisel özelliklere etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Materyal ve Yöntem: Araştırmada materyal olarak orta erkenci bir çeşit olan Arısoy çeşidi kullanılmıştır. Farklı dozlarda humik asit ve çinko uygulamalarının incelendiği araştırmanın tarla denemeleri tesadüf bloklarında faktöriyel deneme desenine göre 3 tekerrürlü yürütülmüştür. Deneme parsellerinde tohum ekimi 60 cm sıra arası ve 10 cm sıra üzeri mesafelere 4 sıra halinde elle yapılmıştır. Humik Asit 0, 20, 40, 80 lt /ha dozlarında, çinko ise 0, 25 ve 50 kg/ha dozlarında ekim öncesi toprağa uygulanmıştır. Araştırmada bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, bitki başına bakla sayısı, bakla başına tohum sayısı, 100 tohum ağırlığı, tohum verimi, ham protein oranı ve verimi ile ham yağ oranı ve verimi özellikleri incelenmiştir. Ham yağ ve ve protein analizleri NIRS cihazında IC1020 soya kalibrasyon seti kullanılarak belirlenmiştir.
Araştırma Bulguları: Araştırma sonucunda, humik asit ve çinko dozlarının tohum verimi, ham protein oranı, ham protein verimi, ham yağ oranı ve ham yağ verimi üzerine olan etkilerinin birbirinden bağımsız olmadığı ve interaksiyon etkisinin istatistiksel olarak önemli olduğu belirlenmiştir. Araştırmada en yüksek tohum verimi (3767.9 kg/ha) 20 lt/ha dozunda humik asit uygulamasından elde edilmiş olup, buna parael olarak en yüksek ham protein ve ham yağ verimleri de bu dozdan elde edilmiştir. En yüksek ham protein oranı (%38.53) çinkonun 50 kg/ha dozunda tek başına uygulamasından elde edilirken, en yüksek ham yağ oranı (%21.36) ise 50 kg/ha çinko x 80 lt/ha humik asit uygulamasından elde edilmiştir.
Sonuç: Farklı dozlarda uygulanan humik asit ve çinkonun soyada bazı verim öğeleri üzerine olan etkilerinin incelendiği bu araştırma sonucunda; en yüksek ham protein ve en yüksek ham yağ oranlarının farklı doz uygulamalarından elde edilmiş olmasına rağmen; en yüksek tohum, ham protein ve ham yağ verimleri 20 lt/ha dozunda humik asit uygulamasından elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Protein verimi , ham yağ verimi , humik asit , tohum verimi , çinko

Effect of Humic Acid and Zinc Application on Yield and Some Plant Characteristics of Soybean (Glycine max L.)

Öz

Objective: This research was carried out to determine the effects of different doses of humic acid and zinc applications on yield and some plant characteristics in soybean (Glycine max L. Merril).
Materials and Methods: The Arısoy variety, a medium-early variety, was used in the study. Field trials examining humic acid and zinc applications at different doses were conducted in randomized block design with three replications according to the factorial design. Seed was sown manually in four rows in the experimental plots, with 60 cm inter-row and 10 cm inter-row spacing. Humic acid was applied to the soil at doses of 0, 20, 40, and 80 l/ha, and zinc was applied to the soil at doses of 0, 25 and 50 kg/ha before planting. In the study; plant height, first pod height, number of pods per plant, number of seeds per pod, 100-seed weight, seed yield, crude protein content-protein yield and crude oil content-yield were examined. Crude oil and protein analyses were determined using the IC1020 soybean calibration set on a NIRS instrument.
Results: The results of the research showed that the effects of humic acid and zinc doses on seed yield, crude protein ratio, crude protein yield, crude oil ratio, and crude oil yield were not independent of each other, and that the interaction effect was statistically significant. The highest seed yield (3767.9 kg/ha) in the study was obtained from the application of humic acid at a dose of 20 l/ha, and correspondingly, the highest crude protein ratio and crude oil yields were also obtained from this dose. The highest crude protein ratio (38.53%) was obtained from the application of zinc alone at a dose of 50 kg/ha, while the highest crude oil ratio (21.36%) was obtained from the application of 50 kg/ha zinc x 80 l/ha humic acid.
Conclusion: In this study, which investigated the effects of different doses of humic acid and zinc on some yield components in soybeans, although the highest crude protein and crude oil ratios were obtained from different dose applications, the highest seed, crude protein, and crude oil yields were obtained from the humic acid application at a dose of 20 lt/ha.

