Mera alanlarında bulunan bitki türleri ve etkileri: Düzce merkez ilçe örneği

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 81 - 96, 24.06.2021

Ufuk Aksan Ayse Yazlık

https://doi.org/10.29278/azd.797748

Cited By: 5

Öz

Amaç: Bu çalışma ile sürdürülebilir mera alanları için yapılabilecek mera ıslahı çalışmalarına kaynak sağlamak ve mera alanlarında bulunan bitkilerin etki durumlarına ve bu etkilerin yönetimine yönelik veriler elde etmek amaçlanmıştır.

Materyal ve Yöntem: Düzce ili merkez ilçe sınırlarındaki mera alanlarında bitki taksonlarıın tespitine yönelik yapılan survey çalışmaları 2019-2020 yıllarında yürütülmüştür. Merkez ilçe toplam mera alanının %1’inden az olmayacak şekilde ve ilin doğu, batı, kuzey, güney yöneyleri dikkate alınarak yapılan survey çalışmaları 12 alanda toplam 82 noktada sayımlar şeklinde yapılmıştır.

Araştırma Bulguları: Düzce il merke ilçe sınırlarında bulunan meralarda yapılan surveyler sonucunda; 31 familya’ya bağlı 133 takson tespit edilmiştir. Asteraceae 25 takson ile ilk sırada yer alırken bunu sırasıyla; Poaceae (15 takson) ve Fabaceae (11) takip etmiştir. Yaşam formlarına göre takson dağılımında çok yıllık bitkiler (56 takson) ilk sırada yer alırken, bunu tek yıllık (45) ve iki yıllık (7) bitkiler takip etmiştir. Ayrıca 25 takson çoklu yaşam formuna sahiptir. Mera alanlarında Cynodon dactylon (26.6 bitki/m2 - %90.0), Lamium purpureum (22.6 bitki/m2 - % 82.5), Plantago lanceolata (21.8 bitki/m2 - %90.5) ve Lolium perenne (21.5 bitki/m2 - % 94.7) en yaygın taksonlardır. Ayrıca mera alanlarında 72 taksonun farklı yönlerde etkilere sahip olduğu belirlenmiştir. Bu etkilere göre; 29 takson yem değeri olmasına rağmen toksik, 25 takson yüksek toksik, 10 takson yaralanma + yün kalitesi ve 8 takson yaralanma + toksik etkiye sahiptir.

Sonuç: Düzce ili merkez ilçe mera alanları zengin bitki kompozisyonuna sahiptir. Bununla birlikte, her mera alanında farklı olumsuz etkilere sahip önemli sayıda takson tespit edilmiştir. Dolayısıyla mera alanlarında antropojenik etkenlerden kaynaklı riskleri önlemek için yasal düzenlemelerin ve mera denetimlerinin arttırılması, ayrıca bitkilerin etki durumlarına ve potansiyel bitki istilalarına yönelik farkındalık çalışmalarının yapılması faydalı olacaktır. Veriler aynı zamanda ilgili alanda mera ıslahı konusunda yapılabilecek çalışmalar için kaynak sağlar.

Anahtar Kelimeler

Asteraceae, Düzce, etki, mera, Poaceae, sürdürülebilir

Destekleyen Kurum

Düzce Tarım ve Orman İl Müdürlüğü

Teşekkür

Çalışmaya desteklerinden dolayı Düzce Tarım ve Orman İl Müdürlüğü'ne ve Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü'ne teşekkür ederiz. Bu makale, Ayşe YAZLIK danışmanlığında, Ufuk Akgün AKSAN tarafından hazırlanan “Mera alanlarında bulunan bitki türleri ve etkileri: Düzce Merkez örneği” başlıklı yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

The plant species and their impacts in pasture areas: A case study from Düzce central district

Öz

Objective: The aimed of this study to provide resources to pasture restoration studies for sustainable pasture areas, to obtain data on the impact of plants in pasture areas and to create suggestions for the management of these impacts.

Materials and Methods: Survey studies were carried out in 2019-2020 to determine plant species in pasture areas within the central district of Düzce province. The studies were carried out at 82 points in 12 areas, taking into account the East, West, North and South directions, not less than 1% of the total pasture area of the city centre district.

