Determınatıon of Hobby Garden Suıtabılıty Analysıs with Ahp Method Black Sea Technıcal Unıversıty Campus Example

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 339 - 352, 31.12.2024

Hilâl Turgut , Kübra Haznedar , Taha Yasin Hatay

https://doi.org/10.29278/azd.1496785

Öz

Objective: Numerous studies have been conducted to determine the criteria for the most suitable locations in spatial planning. However, when examining studies conducted for hobby gardens, it has been observed that different parameters are taken into account. The aim of this study is to establish a standard for the most suitable location criteria for hobby gardens by considering the criteria used in previous studies. To achieve this, the Analytic Hierarchy Process (AHP) method was employed to determine the importance levels of the criteria, and the most suitable areas within the Karadeniz Technical University (KTÜ) campus were identified based on these criteria. Hobby gardens provide opportunities for individuals in urban areas to spend time in nature, reduce their stress, and engage in physical activities. Additionally, hobby gardens contribute to restoring the disrupted ecological balance by creating green spaces in cities. In this context, the first phase of the study involves defining the criteria to be used for selecting the ideal locations for hobby gardens, and the second phase identifies the most suitable areas within the KTÜ campus based on these criteria.
Materials and Methods: In this study, suitability analyses were conducted using the Analytic Hierarchy Process (AHP) method, field observations, and Geographic Information Systems (GIS) based on the criteria determined. AHP simplifies complex decision-making problems into a hierarchical structure and allows for comparative evaluations based on this structure. The steps of the study are as follows:
1. Determination of Criteria: The criteria to be used in the suitability analysis for hobby gardens were identified.
2. Weighting of Criteria: The importance levels of the criteria determined based on expert opinions and literature reviews were weighted using the AHP method.
3. Area Analysis: Based on field observations within the KTÜ campus, four potential locations for hobby gardens were identified. Using GIS, analyses were conducted on these locations based on the criteria and their respective weights.
4. Evaluation of Results: The most suitable area was identified based on the data obtained.
Results: The parameters obtained from the AHP analysis are as follows: soil texture 0.1741, soil depth 0.1574, aspect 0.1529, location 0.1042, slope 0.0974, landscape 0.0905, existing vegetation 0.0781, proximity to vehicle roads 0.0643, and area size 0.0599. According to these results, location I was found to be the most suitable area for a hobby garden.
Conclusion: The study demonstrates that suitability analyses conducted using the AHP method are effective tools for identifying areas that meet environmental and social needs. The hobby garden areas identified within the KTÜ campus represent a significant step towards the health and well-being of the university community. This study can also serve as an example for other university campuses and urban planning projects.

Anahtar Kelimeler

Hobby gardens, landscape planning, geographic information systems, AHP

Hobi Bahçesi Uygunluk Analizinin Ahp Yöntemi ile Belirlenmesi Karadeniz Teknik Üniversitesi Yerleşke’si Örneği

