Trabzon’un Bazı İlçelerinde Yetiştirilen Yerel ‘Trabzon Sivrisi’ Fındık Popülasyonunda Klon Seleksiyonu

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: Özel Sayı, 1 - 10, 29.10.2023

Emre Kan , Ali İslam

https://doi.org/10.29278/azd.1355638

Cited By: 2

Öz

Amaç: Bu çalışmada ‘Trabzon Sivrisi’ fındık popülasyonunda üstün özelliklere sahip klonların tespit edilmesi hedeflenmiştir.
Materyal ve Yöntem: Çalışma 2016 ve 2017 yıllarında Trabzon’un Araklı, Arsin ve Yomra ilçelerinde yürütülmüştür. Çalışma, her fındık bahçesinden 3 farklı ocak ve bu ocaklar arasından verimi en yüksek olan bir bitkinin (dal) seçilmesi şeklinde planlanmıştır. Araştırmada seçilen fındık klonlarına ait çotanaktaki meyve sayısı, verim (g), iç ağırlığı (g), iç oranı (%), kabuk kalınlığı (mm), göbek boşluğu (mm), dolgun meyve oranı (%) ve kusurlu meyve oranı (%) gibi özellikler bakımından incelenerek kaydedilmiştir. Ayrıca protein (%) ve yağ oranları (%) da belirlenmiştir.
Araştırma Bulguları: Araştırma alanında gözlenen ve incelenen 207 klon arasından 8’i ümitvar olarak ileri araştırmalar için önerilmektedir. Çalışma sonucunda yapılan değiştirilmiş tartılı derecelendirme metoduna göre toplam puanı 400’ün üzerinde olan TY42-3 ve TA42-2 numaralı klonlar seçilmiştir. Meyve özelliklerine göre yapılan incelemede TAK20-2 klonu çotanaktaki meyve sayısı, TA39-1 klonu verim, TY35-3 klonu iç ağırlığı, TY15-1 klonu kabuk kalınlığı, TY1-3 klonu iç oranı, dolgun meyve oranı, kusurlu meyve oranı ve TY28-1 klonu ise göbek boşluğu yönüyle ümitvar olarak değerlendirilmiştir.
Sonuç: Bu araştırmada 8 birey ümitvar olarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın yürütüldüğü bahçelerde sulama, budama, gübreleme gibi kültürel işlemlerin yapılmamış olması elde edilen verilerin hem değerini artırmakta hem de ülkemizin gen merkezi konusundaki önemini ortaya koymaktadır. Çalışmanın devam ettirilmesi, ümitvar olarak belirlenen bireylerin kontrollü koşullarda denemeye alınıp, sürecin takip edilerek tescil işlemine kadar götürülmesi ülkemiz için önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Corylus avellana L., Klon, Popülasyon, Seleksiyon, ‘Trabzon Sivrisi’, Verim

Clonal Selection in the Local 'Trabzon Sivrisi' Hazelnut Population Grown in Some Districts of Trabzon

Öz

Purpose: The purpose of this study was to determine the clones with superior characteristics in the 'Trabzon Sivrisi' hazelnut population.
Materials and Method: The study was carried out in hazelnut orchards in the Araklı, Arsin and Yomra districts of Trabzon (Türkiye) in 2016 and 2017. The study was planned as selecting 3 different ocaks from each hazelnut orchard followed by the selection of a plant (branch) with the highest yield among these ocaks. Nut per cluster, yield (g), kernel weight (g), kernel ratio (%), shell thickness (mm), kernel cavity (mm), good kernel (%) and defective kernel belonging to the selected hazelnut clones in the study were examined and recorded. In addition, the protein (%), and fat ratio (%) were determined.
Results: Out of 207 clones observed and examined in the research area, 8 are promising and recommended for further research. Clones numbered TY42-3 and TA42-2 with a total score above 400 were selected according to the modified weighted grading method carried out at the end of the study. In the examination made according to nut characteristics the following clones were evaluated as promising: TAK20-2 in terms of nut per cluster, TA39-1 in yield, TY35-3 in kernel weight, TY15-1 in shell thickness, TY1-3 in kernel percentage, good kernel, and defective kernel rate and TY28-1 in terms of kernel cavity.
Conclusion: In this study, 8 clones were evaluated as hopeful. The fact that cultural practices such as irrigation, pruning and fertilization were not carried out in the orchards where the study was carried out both increases the value of the data obtained and reveals the importance of our country regarding the gene center. It is important for our country to continue the study and put the clones determined as promising under trial in controlled conditions, to follow the process and to take them to the registration process.

