Malatya yöresi mahalli güzlük armut genotiplerinin seleksiyonu

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 9 - 16, 15.07.2018

Yusuf Bayındır , Erdoğan Çöçen Tahir Macit Nedim Gültekin Ebru Toprak Özcan Ahmet Aslan Rafet Aslantaş

https://doi.org/10.29278/azd.440098

Cited By: 7

Öz

Bu çalışma 2014-2017 yılları arasında Malatya
ilinde yetiştiriciliği yapılan mahalli güzlük armut genotiplerinin seleksiyonu
amacıyla yürütülmüştür. Çalışma kapsamında gerçekleştirilen arazi taramalarında
ön seleksiyonla meyve kalitesi yüksek, verimli ve sağlıklı ağaçlar işaretlenmiş
ve iki yıl süreyle bu ağaçlardan rastgele alınan meyve örneklerinde pomolojik
ve duyusal analizler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler değiştirilmiş
tartılı derecelendirme metoduyla değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonunda on
bir genotip (44.02.03, 44.05.02, 44.02.15, 44.02.07, 44.02.04, 44.02.05,
44.06.15, 44.07.07, 44.02.11, 44.11.19, 44.11.05) ümitvar olarak
belirlenmiştir. Ümitvar genotiplerde meyve ağırlığı 109.21 (44.02.04)  - 197.65 g (44.02.07), meyve eti sertliği
3.95 (44.06.15) – 6.94 kg/cm² (44.11.19), suda çözünebilir kuru
madde (SÇKM) oranı ise % 13.25 (44.11.19) – 17.97 (44.02.04)  arasında değişmiştir. Ümitvar genotiplerin
yedi adedinin meyvelerinin kumsuz (44.02.03, 44.02. 07,  44.02.04, 44.02.05, 44.02.11, 44.06.15,
44.11.04), dört adedinin orta derecede kumlu (44.02.15, 44.05.02,  44.07.07, 44.11.19) olduğu belirlenmiştir.
Ümitvar genotiplerin sekiz adedinin yeme kalitesinin iyi (44.02.03, 44.02.07,
44.02.15, 44.05.02, 44.02.04, 44.06.15, 44.11.19, 44.11.04), üç adedinin  (44.02.05, 44.02.11, 44.07.07) ise orta
kalitede olduğu belirlenmiştir. Çalışma sonunda ümitvar olarak belirlenen
genotipler, seleksiyonun ikinci aşamasında materyal olarak kullanılmak ve
genetik kaynakların muhafazası amacıyla koleksiyon bahçesine aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Armut, mahalli çeşit, pomoloji, tartılı derecelendirme metodu