Anahtar Kelimeler

Protein yield , crude oil yield , humic acid , seed oil , zinc

Kaynakça

• Anonim, (2007). http://www.izotar.com/teknik16.htm- (Erişim tarihi: 02.11.2018)
• Anonim, (2017). http://www.fao.org/faostat/en/ #search/Soybeans- (Erişim tarihi 22.02.2019)
• Anonim, (2018a). Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)- ( Erişim tarihi 20.03.2019)
• Anonim, (2018b). Ordu ili Meteoroloji Müdürlüğü kayıtları
• Arıoğlu, H., Yılmaz, H. A., & Çulluoğlu, N. (1994). Bazı soya çeşitlerinin Kahramanmaraş Bölgesi’nde ana ürün olarak yetişebilme olanaklarının belirlenmesi üzerinde araştırmalar. Türkiye I. Tarla Bitkileri Kongresi, 1, 189-196.
• Arıoğlu, H. (2007). Yağ bitkileri yetiştirme ve ıslahı. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitapları Yayın No:A-70, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi,Adana, 204 s
• Aytaç, Z., Gülmezoğlu, N., Kutlu, İ., & Tolay, İ. (2016). Çinko uygulamasının kanola (Brassica napus ssp. oleifera L.) çeşitlerinin verim ve sabit yağ oranı üzerine etkisi. Toprak Su Dergisi, 5(1), 29-36.
• Benz, M., Schink, B., & Brune, A. (1998). Humic acid reduction by Propionibacterium freudenreichii and other fermenting bacteria. Appied Environmental Microbiology, 64, 4507-4512.
• Bhardwaj, K.K. & Gaur, A.C. (1971). Studies on the growth stimulating action of humic acid on bacteria. Zentralbl. Bakteriol. Parasitenkd. Infektionskr. Hyg, 126, 694-699.
• Bozoğlu, H., Pekşen, E., & Gülümser, A. (2004). Sıra aralığı ve potasyum humat uygulamasının bezelyenin verim ve bazı özelliklerine etkisi. Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (1), 53-58.
• Coleman, J.E. (1992). Zinc proteins: enzymes, storage proteins, transcription factors,and replication proteins. Annu Rev Biochem, 61, 897–946.
• Çakmak, İ. (2000). Possible roles of zinc in protecting plant cells from damage by reactive oxygen species. New Phytology, 146, 185–205
• Day, S., Kolsarıcı, Ö., Kaya, M. D., & Kaya, M. D. (2011). Humik asit uygulama zamanı ve dozlarının ayçiçeğinde (Helianthus annuus) verim, verim öğeleri ve yağ oranına etkisi. Akdeniz University Journal of the Faculty of Agriculture, 24(1), 33-37.
• Dede, Ö., Önal Aşcı, Ö., & Yılmaz, N. (2025). Soybean (Glycine max L. Merril). Underutilised Crops in Anatolia; Their Importance for Sustainable Agriculture and Food Production. Chapter 19:459-477. İKSAD Publishing House. ISBN:978-625-378-362-4 October, Ankara/Türkiye
• Elkatmış, B. (2013). Nohutta (Cicer arietinum L.) humik asit ve fosfor uygulamasının verim ve verim öğelerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Van.
• Gürsoy, M., Nofouzi, F., & Başalma, D. (2016). Humik asit uygulama zamanı ve dozlarının kışlık kolzada verim ve verim öğelerine etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitusu Dergisi, (Ozel sayı-2), 131-136.
• Kolsarıcı, Ö., Kaya, M., Day, S., İpek, A., & Uranbey, S. (2005a). Farklı humik asit dozlarının ayçiçeğinin (Helianthus annuus L.) çıkış ve fide gelişimi üzerine etkileri. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 18(2), 151- 155.
• Kolsarıcı, Ö., Gür, M., Başalma, D., Kaya, M., & İşler, N. (2005b). Yağlı tohumlu bitkilerin üretimi. VI. Türkiye Ziraat. Mühendisleri Teknik. Kongresi, 1, 3-7.
• Liu, K. (2004). Soybeans as a Powerhouse of Nutrients and Phytochemicals. In: Soybeans as Functional Foods and Ingredients (Chapter 1). AOCS Press, Illionis. ISBN 1-893997-33-2
• Marschner, H. (1995). Functions of mineral nutrients micronutrients. in mineral nutrition of higher plants, 2nd Edition, Academic Press, London.
• Mtua, K. A., Yılmaz, F. G., & Gezgin, S. (2016). Artan dozlarda TKİ-Hümas ve fosfor uygulamaların kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) bitkisinin gelişimine etkileri. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 2(2), 84-90.
• Öktem, A., Nacar, A., Öktem, A., & Şakak, A. (2013). Harran Ovası koşullarında farklı dozlarda leonardit uygulamasının kırmızı mercimekte (Lens Culunaris L.) verim ve verim unsurları üzerine etkisi. 10. Tarla Bit. Kongresi 10-13 Eylül Konya.
• Öktem, A. G. (2019). Effects of different zinc levels on grain yield and some phenological characteristics of red lentil (Lens culinaris Medic.) under arid conditions. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 43(3), 360-367.
• Ören, Y., & Başal, H. (2006). Humik Asit ve Çinko (Zn) Uygulamalarının Pamukta (Gossypium hirsutum L.) Verim, Verim Komponentleri ve Lif Kalite Özelliklerine Etkisi. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi: 3 (2) : 77 - 83
• Tamer, N., Başalma, D., Türkmen, C., & Namlı, A. (2016). Organik toprak düzenleyicilerin toprak parametreleri ve ayçiçeği (Helianthus annuus L.) bitkisinin verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 4(1), 11-20.
• Ünlü, H. Ö., Yüksel, Ö., & Ünlü, H. (2018). Effectc of humic acid applications on yield, quality and uptake of mineral nutriens in cowpea cultivated in dry contitions. 8th International Conference of Strategic Research on Scientific Studies and Education 2018 Full Texts Book 11-13 May, 2018 – Vienna University - Vienna/Austria.
• Yağmur, B., & Okur, B. (2017). Potasyum ve humik asit uygulamalarının yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) bitkisinin gelişimine etkisi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 4(3), 210-217.
• Yaramancı, H. (2009). Farklı sıra üzeri ekim mesafelerinin soya fasulyesinde (Glycine max L. Merril) verim ve verim unsurları üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Yilmaz, N. (2003). The effects of seed rate on yield and yield components of soybean (Glycine max L. Merill). Pakistan Journal of Biological Sciences (Pakistan), 6(4):373-376.