Armutta fidan kalitesi üzerine anaç ve çeşitlerin etkisi

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 10, 30.06.2020

Sevgi Serttaş , Ahmet Öztürk

https://doi.org/10.29278/azd.724264

Öz

Bu çalışma, bazı armut klon anaçlarının üzerine aşılı armut çeşitlerinin fidan kalitesi üzerine etkisini belirlemek amacıyla 2018-2019 yılları arasında yürütülmüştür. Çalışmada, ‘Deveci’, ‘Williams’, ‘Santa Maria’ ve ‘Abate Fetel’ armut çeşitleri dilciksiz aşı yöntemiyle Fox9, Fox11, OHxF87 ve OHxF333 armut klon anaçları üzerine aşılanmıştır. Araştırmada fidan kalitesini belirlemek amacıyla I. sınıf fidan oranı (%), pazarlanabilir fidan oranı (%), Dickson Kalite İndeksi ve Meyve Fidanı Kalite İndeksi incelenmiştir. Araştırmada incelenen tüm özellikler üzerine anaç ve çeşitlerin istatistiksel olarak önemli etkisinin olduğu saptanmış ve I. Sınıf fidan oranının %78.7, pazarlanabilir fidan oranının %98.5 olduğu belirlenmiştir. En yüksek I. sınıf fidan oranı Fox11 anacı üzerine aşılı ‘Deveci’ çeşidinde saptanmıştır. Pazarlanabilir fidan oranı anaçlar bakımından %97.3-100.0; çeşitler arasında %96.0-100.0 arasında değişim göstermiştir. Çeşitler bakımından en yüksek pazarlanabilir fidan oranı ‘Deveci’ ve ‘Santa Maria’, en düşük ise ‘Abate Fetel’ çeşidinde belirlenmiştir. Araştırmada fidan kalite indeksi olarak ‘Dickson Kalite İndeksi’ ve ‘Meyve Fidanı Kalite İndeksi’ çeşitler arasında sırasıyla 21.3–28.8 ve 18.7-60.7; anaçlar arasında 20.9-26.5 ve 22.1-66.0 arasında değişiklik göstermiştir. Modern meyveciliğin gereği olan dallı fidanların kalitesinin belirlenmesinde ‘Dickson Kalite İndeksi’ne göre ‘Meyve Fidanı Kalite İndeksi’nin kullanımının daha yararlı olacağı sonucuna varılmıştır. En yüksek kalitede fidanlar ‘Deveci’/Fox9 kombinasyonunda belirlenmiştir. Bu çalışma sonucunda elde edilen fidanların kaliteli olduğu ve incelenen çeşitlerin armut klon anaçları üzerinde sürgün dönemde başarılı olarak yetiştirilebileceği kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Armut, Anaç, Fidan Kalitesi, Kalite İndeksi, Pazarlanabilir Fidan