Kaynakça

• Altan, A., 1989. Laboratuvar Tekniği. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Ders Kitabı No:36, Adana, s. 172.
• Aşkın, M. A., Oğuz, H. D., 1995. Erciş’te yetiştirilen ümitvar mellaki armut tiplerinde bazı meyve ve ağaç özelliklerinin tespiti üzerine araştırmalar, Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt:1, 84-88.
• Bostan, S. Z., Acar, Ş., 2013. Ünye’de (Ordu) yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Akademik Ziraat Dergisi, 1 (2): 97-106.
• Bostan, S. Z., 2009. Pomological traits of local apple and pear cultivars and types grown in Trabzon province. Acta Horticulturae, 825: 293-298.
• Bostan, S. Z., Şen, S. M.,1991. Van ve çevresinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özellikleri üzerinde araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fak. Dergisi, 1 (3): 153-169.
• Büyükyılmaz, M., Bulagay, A. N., Burak, M.,1992. Doğu Marmara Bölgesinde yetişen akça armutlarında klon seleksiyonu. Bahçe, 21 (1-2), 61-68.
• Büyükyılmaz, M., Bulagay, A. N., Burak, M., 1994. Marmara Bölgesi için ümitvar armut çeşitleri-III. Bahçe, 23 (1-2), 79-92.
• Cemeroğlu, B., 1992. Meyve ve Sebze İşleme Endüstrisinde Temel Analiz Metodları. BİLTAV Üniversite Kitapları Serisi, Ankara, No: 02-2, s. 381.
• Cevahir, G., Bostan, S. Z., 2017. Of (Trabzon) ilçesi yerel armutları: Erkenci ve orta mevsim çeşitleri. Meyve Bilimi 4 (2): 19-25.
• Demirsoy, L., Öztürk, A., Serdar, Ü., Duman, E., 2007. Saklı cennet Camili'de yetiştirilen yerel armut çeşitleri, V. Ulusal Bahçe Bitkileri Sempozyumu, 1: 396 - 400.
• Ertaş, A., 2016. Siirt ve Çevresinde Yetişen Mahalli Armut Çeşitlerinin (Pyrus communis L.) Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri. Siirt Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Siirt 98 s.
• FAO, 2016. Dünya gıda ve tarım örgütü, Web sayfası: http://www.fao.org), (Erişim Tarihi: 30.01.2018).
• Güleryüz, M., 1977. Erzincan’da yetiştirilen bazı önemli elma ve armut çeşitlerinin pomolojileri ile döllenme biyolojileri üzerine araştırmalar. Atatürk Üniversitesi Yayınları, No: 483 Erzurum.
• Karlıdağ, H., Eşitken, A., 2006. Yukarı Çoruh vadisinde yetiştirilen elma ve armut çeşitlerinin bazı pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniv., Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 6 (2): 93-96.
• Kılıç, D., Bostan, S. Z., 2016. Gürgentepe (Ordu) ilçesinde yetiştirilen yerel armut çeşitlerinin meyve ve ağaç özellikleri. Electronic Journal of Vocational Colleges - December / Aralık 2016: 21-32.
• Michelson, L. F., Lachman, W. H., Allen, D. D., 1958. The use of the “Weighted-Rankit” method in variety trials. Proceedings of the American Society for Horticultural Science, 71: 334-338.
• Orman, E., 2005. Bahçesaray Yöresi Mahalli Armutlarının Pomolojik ve Morfolojik İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Van, 94 s.
• Oturmak, İ., Özrenk, K., Çavuşoğlu, Ş., 2017. Diyarbakır (Silvan, Kulp, Hazro) yöresindeki bazı mahalli armut (Pyrus communis L.) gen kaynaklarının belirlenmesi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD), 3 (2): 61–67.
• Öz, M., Aslantaş, R., 2015. Doğu Anadolu Bölgesi armut genotiplerinin morfolojik Karakterizasyonu. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 46 (2): 93-106.
• Özbek, S., 1947. Türkiye Armut Yetiştiriciliği ve Önemli Armut Çeşitlerimiz, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Basımevi, Ankara.
• Özbek, S., 1978. Özel Meyvecilik, Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yayın No: 128, Adana, 486 s.
• Özçağıran, R., Ünal, A., Özeker, E., İsfendiyaroğlu, M., 2004. Ilıman İklim Meyve Türleri (Yumuşak Çekirdekli Meyveler Cilt-II), Ege Üniv. Zir. Fak. Yay. 556, İzmir.
• Öztürk, A., 2010. Sinop İlindeki Armut Genotiplerinin Morfolojik, Pomolojik ve Moleküler Karakterizasyonu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Samsun, 200 s.
• Öztürk, A., Demirsoy L., 2013. Promising pear genotypes from North Anatolia, Turkey: Preliminary Observations. Journal of the American Pomological Society, 67 (4): 217-227.
• Sağır, N., 2017. Trabzon İlinde Yetiştirilen Yerel Armut (Pyrus spp.) Çeşitlerinin Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ordu, 110 s.
• Ülkümen, L., 1938. Malatya'nın Mühim Meyve Çeşitleri Üzerinde Morfolojik, Fizyolojik ve Biyolojik Araştırmalar. Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlüğü, Ankara, sayı 65.
• Ünal, A., Saygılı, H., Hepaksoy, S., Can, H. Z., Türküsay, H., 1997. Ege Bölgesinde armut yetiştiriciliği ve seçilen bazı armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri, Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 29-35.