Results: As a result of the survey carried out in the pastures in the centre district of Düzce, 133 taxa belonging to 31 families were identified. The families with the most taxa were Asteraceae with 25 taxa, followed by Poaceae (15 taxa) and Fabaceae (11), respectively. Perennial plants (56 taxa) take the first place in the distribution of taxa by life forms, followed by one-year (45) and two-year (7) plants. In addition, 25 taxa have multiple life forms. In pasture areas, Cynodon dactylon (26.6 bitki/m2 - %90.0), Lamium purpureum (22.6 bitki/m2 - % 82.5), Plantago lanceolata (21.8 bitki/m2 - %90.5) and Lolium perenne (21.5 bitki/m2 - % 94.7) were the most common taxa. In addition, it was determined that 72 taxa have in different directions impacts in pasture areas. According to these impacts, 29 taxa is toxic, although they have feed value, 25 taxa are high toxic, 10 taxa have injury + wool quality and 8 taxa have injury + toxic impacts.

Conclusion: The pasture areas of the central district of Düzce province have a rich plant composition. However, a significant number of taxa with different adverse impacts have been identified in each rangeland area. In order to prevent risks arising from anthropogenic factors in pasture areas, it will be beneficial to increase legal regulations and pasture controls, as well as to carry out awareness studies on the impact of plants and potential plant invasions. The data also provides resources for the studies that can be done on pasture restoration in the relevant area.