Kaynakça

• Anonim, (1997). Meyve ve asma çeşit/anaç damızlığı fidan üretim materyali ve fidanların sertifikasyonuna ait genel esaslar tebliği. Tebliğ No, 11, Resmi Gazete Sayı,22868, 5 Ocak 1997, 311, Ankara.
• Askari-Khorasgania, O., Jafarpoura, M., Hadada M.M., & Pessaraklib, M., (2019). Fruit yield and quality characteristics of “Shahmiveh” pear cultivar grafted on six rootstocks. Journal of Plant Nutrition 42(4), 323–332.
• Aslan, S. (1986). Kazdağı göknarının fidanlık tekniği üzerine çalışmalar, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları 157, 3-42.
• Bell, R.L., Janick, J., & Moore, J. N. (1996). Pears. Fruit Breeding Volume I, Tree and Tropical Fruits. John Willey and Sons Press, New York, 632 pp.
• Bolat, İ., & İkinci, A., (2019). Meyvecilikte anaç kullanımı. I. Uluslararası Harran Multidisipliner Çalışmalar Kongresi (8-10 Mart 2019, Şanlıurfa, Türkiye) Bildirileri, 278-283.
• Çelik, M., & Sakin, M., (1991). Ülkemizde meyve fidanı üretiminin bugünkü durumu, Türkiye 1. Fidancılık Sempozyumu (26-28 Ekim 1987, Tokat) Bildirileri, T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 169-180. Çetinbaş, M., Butar, S., Sesli, Y., & Yaman, B. (2018). Armut fidanı üretiminde farklı çeşit/anaç kombinasyonlarının bazı fidan özelliklerine etkisi üzerine araştırmalar. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 35 (Ek Sayı), 8-12.
• Da Silva G.J., Villa, F., Grimaldi F., da Silva P.S., & Welter J.F.,2018. Pear (Pyrus spp.) Breeding (pp. 131-163). Advances in Plant Breeding Strategies, Fruits (Eds, Al-Khayri, J.M., Jain, S.M., Johnson D.M.), (pp 131-163), Switzerland, Springer, pp. 990.
• Dickson, A., Leaf, A.L., & Hosner, J.F. (1960). Quality appraisal of white spruce and white pine seedling stock in nurseries. Forestry Chronicle 36(1), 10-13.
• Dolkar, T., Mansoor, A., Agleema, B., Divya, S., Lobzang, S., & Stanzin, K. (2018). Mitigation of temperate fruit crop problems through use of rootstock. International Journal of Chemical Studies 6(2), 880-887.
• Dondini, L., & Sansavini, S. (2012). European pear (pp 363-413). Fruit Breeding. Series, Handbook of Plant Breeding, Vol. 8 (Eds, Badanes, M.L., Byrne, D.H.), Springer Science+Business Media, New York, pp. 875.
• FAOSTAT, (2020). Food and Agriculture Organization of the United Nations. http,//www.fao.org.tr (Erişim tarihi, 15.03.2020).
• Güleryüz, M. (1991). Ülkemiz meyve fidancılığında anaç sorunu ve dünyada anaç ıslahı ile ilgili çalışmalar. Türkiye I. Fidancılık Sempozyumu (26-28 Ekim 1987, Tokat) Bildiriler Kitabı, T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (Ankara), 273-284.
• Hancock, J.F., & Lobos, G.A. (2008). Pears (p 299-336). Temperate Fruit Crop Breeding, Germplasm to Genomics (Eds, Hancock, J.F.) New York, Springer. Pp. 455.
• Hartmann, H.T., Kester, D.E., Davies, Jr.F.T., & Geneve, R.L., (2011). Plant Propagation, Principles and Practices. 8th Edition. Regents/Prentice Hall International Editions, Englewood Cliffs, New Jersey. pp. 880.
• Hepaksoy, S. (2008). Meyve Fidanı Yetiştirilmesi (s. 157-190). Genel Meyvecilik (1. Baskı). Nobel Yayınevi, Ankara, 492 s.
• Hepaksoy, S., (2019). Meyvecilikte anaç kullanımı, armut anaçları. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 12 (2), 69-74.
• Jackson, J.E. (2003). Biology of apples and pears. Cambridge, UK, Cambridge University Press. pp. 504.
• Johann, G. (1983). Effect of growth regulators on branching habit of some apple cultivars in the nursery. Acta Horticulturae, 137, 87-94.
• Karamürsel, Ö.F. (2008). Bazı Elma Çeşitlerinde Farklı Aşı Metotları Kullanılarak Örtü Altı ve Açıkta Fidan Yetiştiriciliği. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya, 62 s.
• Lewis, W.J., & Alexander McE, D. (2008). Grafting & Budding. A Practical Guide for Fruit and Nut Plants and Ornamentals. Collingwood, Vic., CSIRO Publishing, Australia, pp.102. Magyar, L., Barancsi, Z., Dickmann, A., & Hrotko, K. (2008). Application of biostimulators in nursery, Bulletin of University of Agricultural Sciences and Veterinary Medicine Cluj-Napoca. Horticulture, 65(1), 515-519.