Öz

Amaç: Mekansal planlamalarda en uygun yer kriterlerinin belirlenmesi için pek çok çalışmalar yapılmıştır. Ancak hobi bahçeleri için yapılan çalışmalar incelendiğinde farklı parametrelerin dikkate alındığı görülmüştür. Bu çalışmanın amacı, yapılan çalışmalarında dikkate alınarak hobi bahçeleri için en uygun yer kriterleri için bir standart oluşturulmasıdır. Bu amaçla, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemi kullanılarak kriterlerin önem dereceleri belirlenmiş ve Karadeniz Teknik Üniversitesi Yerleşke’si içinde bu kriterlere göre en uygun alanlar tespit edilmiştir. Hobi bahçeleri, artan kent nüfusunun bireylerin doğayla iç içe vakit geçirmelerini, streslerini azaltmalarını ve fiziksel aktivitelerde bulunmalarını sağlar. Ayrıca, hobi bahçeleri kentler için yeşil alanlar oluşturarak bozulan ekosistem dengesini yeniden sağlamaya katkıda bulunur. Bu bağlamda, çalışmanın ilk aşamasında hobi bahçeleri için ideal yer seçiminde kullanılacak kriterler tanımlanmış, ikinci aşamasında ise bu kriterlere göre Karadeniz Teknik Üniversitesi Yerleşke’si içinde en uygun alanlar belirlenmiştir.
Materyal ve Yöntem: Araştırmada Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemi, arazi gözlemleri ve Coğrafi Bilgi Sistemleri yardımıyla belirlenen kriterler doğrultusunda uygun yer analizleri yapılmıştır. AHP, karmaşık karar verme problemlerini hiyerarşik bir yapıya indirgemeyi ve bu yapıya göre karşılaştırmalı değerlendirmeler yapmayı sağlar. Çalışmanın adımları şu şekildedir:
1. Kriterlerin Belirlenmesi: Hobi bahçesi uygunluk analizinde kullanılacak kriterler belirlenmiştir.
2. Kriterlerin Ağırlıklandırılması: Uzman görüşleri ve literatür taramaları doğrultusunda belirlenen kriterlerin önem dereceleri, AHP yöntemi kullanılarak ağırlıklandırılmıştır.
3. Alan Analizi: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yerleşke’si içerisindeki yapılan arazi gözlemleri sonucu potansiyel hobi bahçesi alanı olabilecek 4 lokasyon alanı belirlenmiş. CBS yardımı ile kriterler ve kriter ağırlıkları doğrultusunda belirlenen bu alanlar örneğinde analizler yapılmıştır.
Sonuçların Değerlendirilmesi: Elde edilen veriler ışığında en uygun alan tespit edilmiştir.
Araştırma Bulguları: AHP sonucunda elde edilen parametreler şu şekildedir. Toprak tekstürü 0,1741, toprak derinliği 0,1574, bakı 0,1529, konum, 0,1042, eğim, 0,0974, manzara, 0,0905, mevcut bitki varlığı, 0,0781, araç yoluna yakınlık, 0,0643 ve alan büyüklüğü, 0,0599 olarak sıralanmıştır. Bu sonuçlara göre belirlenen lokasyon alanlarından lokasyon I’in hobi bahçesi olabilmesi için en uygun yer özelliğine sahip olduğu görülmüştür.
Sonuç: Çalışma, AHP yöntemi kullanılarak yapılan uygunluk analizlerinin, çevresel ve sosyal ihtiyaçları karşılayan alanların belirlenmesinde etkili bir araç olduğunu ortaya koymaktadır. Karadeniz Teknik Üniversitesi Yerleşke’sinde belirlenen hobi bahçesi alanları, üniversite topluluğunun sağlığı ve refahı için önemli bir adım teşkil etmektedir. Bu çalışma, diğer üniversite kampüsleri ve şehir planlaması projeleri için de örnek teşkil edebilir.