Anahtar Kelimeler

Corylus avellana L., Clone, Population, Selection, ‘Trabzon Sivrisi’, Yield

Kaynakça

• Adrienko, M. V. (1997). Breeding New Hazelnut Cultivars in Ukraine. IV International Congress on Hazelnut, Ordu July 30-August 2, 1996. (Abstract Book), 3, Turkey.
• Aydemir, Ö. E., Akgün, M., & Özkutlu, F. (2023). Palaz Fındık Çeşidinde Çinko Sülfat Gübrelemesinin Meyve Kalitesine Etkisi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 10(2), 450-456.
• Ayfer, M., Uzun, A., & Baş, F. (1986). Türk fındık çeşitleri. Karadeniz Bölgesi Fındık İhracatçıları Birliği.
• Balık, H., & Beyhan, N. (2014). Ordu’nun Ünye İlçesinde Palaz Fındık Çeşidinin Klon Seleksiyonu. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 29(3), 179-185.
• Balık, H. İ., Balık, S. K., Erdogan, V., Kafkas, S., Beyhan, N., Duyar, Ö., & Köse, Ç. (2018). Clonal selection in 'Tombul' hazelnut: preliminary results. Acta Horticulturae,1226, 53-58.
• Balta, M. F., Yarılgaç, T., Aşkın, M. A., Kuçuk, M., Balta, F., & Özrenk, K. (2006). Determination of fatty acid compositions, oil contents and some quality traits of hazelnut genetic resources grown in eastern Anatolia of Turkey. Journal of Food Composition and Analysis, 19(6-7), 681-686.
• Baş, F., Ömeroğlu, S., Türdü, S., & Aktaş, S. (1986). Önemli Türk fındık çeşitlerinin bileşim özelliklerinin saptanması. Gıda Mühendisliği Dergisi, 11(4), 1-6
• Bostan, S.Z. (1997). Tombul, Palaz ve Sivri çeşitlerinde çotanaktaki meyve sayısı ile diğer bazı özellikler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 7, 23-27.
• Bostan, S.Z. (2019). Fındıkta kabuklu ve iç meyve kusurları. Akademik Ziraat Dergisi, 8(Özel Sayı), 157-166.
• Çalış, L. (2010). Ordu’nun Perşembe ilçesinde yetiştirilen tombul fındık çeşidinde farklı rakım ve yöneylerin verim ve kalite üzerine etkileri. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Çalışkan, K. (2018). Çakmak barajı havzasında (Çarşamba) organik olarak yetiştirilen Palaz ve Tombul fındık çeşitlerinde ocaktaki gövde sayısına bağlı olarak verim ve meyve özelliklerinin değişimi. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Çalışkan, T. (1995). Fındık Çeşit Kataloğu, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Bitkisel Üretim Geliştirme Daire Başkanlığı Mesleki Yayınlar Serisi, Ankara. 72s.
• Çetiner, E. (1976). Karadeniz Bölgesi özellikle Giresun ve çevresinde Tombul çeşidi üzerinde seleksiyon çalışmaları ile bunları tozlayıcı yuvarlak tiplerin seçimi üzerine araştırmalar. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ankara.174s.
• De Salvador, F.R., Lolletti, D., & Sabelli, A. (2009). Current progress in the hazelnut breeding program at the fruit tree research centre-Rome. Acta Horticulturae, 845, 133-138.
• Güler, E. (2017). Taşkesti (Mudurnu-Bolu) Beldesi Fındık Popülasyonunun Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• İslam, A. (2000). Ordu ili merkez ilçede yetiştirilen fındık çeşitlerinde klon seleksiyonu. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Adana.
• İslam, A. (2003). Clonal selection in ‘Uzunmusa’ hazelnut. Plant Breeding, 122(4), 368-371.
