Sivas ekolojik koşullarında ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) üst gübrelemede kullanılacak azotlu gübre form ve miktarının belirlenmesi

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 2, 91 - 96, 01.06.2013

Nuri Yılmaz Seval Şimşek

Öz

Bu çalışma, Sivas ekolojik koşullarında buğday bitkisinde üst gübre olarak azotlu gübre form ve miktarlarının belirlenmesi amacıyla 2009-2010 ürün yılında yürütülmüştür. Denemede yörede yaygın olarak yetiştirilen Gerek-79 ekmeklik buğday çeşidi kullanılmıştır. Araştırma tesadüf bloklarında faktöriyel deneme planına göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuş, üç azotlu gübre (Amonyum nitrat, % 33 N; Amonyum sülfat, % 21 N; Üre, % 46) beş ayrı dozda (0, 4, 8, 12 ve 16 kg N/da) uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre metrekarede başak sayısı 255.4-328.9 adet, başakta tane sayısı 22.7-24.0 adet, başakta tane ağırlığı 0.7-0.8 g, bin tane ağırlığı 29.7-32.9 g, ham protein oranı % 9.2-11.9, tane verimi 85.9-130.2 kg/da arasında değişmiştir. Başakta tane ağırlığı hariç veriler arasındaki farklılıklar istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. En yüksek tane verimi 143.2 kg/da ile amonyum sülfat formunun 16 kg N/da ve 142.8 kg/da ile üre formunun 16 kg N/da uygulamalarından elde edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Buğday, gübre, azot formu, üst gübreleme