Anahtar Kelimeler

Hobi bahçeleri, Peyzaj planlama, Coğrafi Bilgi Sistemleri, AHP

Kaynakça

• Aide, T. M., Clark, M. L., Grau, H. R., Lopez-Carr, D., Levy, M. A. & Redo, D. (2013). Deforestation and reforestation of Latin America and the Caribbean (2001−2010). Biotropica, 45, 262–271. https://doi.org/10.1111/j.1744-429.2012.00908.x
• Akıncı, H., Özalp Yavuz, A., & Turgut, B. (2012). AHP yöntemi ile tarıma uygun alanların belirlenmesi. IV. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu Türkiye, Zoguldak, 16-19 Ekim 2012.
• Akıncı, H., Özalp, Y. A. & Turgut, B. (2013). Agricultural Land Use Suitability Analysis Using GIS and AHP Technique. Computers and Electronics in Agriculture, 97,71-82. https://doi.org/10.1016/j.compag.2013.07.006
• Akpınar, A. (2019). Kentsel yeşil alanların kalitesinin insan sağlığı ve fiziksel aktivitesi üzerindeki etkisinin incelenmesi, Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, (20-1), 36-46. Erişim adresi https://ofd.artvin.edu.tr/tr/pub/issue/42218/447220.
• Aliağaoğlu, A., & Alevkayalı, A. (2017). Balıkesir’de Hobi Bahçeleri: Özellikler ve Sorunlar. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 195-203. https://doi.org/10.14781/ mcd.291194.
• Altunkasa, M.F. (1998). Peyzaj Mühendisliği, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No:123, Ders Kitapları Yayın No: A-36, 2.Basım, 367 s., Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi, Adana
• Anonim, (2024). Tarım Orman Bakanlığı. Erişim adresi https://www.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Mevzuat/Talimatlar/ToprakAraziSiniflamasiStandartlariTeknikTalimativeIlgiliMevzuat_yeni.pdf (Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024)
• Anonim (a), (2013). How to Organize an Allotment Community Garden. Erişim adersi https://heartnetwork.org/wp-content/uploads/2013/01/How_to_Organize_a_Community_Garden_tool.pdf Anonim (b), (2013)., Scotland’s Allotment Site Design Guide. Erişim adresi https://www.scottishallotments.org/files/documents/15611d72-94ed-4013-99bd-f45943204fd1.pdf
• Anonim (a), (2023). A Guide for Design & Implementatıon of Communıty Garden & Allotments for Country Carlow. Erişim adresi https://cgireland.org/a-guide-for-design-implementation-of-community-gardens-for-county-carlow
• Anonim (b), (2023). A Guıde to Desıgnıng and Implementıng Allotment Gardens. Erişim adresi https://www.nparks.gov.sg/-/media/nparks-real-content/gardening/community-gardens/start-a-community-garden/planning-your-garden/a-guide-to-design-and-implementing-allotment-gardens.ashx
• Deelstra, T., & Girardet, H. (2000). Urban Agriculture and Sustainable Cities. In N. Bakker, M. Dubbeling, S. Gundel, U. Sabel-Koshella, & H. de Zeeuw (Eds.), Growing Cities, Growing Food: Urban Agriculture on the Policy Agenda (43-66). Feldafing: ZEL. Erişim adresi:https://www.scirp.org/reference/ReferencesPapers?ReferenceID=1626460
• Derbetoğlu, M. N. & Arısoy, N. (2021). Sürdürülebilirlik Bağlamında Kentsel Yeşil Alanların Önemi. Sürdürülebilirlik İçin Akademik Araştırmalar-I, ISBN 978-605-74067-5-0, (93-106). https://artikelakademi.com/media/books/a97c6548fb4240fb8bce306dd14dabfd.pdf
• Gıda, Tarım ve Orman Alanında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun. (2020). T.C. Resmi Gazete (31294, 4 Kasım 2020)
• Haines-Young, R., & Potschin, M. (2008). England’s Terrestrial Ecosystem Services and the Rationale for an Ecosystem Approach., pp. 30, Overview report (Defra Project Code NR0107). Erişim adresi https://www.nottingham.ac.uk/cem/pdf/NR107_FTR_080108.pdf
• Haliloğlu, M. & Odabaş, M. S. (2018). Çok Ölçütlü Karar Vermede AHP Yöntemi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 2(2), 13-18.
• Ishizaka A, Pearman C, & Nemery P. (2012). AHPSort: an AHP based method for sorting problems, International Journal of Production Research, 50(17), 4767-4784.
• İlbaş, D., & Yılmaz, H., (2023). Kentsel Yeşil Altyapı Kapsamında Erzurum Kenti Hobi Bahçeleri Analizi. Academy Global Conferences & Journals. ISBN: 978-625-6830-25-7
• Günerioğlu, N., Bekar, M., Aktürk, E., & Dihkan, A. (2018). Kentsel Yeşil Alan Sistemlerinde Hobi Bahçeleri; Karadeniz Teknik Üniversitesi Kanuni Yerleşke Örneği. Journal of Social and Humanities Sciences Research, (5, 25), 2253-2263. Jiang, S., Feng, F., Zhang, X., Xu, C., Jia, B., & Lafortezza, R. (2024). Ecological transformation is the key to improve ecosystem health for resource-exhausted cities: A case study in China based on future development scenarios. Science of the Total Environment. 921(2024)171147 https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2024.171147