• İslam, A. (2019). Fındık ıslahında gelişmeler. Akademik Ziraat Dergisi, 8(Özel Sayı), 167-174.
• İslam, A., (2021). Fındık. Nobel yayınları, Yayın no: 3893, ISBN: 978-625-417-388-2, Ankara.
• İslam, A., Turan, A., & Kurt, H. (2004). Effect of ocak and single trunk training systems on yield and nut quality. In VI International Congress on Hazelnut 686 (pp. 259-262).
• İslam, A., & Çayan, M. (2019). Ordu ili Gürgentepe ilçesinde yetiştirilen Çakıldak fındık çeşidinde klon seleksiyonu. Akademik Ziraat Dergisi, 8(Özel Sayı), 1-8.
• James, C.S. (1995). Analytical Cehemistry of Foods. Balckie Academic & Professional. Chemistry, 46, 4358-4362.
• Kalkışım, Ö., & Balik, H. İ. (2012). The determinations of fruit features in the Tombul hazelnut (Corylus avellana L.) clone. Journal of Food Agriculture and Environment, 10(3-4), 303-308.
• Karadeniz, T., Kırca, L., Şenyurt, M., & Bak, T. (2020). Determination and evaluation of wild hazelnut genotypes in tirebolu harkköy region. International Journal of Anatolia Agricultural Engineering Sciences, 2(1), 13-23.
• Karakaya, O. (2021). Fatsa’da yetiştirilen palaz ve çakıldak fındık çeşitlerinde klon seleksiyonu. Doktora tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Kırca, L. (2010). Fındıkta (Corylus avellana L.) ocak dikim yaşı ile verim ve kalite arasındaki ilişkiler. Yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Köksal, İ. (2002). Türk fındık çeşitleri. Fındık tanıtım Grubu Yayınları, Ankara. 136s.
• Medel, F. (2004). Clonal selection in Gevuina avellana for nutritional and phytotherapy purposes. In VI International Congress on Hazelnut 686 (pp. 625-630).
• Mehlenbacher, S.A., Miller, N. M., Thompson, M. M., Lagerstedt, H. B. & Smith, D. C. (1991). ‘Willamette’ Hazelnut. Horstscience, 26(10), 1341-1342.
• Mehlenbacher, S. A. (2014). Geographic distribution of incompatibility alleles in cultivars and selections of European hazelnut. Journal of the American Society for Horticultural Science, 139(2), 191-212.
• Mehlenbacher, S.A., Smith, D.C. & McCluskey, R.L. (2018). ‘York’ and ‘Felix’ hazelnut pollenizers. HortScience, 53(6), 904-910.
• Mirotadze, N. (2005). Hazelnut in Georgia. Acta Horticulturae, 686, 29-34.
• Michelson, L.F., Lachman, W.H., Allen, D.D., 1958. The Use of the “Weighted-Rankit Method in Variety Trials. Proceedings of the American Society for Horticultural Science, 71, 334-338.
• Ozturk, S. C., Ozturk, S. E., Celik, I., Stampar, F., Veberic, R., Doganlar, S., Solar, A., & Frary, A. (2017). Molecular genetic diversity and association mapping of nut and kernel traits in Slovenian hazelnut (Corylus avellana) germplasm. Tree Genetics & Genomes, 13(16), 1-14.
• Pekdemir, E. (2019). Piraziz (Giresun) ilçesi Tombul fındık populasyonun verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Pelvan, E., Alasalvar, C., & Uzman, S. (2012). Effects of roasting on the antioxidant status and phenolic profiles of commercial Turkish hazelnut varieties (Corylus avellana L.). Journal of agricultural and food chemistry, 60(5), 1218-1223.