Anahtar Kelimeler

Asteraceae, Düzce, impact, pasture, Poaceae

Kaynakça

• Aksan, U.A., Kuşkapan, Ö. & Yazlık, A., (2019). Çayır-mera alanlarındaki yabani bitki türlerinin hayvanlara etkileri. International Conference on Agriculture and Rural Development (ISPEC), Bildiriler Kitabı, 10-12 Haziran, Siirt, pp:16-36.
• Aksan,U.A. (2020). Mera alanlarında bulunan bitki türleri ve etkileri: Düzce merkez örneği. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Alay, F., İspirli, K., Uzun, F., Çınar, S., Aydın, İ. & Çankaya, N. (2016). Uzun Süreli Serbest Otlatmanın Doğal Meralar Üzerine Etkileri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 33(1): 116-124.
• Altın, M., Gökkuş, A. & Koç, A., (2011). Çayır ve Mera Yönetimi. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları, 331s., Ankara
• Anonim, (2008). Türkiye’nin Çayır ve Mera Bitkileri. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. Çayır, Mera, Yem Bitkileri ve Havza Geliştirme Daire Başkanlığı. 466s.
• Asav Ü., Kadıoğlu İ. & Yanar Y. (2014). Trabzon ili ve ilçelerindeki mera alanlarındaki önemli yabancı ot türleri ile bunların dağılımları ve yoğunluklarının belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 31(1): 29-36.
• Balabanlı C., Albayrak S., Türk M.& Yüksel O. (2006). Türkiye çayır meralarında bulunan bazı zararlı bitkiler ve hayvanlar üzerindeki etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi A(2): 89–115.
• Balabanlı, C., Albayrak S., Türk M. & Yüksel O. (2009). 4342 Sayılı mera kanunu uygulamasında karşılaşılan sorunlar ve çözüm yolları. Turkish Journal of Forestry 1(0): 75-81.
• Benthien, O., Braun, M., Riemann, J. C. & Stolter, C. (2018). Long-term effect of sheep and goat grazing on plant diversity in a semi-natural dry grassland habitat. Heliyon 4(3):e00556.
• Bilgen M. & Özyiğit Y., (2005). Korkuteli ve Elmalı’da Bulunan Bazı Doğal Meraların Vejetasyon Durumlarının Belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 18(2): 261-267.
• Carvell, C. (2002). Habitat use and conservation of bumblebees (Bombus spp.) under different grassland management regimes. Biological Conservation 103(1): 33-49.
• Çaçan, E. & Yüksel, A. (2016). Çayır ve Meraların Bölgesel Kalkınma Üzerindeki Etkisi. ÜNİDAP Uluslararası Bölgesel Kalkınma Konferansı, Bildiriler Kitabı, 28-30 Eylül 2016, Muş, pp:521-531.
• Çetiner, M., Genç, S. & Gökkuş, A. (2015). Biga (Çanakkale) ilçesi Gerlengeç köyü mera ıslahı ve yönetimi çalışması. Tarla Bitkileri Kongresi, Bildiriler Kitabı II, 7-10 Eylül 2015, Çanakkale, pp: 63-67.
• Çınar S., Hatipoğlu R., Avcı M., İnal İ. & Yücel C. (2018). Adana İli Tufanbeyli İlçesi meralarının botanik kompozisyonunun belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türk Doğa ve Fen Dergisi 7(2): 21-29.
• Davis PH (Ed.) (1965–1985) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 1 (1965), Vol.2 (1967), Vol. 3 (1970), Vol. 4 (1972), Vol. 5 (1975), Vol. 6 (1978), Vol. 7 (1982), Vol.8 (1984), Vol. 9 (1985). Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Davis PH, Mill RR, Tan K (Eds) (1988) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 10.Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Demir, A.Ö., Kor, D. & Çelen, A.E. (2010). Türkiye ‘de Mera Koşullarında Beslenen Küçükbaş Hayvanların Karşılaşması Olası Bazı Zehirli Bitkiler ve Zehirlenme Belirtileri. Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 15(1): 54-58
• Demir, E. & İptaş S., (1996). Merada otlayan evcil ruminantlarda ortaya çıkan beslenme bozuklukları ve zehirlenmeler. Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Kongresi, 17-19 Haziran, 179-185, Erzurum
• Deveci, M., Cınbırtoğlu, Ş. & Demi̇rkol, G. (2015). İlkbahar dönemi bitkileri ve arıcılıkta polen kaynağı bakımından önemi. Akademik Ziraat Dergisi 4(1): 1-12.
• Driscoll D.A., Catford J.A., Barney J.B., Hulme P.H., Inderjit, Martin T.G., Pauchard A., Pyšek P., Richardson D.M., Riley S. & Visser V. (2014). New pasture plants intensify invasive species risk. 111(46):16622-16627.
• GBIF, (2020). GBIF Backbone Taxonomy. Checklist dataset https://www.gbif.org/ (Erişim tarihi, 10.05.2019)
• Gür, M. (2007). Yörükler Köyü Doğal Mera Vejetasyonunun Botanik Kompozisyonu ve Verim Potansiyeli Üzerinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ.
• Gür, M. & Altın, M. (2015). Trakya yöresinde farklı kullanım geçmişine sahip meraların florastik kompozisyonlarının bazı özellikleri. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi 30: 60-67.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. & Başer, K.H.C. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburg University Press, Vol: 11.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. &Babaç, M.T. (edlr.), (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.
• Gökkuş, A. (2016). Meralarımız ile ilgili bir değerlendirme. TÜRTOB Dergisi 25: 6-8.
• Hatipoğlu, R., Tükel, T. & Atış, İ. (2006). Çayır-Mera Bitki Topluluklarında Allelopati. Allelopati Çalıştayı, Bildiri Kitabı, Yalova, pp:323-338.
• Holechek, J. (2001). A growing population, rangelands and the future. Rangelands 23(6): 39-43.
• Kara, A, Çakal, Ş, Tavlaş, A, Yazıcı, A, Aygün, C & Avağ, A. (2012). Kuzeydoğu Anadolu’da çayır ve mera kullanımı ile ilgili alışkanlıklar ve problemler. Alinteri Journal of Agriculture Science 16(1): 7-18.
• Karan, H. & Başbağ, M. (2017). Elazığ ili merkez ilçesi hal köyü’nde korunan ve otlatılan alanların botanik kompozisyon bakımından karşılaştırılması. Fırat Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi 29(2): 259-264.
