Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi doğal florasında yetişen ormangülü (Rhododendron L.) türlerine ait polenlerin bazı morfolojik özellikleri

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 433 - 440, 03.12.2021

Şeref Cınbırtoğlu Recep Sıralı Feyzullah Konak

https://doi.org/10.29278/azd.938085

Öz

Bu çalışma; Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin illerinin doğal yayılış alanlarında yetişen sarı çiçekli ormangülü (Rhododendron luteum S.), mor çiçekli ormangülü (Rhododendron ponticum L.) ve beyaz çiçekli ormangülü (Rhododendron ungernii T.) türlerine ait polenlerin bazı morfolojik özelliklerini araştırmak amacıyla yapılmıştır.
Polen örnekleri, Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinin farklı yüksekliklerindeki ormangülü türlerinin çiçeklerinden mayıs ve haziran aylarında toplanmıştır. Bölgedeki 6 ilde (Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin) ormangülü türlerinin çiçeklerinin polen keseciklerinden alınan polenlerden Wodehouse yöntemine göre polen preparatları hazırlanmıştır. Hazırlanan polen preperatları kameralı ışık mikroskobu ile incelenerek, tetrad polende tek polen genişliği, tetrad polende tek polen yüksekliği ve tetrad polenin tüm boyuna ilişkin araştırma verileri elde edilmiştir.
Araştırma sonuçlarına göre; tetrad polende tek polen genişliği, tetrad polende tek polen yüksekliği ve tetrad polenin tüm boyu sarı çiçekli ormangülü (Rhododendron luteum S.) türüne ait polen örneklerinde sırasıyla ortalama 39.87±0.43 μm, 28.41±0.35 μm, 52.93±0.43 μm, mor çiçekli ormangülü (Rhododendron ponticum L.) türüne ait polen örneklerinde sırasıyla 40.31±0.34 μm, 28.92±0.28 μm and 54.77±0.50 μm ve beyaz çiçekli ormangülü (Rhododendron ungernii T.) türü polen örneklerinde sırasıyla 41.35±0.13 μm, 29.23±1.16 μm, 55.63±1.68 μm olarak saptanmıştır.
Daha önce gerçekleştirilmiş araştırmada belirlenmiş olan morfolojik özelliklerin sonuçları bu çalışmanın bulgularıyla karşılaştırıldığında polen büyüklüklerinde benzerlikler ve farklılıklar olabildiği görülmektedir. Ancak bu farklılıkların bölgelerden alınan örneklerden, kullanılan yöntemden veya ölçümün yapıldığı süre gibi etmenlerden ileri gelebileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ormangülü, polen, morfoloji, Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi

Kaynakça

• Altun, B., Çelik, H., Gümüş, H., Sağlam, S., Eminağaoğlu, Ö., Türet, M., Yücel, T., Kaya, T. İ., 2016. Türkiye Orman Güllerinin Morfolojik Özellikleri (Rhododendron spp.) ve Doğal Yayılış Alanları. VI Süs Bitkileri Kongresi (19-22 Nisan 2016). Sayfa 62-72. Antalya.
• Anonymous, 2008. Türkiye’nin Çayır ve Mera Bitkileri. Tarım ve Köyişleri Bak. Tarımsal Üretim ve Geliştirme Gen. Müd. Yayını. Sayfa 164-165. Ankara.
• Avcı, M., 2004. Rhododendrons and Their Natural Occurrences in Turkey. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi. 12: 13-29. İstanbul.
• Aytuğ, B., 1965. Polen Morfolojisi ve Türkiye’nin Önemli Gymnospermleri Üzerinde Palinolojik Araştırmalar. İst. Üniv. Orman Fak. Dergisi. Sayfa 58-96. İstanbul.
• Aytuğ, B., Aykut, S., Merev, N., Edis, G., 1971. İstanbul Çevresi Bitkilerin Polen Atlası. İst. Üniv. Orman Fakültesi Yayın No:1650. 330 sayfa. İstanbul.
• Baytop, T., Baytop, A., Mat, A., Sun, S., 1989. Türkiye’de Zehirli Bitkiler. Bitki Zehirlenmeleri ve Tedavi Yöntemleri. İst. Üniv. Eczacılık Fak. Yayın No: 54. İstanbul.
• Baytop, T., 1994. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Atatürk Kültür ve Dil Tarih Yüksek Kurumu, TDK Yay. No: 578 sayfa. 2. baskı. Ankara
• Çeter, T., Güney, K., 2011. Ormangülü ve Deli Bal. Arı Bilimi. Uludağ Arıcılık Dergisi. 11 (4):124-129. Bursa.
• Davis, P.H., 1965-1985. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Vol. 1-9, Edinburg University Press, Edinburg. UK.
• Gültekin, C. H., Ateş, M., 2006. Karadeniz’in Gülleri. Bilim ve Teknik. Haziran sayısı. Sayfa 78-80. Ankara.
• Güner, A., 2012. Türkiye Bitkileri Listesi, Damarlı Bitkiler. ANG Vakfı. 412 sayfa. İstanbul.
• Güngör, İ., Atatoprak, A., Özer, F., Akdağ, N., Kandemir, N. İ., 2007. Bitkilerin Dünyası. Bitki Tanıtım Detayları ile Fidan Yetiştirme Esasları. Lazer Ofset Matbaa. 384 sayfa. Ankara.
• Küçük, M., 2005. Türkiye’nin Doğal Ormangülleri. Çevre ve İnsan. 3 (62): 23-31. Ankara.
• Merev, N., Yavuz, H. 2000. Ecological Wood Anatomy of Turkish Rhododendron L. (Ericaceae). Intraspecific Variation, Turkish J. Of Botany 24 (2000), 1-11. Ankara.
• Sarwar, G., 2007. Pollen Morphology and its Systematic Significance in the Ericaceae. PhD Thesis., Graduate School of Agriculture, Hokkaido Univ., Japan (unpublished), 302 pp.
• Sarwar, G., Takahashi, H., 2013. Pollen Morphology of Rhododendron L. and Related Genera its Taxonomic Significance. Bangladesh J. Plant Taxon. 20 (2): 185-199.
• Sorkun, K., 2008. Türkiye’nin Nektarlı Bitkileri, Polenleri ve Balları. 352 sayfa. Ankara.
• Taşkın, 0., 1987. Ormangülü (Rhododendron ponticum L.) Odununun Bazı Kimyasal ve Morfolojik Özellikleri ile Bu Odundan Yaş Metodla Lif Levha Yapılması Üzerine Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten Serisi No: 181. Ankara.
• Terzioğlu, S., Merev, N., Anşin, R., 2001. A Study on Turkish Rhododendron L. (Ericaceae). Turk J Agric. for 25: 311-317.
• Wang, Y-G., Li, G-Z., Qi, X-X. and Ou, Z-L. 2006. Pollen Morphology of Rhododendron and its Taxonomic Implication. Guihaia 26: 113-119 (in Chinese with English abstract).
• Weryszko-Chmielewska, E., Chwil, M. 2005. Morphological Features of The Nectary and of The Pollen Grains and The Foraging Value of The Flowers of Yellow Azalea (Rhododendron luteum Sweet). Journal of Apicultural Science. 49 (2): 5- 12.
• Wodehouse, R. P., 1935. Pollen Grains, McGraw-Hill, New York.
• Yıldırım, M. B., Dere, Ş., 2005. Uygulamalı İstatistik. Ege Üniv. Zir. Fak. 120 sayfa. İzmir.
• Zhang, Y-J., Jin, X-F., Ding, B-Y., Zhu, J-P. 2009. Pollen Morphology of Rhododendron Subgen. Tsutsusi and its Systematic Implication. J. Syst. Evol. 47: 123-138.