• Petriccione, M., Ciarmiello, LF, Boccacci, P., De Luca, A., & Piccirillo, P. (2010).'Tonda di Giffoni' fındık (Corylus avellana L.) klonlarının değerlendirilmesi. Scientia Horticulturae, 124(2), 153-158.
• Rovira, M., Romero, M., & Clave, J. (1996). Clonal selection of ‘Gironell’ and ‘Negret’ hazelnut cultivars. In IV International Symposium on Hazelnut 445 (pp. 145-150).
• Rovira, M., Hermoso, J. F., Rufat, J., Cristofori, V., Silvestri, C., & Romero, A. (2022). Agronomical and physiological behavior of spanish hazelnut selection “Negret-N9” grafted on non-suckering rootstocks. Frontiers in Plant Science, 12, 813902.
• Sali, K. (2022) Farklı Koşullarda Kurutulmuş Çakıldak, Palaz ve Tombul Fındık Çeşitlerinin Depolama Süresince Kalite Değişiminin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Sathuvalli, V. R., & Mehlenbacher, S. A. (2012). Characterization of American hazelnut (Corylus americana) accessions and Corylus americana × Corylus avellana hybrids using microsatellite markers. Genetic resources and crop evolution, 59, 1055-1075.
• Schepers, H.T.A.M., & Kwanten, E.F.J. (2005). Selection and breeding of hazelnut cultivars suitable for organic cultivation in the Netherlands. Acta Horticulturae, 686, 87-90.
• Semiz, M. (2016). Çarşamba Ovası’nda (Samsun) yetişen bazı fındık (Corylus avellana L.) çeşit ve genotiplerinin morfolojik, pomolojik özellikleri ile akrabalık ilişkilerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Solar, A., & Stampar, F. (1997). Slovenya'daki bazı yabancı fındık çeşitleriyle (Corylus avellana L.) ilk deneyimleri. Gelen Fındık, 445, 83-90.
• Şahin, N. (2019). Giresun ili merkez ilçede yetiştirilen sivri fındık çeşidinde klon seleksiyonu. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Şeniz, V. (1990). Bahçe Bitkilerinin Islahı. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları, 13. (Genişletilmiş II. Baskı), Bursa.
• Thompson, M. M., Lagerstedt, H. B., Mehlenbacher, S. A. 1996. Hazelnuts Fruit Breeding, Volume III: Nuts. Janick, J., Moore, J. N. (Eds). John Wiley & Sons, Inc., New York. ISBN: 0-471-12669-1.
• Turan, A. (2007). Giresun ili Bulancak ilçesi Tombul fındık klon seleksiyonu. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Samsun.
• Turan, A., & Beyhan, N. (2009). Investigation of the pomological characteristics of selected 'Tombul' hazelnut clones in the Bulancak area of Giresun province. Acta Horticulturae, 845, 61-66.
• Turan, A. (2021). Mincane fındık çeşidinde klon seleksiyonu: Yağ asitleri bileşimi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 11(2), 600-612.
• Uzun, S. (2021). Fatsa'da yetiştirilen 'Tombul' ve 'Karafındık' Fındık çeşitlerinde klon seçimi. Doktora tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Yao, Q., & Mehlenbacher, S.A. (2000). Heritability, variance components and correlation of morphological and phenological traits in hazelnut. Plant breeding, 119(5), 369-381.
• Yılmaz, M. (2009). Bazı fındık çeşit ve genotiplerinin pomolojik, morfolojik ve moleküler karakterizasyonu. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Adana.