• Kaya, H. E., & Susan, A. T. (2020). Sürdürülebilir Bir Kentleşme Yaklaşımı Olarak, Ekolojik Planlama ve Eko-Kentler. İDEALKENT, 11 (30), 909-937. https://doi.org/10.31198/idealkent.533730Karadeniz Teknik Üniversitesi Tarihçe, (2024, 10 Mayıs). https://www.ktu.edu.tr/tr/tarihce
• Kayacan, T., & Özmen, E. (2021). Kentsel Stres Kavramı ve Kentsel Stresi Azaltmak. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (25), 295-305. https://doi.org/10.31198/idealkent.533730
• Kef, F. Ş. (2015). Hobi Bahçelerinin Planlanması Ve Tasarımı: Konya Karatay Karaaslan Hobi Bahçesi, (Yayımlamamış yüksek lisans tezi), Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Bartın.
• Kiper, T., Korkut, A., & Üstün Topal, T., (2017). Kentsel Alanlarda Ekolojik Bahçe Tasarım Anlayışları. 5th International Symposium on Innovative Technologies in Engineering and Science, 29-30 September, Baku –Azerbaijan, 1016-1025. Erişim adresi https://isites.info/PastConferences/ISITES2017/ISITES2017/papers/A11-ISITES2017ID189.pdf
• Koç, N., & Şahin, Ş., (1999). Kırsal Peyzaj Planlaması. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Yayın No: 1509. Ders Kitabı: 463.
• Lang, U. (2014). Cultivating The Sustainable City: Urban Agriculture Policies and Gardening Projects in Minneapolis. Minnesota. Urban Geography, 35(4), 477-485. https://doi.org/10.1080/02723638.2014.916142
• Larsson, E. P., & Nygren, K., G., (2024). Cultivating Thirdspace: Community, Conflict and Place in Small-City Urban Gardens. Landscape and Urban Planning. 243(2024) 104959. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2023.104959 Leal, J. E., (2020). AHP-Express: A Simplified Version of the Analytical Hierarchy Process Method. MethodX, 7(1),1-11. https://doi.org/10.1016/j.mex.2019.11.021
• Liu, Y., Fagerholm, N., Skov-Petersen, H., Beery, T., Wagner, A. M., & Olafsson, A. S. (2023). Shortcuts in Urban Green Spaces: an Analysis of Incidental Nature Experiences Associated with Active Mobility Trips. Urban Forestry & Urban Greening, 82, 127873. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2023.127873.
• Maćkiewicz B., Puente R., & Pawlak K. (2018). Reclaiming Urban Space: A Study of Community Gardens in Poznań. Quaes- tiones Geographicae 37(4),131–150. Erişim adresi https://www.researchgate.net/publication/330255574_Reclaiming_Urban_Space_A_Study_of_Community_Gardens_in_Poznan
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü. (2024). T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler istatistik.aspx?k=A&m=TRABZON
• Milligan, C., Gatrell, A., & Bingley, A., (2004). Cultivating Health: Therapeutic Landscapes and Older People in Northern England. Social Science & Medicine, 58, 1781-1793, Erişim adresi https://doi.org/10.1016/S0277-9536(03)00397-6
• Meinig, D. W. (1979). The Interpretation of Ordinary Landscapes: Geographical Essays. Oxford: Oxford University Press.
• Mougeot, L. (2000). Urban Agriculture: Definition, Presence, Potentials and Risks. In: Bakker N., Dubbeling M., Guendel S., Sabel Koschella U., Zeeuw H. (eds), Growing cities, growing food, urban agriculture on the policy agenda. Hamburg, Feldafing, Germany, (1–42). Erişim adresi https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.5555/20003032305
• Ökde, F. (2022). Kentlerde Yaşanabilir ve Sürdürülebilir Konut Çevreleri için Açık ve Yeşil Alanların Önemi. 11. Uluslararası Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Konferansı, Turkey
• Önder, S., & Polat, A.T. (2008). Peyzaj Tasarım Süreci Kapsamında Konya Kenti İçin Yeni Bir Hobi Bahçesi Oluşturulması. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (46), 18-25. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3117993
• Özcan, E. C., Ünlüsoy, S., & Eren, T. (2017). A Combined Goal Programming – AHP Approach Supported with TOPSIS for Maintenance Strategy Selection in Hydroelectric Power Plants. Renewable and Sustainable Energy Reviews, (78), 1410-1423. https://doi.org/10.1016/j.rser.2017.04.039.
• Pan, Z., He, J., Liu, D., & Wang, J., (2020). Predicting the Joint Effects of Future Climate and Land Use Change on Ecosystem Health in the Middle Reaches of the Yangtze River Economic Belt, China. Appl. Geogr. (124), 1-10. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2020.102293