• MGM. (2019). Meteoroloji Genel Müdürlüğü. https,//www.mgm.gov.tr/tahmin/il-ve-ilceler.asp x?m=SAMSUN#/ (Erişim tarihi, 12.01.2019).
• Özbek, S. (1978). Özel Meyvecilik (Kışın Yaprağını Döken Meyveler), Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Adana, 128 s.
• Özçağıran, R., Ünal, A., Özeker, E., & İsfendiyaroğlu, M. (2005). Armut (,Ilıman İklim Meyve Türleri, Yumuşak Çekirdekli Meyveler (Cilt-II), Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, İzmir, 200 s.
• Özongun, Ş., Eren. İ., & Öztürk. G. (2002). Türkiye'de meyve fidanı üretimi ve karşılaşılan başlıca sorunlar. Ziraat. Mühendisliği Dergisi, 336, 32-34.
• Öztürk, B., Özcan, M., & Öztürk, A. (2011). Farklı anaç çapları ve aşılama zamanının kivi fidanı üretiminde aşı başarısı ve fidan büyümesi üzerine etkileri. Tarım Bilimleri Dergisi, 17,261-268.
• Öztürk, A., & Öztürk, B. (2014). The rootstock influences growth and development of ‘Deveci’ Pear. Turkish Journal of Agriculture and Natural Science, 1, 1049-1053.
• Pektaş, M., Canlı, F.A., & Ozongun, Ş. (2009). Winter grafts as alternative methods to T-budding in pear (Pyrus communis L.) propagation. International Journal of Natural and Engineering Sciences, 3(1), 91-94.
• Quinlan, J.D. (1978). The use of growth regulators for shaping young fruit trees. Acta Horticulturae, 80, 39-48.
• Rahman, J., Aftab, M., Rauf, M.A., Rahman, K.U., Farooq, W.B., & Ayub, G. (2017). Comparative study on compatibility and growth response of pear varieties on different rootstocks at nursery. Pure Applied Biology, 6 (1), 286-292.
• Resmi Gazete. (1997). Meyve ve asma çeşit/anaç damızlığı fidan üretim materyali ve fidanların sertifikasyonuna ait genel esaslar tebliği. (Resmi Gazete Sayı,22868, Tebliğ No, 11, 5 Ocak 1997), Ankara.
• Rom, R.C., & Carlson, R.F. (1987). Rootstocks for Fruit Crops. John Wiley and Sons- Interscience Publication, New York, USA, pp. 497.
• Saracoglu, O., & Cebe, U. (2018). Cyclanilide Treatments Increase Lateral Branching of Apple and Pear Nursery Trees. Applied Ecology and Environmental Research, 16(4), 4575-4583.
• Serttaş, S. (2019). Bazı Armut Klon Anaçları Üzerine Aşılı Armut Çeşitlerinin Fidan Gelişim Performanslarının Belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Samsun, 95 s.
• Sharma, R.M., Pandey, S.N., & Pandey, V. (2010). Breeding and Improvement. In, The Pear, Production, Postharvest Management and Protection. IBDC Publishers, India, pp. 700.
• Soylu, A., Ertürk, Ü., Mert, C. & Öztürk, Ö. (2003). MM 106 anacı üzerine aşılı elma çeşitlerinin Görükle koşullarındaki verim ve kalite özelliklerinin incelenmesi-II. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(2), 57-65.
• Swierczynski, S., Stachowiak, A., Swierczynska, I., Golcz & Polaszewska, M. (2014). Influence of rootstock, cultivar and ergoplant biostimulant on the growth of maiden pear trees in nursery and physiological compatibility. Acta Scientarum Polonorum Hortorum Cultus, 13(6), 3-14.
• Şahin, M. (2014). Kirazlarda Yan Dal Oluşumuna Promalin ve Malç Uygulamalarının Etkileri. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya, 72 s.
• Şimsek, Y. (1987). Ağaçlandırmalarda kaliteli fidan kullanma sorunları, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 33(1), 5-21.
• TSE. (1996). Türk standardı, meyve fidanları, yumuşak çekirdekliler. TSE, TS 4217/Ocak 1996. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, M. (1994). Bahçe Bitkileri Yetiştirme Tekniği. Çukurova Üniversitesi Basımevi, Adana, 151s.
• Zenginbal, E. (2016). Örtü Altı ve Arazi Koşullarında Tüplü Armut Fidanı Üretimi. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ordu, 59 s.
• Zenginbal, E., & Bostan, S.Z. (2019). Bolu koşullarında açıkta ve örtü altında tüplü armut fidanı üretimi. Bahçe, 48(2), 57-64.