Kaynakça

• Acer, S., 2004. Bazı makarnalık Buğday Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Farklı Sulama Zamanları ve Azot Dozlarının Etkisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 110 s.
• Akman, H., Topal, A., 2010. Makarnalık buğdayda farklı şekillerde üre uygulamasının verim, verim unsurları ve kaliteye etkisi. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 24(3): 41-51.
• Anonim, 2010, Meteoroloji İl Müdürlüğü Raporları ORDU.
• Ayçiçek, M., Yürür, N., 1993. Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin (T. turgidum var. durum L.) Bursa koşullarındaki verim yeteneklerinin belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,10: 181-193.
• Başar, H., Tümsavaş, Z., Katkat, A.V., Özgümüş, A., 1998. Saraybosna buğday çeşidinin verim ve bazı verim kriterleri üzerine değişik azotlu gübrelerin ve azot dozlarının etkisi. Tr. J Of Agriculture And Forestry, 22: 59-63.
• Bohem, D. J., Berzonsky, W. A., Bhattacharya, M., 2004. Influence of nitrogen fertilizer treatments on spring wheat (Triticum aestivum L.) flour characteristics and effect on fresh and frozen dough quality. Cereal Chemistry, 81(1): 51-54.
• Budaklı, E., Bayram, G., Türk, M., Çelik, N., 2005. Bazı iki sıralı arpa (Hordeum vulgare conv. distichon) çeşitlerinde farklı azot dozlarının verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkileri. Uludağ Üni. Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(2): 1-11.
• Çetin, Ö., 1993. Harran ovası koşullarında farklı su ve azot uygulamalarının buğday verimine etkisi ve sulu tüketimi. T.C. Tarım Orman Ve Köy İşleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Şanlıurfa Araştırma Enstitüsü Müd. Yayınları, Genel Yayın No.80, Rapor Seri No.54.
• Doğan, R., Çelik, N., Yürür, N., 1995. Ekmeklik buğday çeşidi Arpathan-9’un azot gereksiniminin ve uygulama frekansının saptanması üzerinde araştırmalar. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11: 65-80.
• Dokuyucu, T., Cesurer, L., Akkaya, A., 1999. Bazı ekmeklik buğday Kahramanmaraş koşullarında verim ve verim unsurlarının incelenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, 15–18 Kasım 1999, Adana,
• Ekingezen, Ş., 1996, Tekirdağ Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Beş Ekmeklik Buğday Çeşidinde Farklı Azotlu Gübre Dozlarının Verim ve verim unsurlarına etkisi ile en ekonomik azot dozunun belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ,
• Ev, O., 2006. Konya Koşullarında Bazı Ekmeklik ve Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Azotlu Gübrelerin Verim ve Kalite Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ, 114 s.
• Halitligil, M.B., Akın. A.İ., Kıslal, H., 2001. Orta Anadolu kurak şartlarda iki buğday çeşidinin azotlu gübre kullanma etkinliklerinin arttırılması ve azot kayıplarının azaltılması için bazı kültürel tedbirlerin 15 N metodu ile araştırılması. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu. Ankara Nükleer Tarım ve Hayvancılık Araştırma Merkezi, Radyoizotop Uygulama Bölümü, Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi 17-21 Eylül 2001, Tekirdağ, 75.
• Halvorson, A. D., Black, A. L., Krupinsky, J. M., Merrill, S. D., Wienhold, B. J., Tanaka, D. L., 2000. Spring wheat response to tillage and nitrogen fertilization in rotation with sunflower and winter wheat. Agronomy Journal, 92:136-144.
• Gençtan, T., Sağlam, N., 1993. Trakya koşullarında beş makarnalık buğday çeşidinde farklı azotlu gübre dozları ve verilme zamanlarının verim ve kalite üzerine etkileri. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım–3 Aralık 1993, Ankara, 430–439.
• Güçdemir, İ. H., 2008. Tarım El Kitabı (Gübreler, Toprak Analizlerine Dayalı Gübreleme). (Editör: İ. H. Güçdemir), 37- 57s, Ankara.
• Gökmen, S., Sakın, M.A., Yıldırım, A., Tugay, M.E., 2001. Makarnalık buğdaylarda azot dozu ve uygulama zamanının verim, verim unsurları ve kaliteye etkisi.
• ________________________________________________________________________________________________________________ Yılmaz, N., Şimşek, S. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi 17–21 Eylül 2001, Tekirdağ, 242–252.
• Keklikçi, Z., İblikçi, H., Cansaran, M., Büyük, G., 2000. Kahramanmaraş yöresinde azot dozlarının makarnalık buğdaylarda verim ve verim öğeleri üzerine etkileri ile ekonomik azot dozlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17–21 Eylül 2000, Tekirdağ, 279–356.
• Lloveras, J., A. Lopez, J. Ferran, S. Espachs., J. Solsona, 2001. Bread- Making wheat and soil nitrate as affected by nitrogen fertilization in ırrigated mediterranean conditions. Soil Sciense Society of America J., 93: 1183–1190.
• Lopez-Bellido, L., Fuentes, M., Castillo, J. E., Lopez-Garrido, F. J., 1998. Effects of tillage, crop rotation and nitrogen fertilization on wheat-grain quality grown under rainfed Mediterranean conditions. Field Crops Research, 57: 265-276.
• Mert, B., Çiftçi C., Atak M., 2003. Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde Farklı Azot Dozlarının Bazı Verim Öğeleri Üzerine Etkileri Üzerine Yapılan Bir Çalışma. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi.
• Noaman, M. M., Taylor, G. A., 1990. Morphophysiological characteristics, grain protein and grain yield in high and low protein winter wheat. Cereal Research Communications, 18 (1–2): 59–65.
• Ohlsson, L., 1993. Sowing Rates, nitrogen fertilizer application and control of fungal diseases of spring cereals. vaxtodling, instituonen for vaxtodling. Sveriges Lantbruks Universited, 14: 42–46.
• Özseven, İ., Bayram, E. 2005. Marmara Bölgesi’nde dört ekmeklik buğday (Triticum aestivum var. aestivum L.) çeşidinde değişik azot dozlarının verim ve verim unsurlarına etkilerinin belirlenmesi üzerine yapılan bir araştırma. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 14 (1-2): 56-74.
• Palta, J.A., Fillery, R.P., 1995. N application increases preanthesis contribution of dry matter to grain yield in wheat grown on A Duplex Soil. Australian Journal of Agricultural Research, 46: 507-518.
• Roy, S.K., Winzeler, H., 1991. The influence of different nitrogen levels seeding rates on the dry matter production and nitrojen uptake of spelt (Triticum spelta .L.) and wheat (Triticum aestivum L.) underc. J. Agron And Crop Sci., 171: 124-132.
• Sade, B., Akçin, A., 1993. Makarna kalitesinde buğday bileşiminin önemi. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Semp., 30 Kasım- 3 Aralık 1993, Ankara, 513–530.
• Sade, B., Yılmaz, A., Topal, A., Soylu, S., Kan Y., Öztürk, Ö., 1995. Konya koşullarında azotlu gübre formu ve uygulama zamanının "Gerek 79" ekmeklik buğday çeşidinde verim ve verim unsurlarına etkisi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(8):74-87.
• Sağlam, M. T., Adiloğlu, A., Bellitürk, K., 2004, Buğday bitkisine farklı zamanlarda uygulanan azotlu gübrenin bazı verim özellikleri üzerine etkisi. 3. Ulusal Gübre Kongresi, Tarım-Sanayi-Çevre, 11-13 Ekim 2004, Tokat.
• Savaşlı, E., 2005. İlkbahar Dönemi Üst Gübrelemesinde Kullanılan Azotlu Gübre Çeşit, Doz ve Uygulama Zamanlarının Buğday Bitkisinde Gelişme ve Azot Alımına Etkisi. Doktora Tezi, GOP Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat, 116 s.
• Sezen, Y., 1991. Gübreler ve Gübreleme. Atatürk Üniversitesi yayınları No:679. Ziraat Fakültesi Yay. No:3003, Ders Kitapları Seri No: 55, Erzurum.
• Sümer, Ö. F., 2008. Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinde Bitki sıklığı Ve Azot Dozlarının Verim, Verim Unsurları, Agronomik ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri ve Özellikler Arası İlişliler. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın, 146 s.
• Triboi E., Abad, A., Michelena, A., Lloveras, J., Ollier, J.L., Daniel, C., 2000. Environmental effects on the quality of two wheat genotypes: 1. quantitative and qualitive variation of storage proteins. European Journal of Agronomy, 13:47-64.
• Turgut, Y., Bulut, V., Çelik, N., Doğan, R., 1996. Farklı ekim sıklığı ve azot veri komponentlerine etkisi. Uludağ Üni. Ziraat Fakültesi Dergisi, 12: 137-143.
• Tümsavaş, Z., 2001. Değişik zamanlarda ve artan miktarlarda uygulanan azotlu gübrenin ekmeklik otholom buğday çeşidinin verim ve verim öğeleri üzerine etkisi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 15: 19-29.
• Türk, M., Yürür, N., 2001. Gönen Ekmeklik Buğday (T. aestivum L.) çeşidinde farklı ekim sıklığı ve farklı azotlu gübre uygulamalarının verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Böl., Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül 2001, Tekirdağ, 81-85.
• Yılmaz, N., 2003. A research on determining the form and the amounts of the second part nitregeneous fertilizer to be applied on wheat ın spring. Pakistan Journal of Botany, 35 (4): 625-636.