• Pan, Z., He, J., Liu, D., Wang, J., & Guo, X., (2021). Ecosystem Health Assessment Based on Ecological Integrity and Ecosystem Services Demand in the Middle Reaches of the Yangtze River Economic Belt, China. Sci. Total Environ. 774(1-12). https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.144837
• Pearson, L., Pearson, L., & Pearson, C., (2010). Sustainable Urban Agriculture: Stoctake and Opportunities. International Journal of Agricultural Sustainability, 8(1-2),7-19. http://dx.doi.org/10.3763/ijas.2009.0468 Saaty, T. (1980). The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation. New York: McGraw-Hill.
• Safian, M, Ezwan, E., & Nawawi, A. H. (2011). The Evolution of Analytical Hierarchy Process (AHP) as a Decision Making Tool in Property Sectors. MPRA Paper 39442, University Library of Munich, Germany. Erişim adresi https://www.researchgate.net/publication/254445031_The_Evolution_of_Analytical_Hierarchy_Process_AHP_as_a_Decision_Making_Tool_in_Property_Sectors
• Samus, A., Freeman, C., van Heezik, Y., Krumme, K., & J.M. Dickinson, K. (2022). How Do Urban Green Spaces Increase Well-Being? The Role of Perceived Wildness and Nature Connectedness. Journal of Environmental Psychology. (82), 1-10. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2022.101850.
• Schmoldt D. L., Kangas, J., Mendoza, G. A., & Pesonen, M. (Eds.). (2001). The Analytic Hierarchy Process in Natural Resource and Environmental Decision-Making. Norwell, MA, Kluwer Academic Publishers. http://dx.doi.org/10.1007/978-94-015-9799-9
• Schneider, P., & Fauk, T. (2022). The Role of Allotment Gardens for Connecting Nature and People, Human-Nature Interactions: Exploring Nature’s Values Across Landscapes. 261-272. https://doi.org/10.1007/978-3-031-01980-7_21.
• Speak, A. F., Mizgajski, A., & Borysiak, J. (2015). Allotment Gardens and Parks: Provision of Ecosystem Services with an Emphasis on Biodiversity. Urban Forestry & Urban Greening, 14(4), 772–781. http://dx.doi.org/10.1016/j.ufug.2015.07.007
• Şahin, Ş. (2018). Peyzaj Ekolojisi Ders Notları, Erişim adresi: Erişim adresi https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/209299/mod_resource/content/0/TVER3.pdf, nbound586739753.pdf. T.C. Kalkınma Bakanlığı Doğu Karadenı̇z Projesı̇ Bölge Kalkınma İdaresı̇ Başkanlığı, (2013) Trabzon İl Raporu.Erişim adresi https://www.ttso.org.tr/dosyalar/Trabzon-il-raporu.pdf
• Tırnakçı, A., Özhancı, E., Aklıbaşında, M., (2018). Kisiye Tahsis Kent Bahçeleri Kavramı ve Kayseri Kenti Örneği. Farklı Bakış Açılarıyla Turizm Araştırmaları. İksad Publishing House, Basım sayısı:1, Sayfa Sayısı 168, ISBN:978-605-7923-76-9
• Turgut, H., (2022). Kent Ekosistemleri. Mimarlık Planlama ve Tasarım Alanında Uluslararası Araştırmalar. Serüven Yayınevi. Türkiye.
• Uygur A., & Özkan, N.B. (2022). Kentsel Planlamada Rekreatif Yeşil Alanların Rolü. Journal of Recreation and Tourism Research, 9(2), 70-81. https://doi.org/10.5281/zenodo.6774485
• Ürgenç, S. İ. (1998). Genel Plantasyon ve Ağaçlandırma Tekniği. İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3997. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Van Tuijl, E., Hospers G. J., & Van Den Berg, L. (2018). Opportunities and Challenges of Urban Agriculture for Sustainable City Development. European Spatial Research and Policy, (25), 5–22. http://dx.doi.org/10.18778/1231-1952.25.2.01
• Vegaraju, A., & Amiri, S. (2023). Urban Green and Blue Spaces and General and Mental Health Among Older Adults in Washington State: Analysis of BRFSS Data Between 2011-2019. Health an Place, 85, 103148, https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2023.103148.
• Waterman, T. (2009). The Fundamentals of Landscape Architecture. AVA Publishing; 0 edition.
• Westerling, H., & Qvarfort, B. (2023). Att anlagga ¨ koloniområden – en handledning till kommuner och andra markagare ¨ [Establishing allotment areas - a guide to municipalities and other landowners]. Kolonitr¨ adgårdsforbundet/The Swedish Federation for Leisure Gardening.
• Yılmaz, H., Turgut, H., & Demircan, N. (2009). ERZURUM KENT HALKININ HOBİ BAHÇESİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİNİN BELİRLENMESİ. Turkish Journal of Forestry, 7(1), 96-110. https://doi.org/10.18182/tjf.90213
• Yılmaz Çildam, S. (2022). Kentsel Yeşil Alan Örneklerinden Kezer Kampüsü Hobi Bahçeleri Üzerine Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 89-110. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/69752/879470