• Kleppel, G.S. & LaBarge, E. (2011). Using sheep to control purple loosestrife (Lythrum salicaria). Invasive Plant Science and Management 4(1): 50-57.
• Keeler, R.F., Baker, D.C. & Evans, J.O. (1988). Individual Animal Susceptibility and Its Relationship to Induced Adaptation or Tolerance in Sheep to Galega officinalis L. Veterinary and Human Toxicology. 30(5):420-423.
• Kuşkapan, Ö., (2019). Çayır – Mera alanlarında hayvanlara zararlı yabani otlar ve etkileri. Diploma Bitirme Tezi, Düzce Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Düzce.
• Kuşvuran, A., Nazlı, R.İ. & Tan, V. (2011). Türkiye’de ve Batı Karadeniz Bölgesi’nde çayır-mera alanları, hayvan varlığı ve yem bitkileri tarımının bugünkü durumu. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 28(2): 21-32.
• IPBES (2019). Global assessment report on biodiversity and ecosystem services of the Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services. E. S. Brondizio, J. Settele, S. Díaz, and H. T. Ngo (editors).
• IPNI, (2020). International Plant Name Index. https://www.ipni.org/ (Erişim tarihi, 19.05.2019)
• Lubenov, Y. (1985). Zararlı otlar yaşam ve ölüm kaynağıdır. Makaklı-Dinçer Yayınları. 175 s.
• Öztürk, M., Uysal, I., Gücel, S., Mert, T., Akçicek, E. & Çelik, S. (2008). Ethnoecology of poisonousplants of Turkey and northern Cyprus. Pakistan Journal of Botany 40(4): 1359-1386.
• Özyazıcı, M. & Yıldız, A. (2017). Türkiye’nin doğusunda yer alan doğal bir meranın toprak ve bitki örtüsünün beslenme dinamiği. Kahramanmaraş Sütçüimam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi 20: 109-115.
• Seydoşoğlu, S. & Kökten, K. (2018). Batman ili beşiri ilçesi mera vejetasyonlarının bazı özellikleri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 55 (4):491-497
• Sullivan, C.A., Skeffington, M.S., Gormally, M.J. & Finn, J.A. (2010). The ecological status of grasslands on lowland farmlands in western Ireland and implications for grassland classification and nature value assessment. Biological Conservation 143(6):1529-1539.
• Sürmen, M., Yavuz, T., Sürmen, B. & Kutbay, G. (2015). Samsun ili çayır ve mera alanlarında istilacı türlerin tespiti ve yoğunluklarının belirlenmesi. Herboloji Dergisi 18(1): 1-5.
• Tepe, I. (1998). Türkiye’de tarım ve tarım dışı alanlarda sorun olan yabancı otlar ve mücadeleleri. II. Baskı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 18, Van.
• Terzioğlu, Ö. & Yalvaç, N. (2004). Van yöresi doğal meralarında otlatmaya başlama zamanı, kuru ot verimi ve botanik kompozisyonun belirlenmesi üzerine araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi 14(1): 23- 26.
• Töngel, M.Ö. & Ayan, İ. (2005). Samsun ili çayır ve meralarında yetişen bazı zararlı bitkiler ve hayvanlar üzerindeki etkileri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20(1):84-93.
• TUİK, (2016). Bitkisel üretim istatistikleri. T.C. Başbakanlık, Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001 (Erişim tarihi, 11.10.2019).
• TUİK, (2018). Nüfus Projeksiyonları, 2018-2080. Haber Bülteni, Sayı: 30567. http://www.tuik.gov.tr/ (Erişim tarihi, 15.12.2020).
• Tükel, T. & Hatipoğlu, R. (2001). Çayır-meralarda zehirli bitkiler ve hayvanlar üzerindeki etkileri. http://www.tarim.gov.tr (Erişim tarihi, 10.05.2019)
• Tüzemen, N. (2018). Türkiye'de besi ve et üretiminde ihracat potansiyeli. Kastamonu University Journal of Engineering and Sciences 4 (2): 5-14.
• USDA, (2020). Agricultural Research Service (ARS). https://plants.usda.gov (Erişim tarihi, 9.05.2019)
• Ünal, S., Mutlu, Z., Mermer, A., Urla, Ö., Ünal, E. Aydoğdu, M., Dedeoğlu, F., Özaydın, K.A., Avağ, A., Aydoğmuş, O., Şahin, B. & Serdar, A. (2012a). Ankara İli meralarının değerlendirilmesi üzerine bir çalışma. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 21(2): 41-49.
• Ünal, S., Mutlu, Z., Mermer, A., Urla, Ö., Ünal, E., Özaydın, K. A., Avağ, A., Yıldız, H., Aydoğmuş, O., Şahın, B. & Arslan, S. (2012b). Çankırı İli meralarının mera durumu ve sağlığının belirlenmesi üzerine bir çalışma. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 5(2): 131-135.
• Yavuz, R. (2013). Mera ıslahında herbisit ve gübre uygulamaları (Düzce Köprübaşıömerefendi Örneği). Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Yazlık, A., Ulutaş, O., Hali̇loğlu, A., Balcı, A., Sazak, A., Çeli̇k, S. & İspaha, İ. (2019). Yaşayan alan: Prusias ad Hypium antik kentinde yabani ot türleri. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi 7 (3), 1909-1921.
• Yazlık, A., Kavak, M., Aşkın, E., Külcüoğlu, N., Ersoy, Ö., Kovankaya, F., Demi̇rtaş, E. & Aydoğdu A. (2020). Kentsel yaşam alanında bitki çeşitliliği ve etkileri: Düzce Üniversitesi Konuralp kampüsü örneği. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi 7(1): 66-77.
• Yıldız A. & Özyazıcı M.A. (2017). Karasal iklim kuşağında bulunan bir meranın farklı yöneylerinde botanik kompozisyonun, ot verimi ve ot kalitesinin belirlenmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi 4(3): 218-231.
• Yılmaz, M. (2018). Toxic – Hazardous substances found in plants in a natural pasture protected from grazing and their effects on animals. Akademik Platform Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 6(1): 97-103.
• Yüksek, T., Yüksek F. & Eminağaoğlu Ö. (2003). Bazı mera amenajmanı terimleri ve tanımlamaları. Kafkas Üniversitesi. Artvin Orman Fakültesi Dergisi 1(2): 21-32.