Şemseddîn-i Sivâsî’nin Varlık Tasavvuru

Yıl 2024, Sayı: 20, 22 - 44, 30.12.2024

Fatih Çınar , Yüksel Göztepe

Öz

Biraz esmer oluşundan dolayı “Kara Şems” sıfatı ile tanınan Şemseddîn-i Sivâsî, on altıncı yüzyılın ilmî, siyâsî, kültürel, edebî ve irfânî sahalarında etkili olmuş isimlerden biridir. Sivâsî’nin tesirli ve kalıcı bir sûfî olarak gündemde kalması varlık tasavvuru ile yakından ilgilidir. Sivâsî, İbnü’l-Arabî ve takipçilerinin varlığa bakışlarını ifade eden vahdet-i vücûd fikrini benimsemiş bir şahsiyettir. Bu bağlamda Sivâsî, Tanrı-âlem münasebeti üst başlığında vahdet-kesret, a’yân-ı sâbite, tecellî, esmâü’l-hüsnâ, nüzûl ve urûc, adem, vücûd, feyz-i akdes, feyz-i mukaddes, cemü’l-cem, ferdiyyet, mutlak-mukayyed varlık, taayyün, ilme’l-yakîn, zuhûr, zâhir, mezâhir, istiğrak, mezâhir, müşâhede, Zât, adem, asıl ve fer’ gibi kavramlara dair analizleri ile dikkat çeken bir isimdir. O, kelâm, felsefe ve tasavvufun ortak konusu olan varlık meselesiyle ilgili görüşlerini ortaya koyarken mütekellim ve filozofların varlığa bakışlarındaki eksik, hatalı ve tutarsız gördüğü yönlerini eleştirmiş, sûfîlerin varlık tasavvurlarında yöntem ve dil bakımından orijinal yönlerini de dile getirmiştir. Bu çalışmada çeşitli metaforlar, görüşlerine esas olarak takdim ettiği âyet ve hadîslere dair işârî yorumlarla varlık tasavvurunu temellendirip bu konudaki düşüncelerini izah etmeye çalışan Sivâsî’nin izini sürdüğü bazı isimler üzerinde durulmuş, varlık tasavvuru bağlamında hakkında değerlendirmelerde bulunduğu birçok kavrama da değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Varlık, Tasavvur, Şemseddîn-i Sivâsî, Değerlendirme

SHAMSUDDİN SIVÂSÎ’S CONCEPTION OF EXISTENCE

Öz

Known with the epithet “Black Shams” due to his slightly dark complexion, şemseddin-i Sivasi is one of the influential figures in the scientific, political, cultural, literary and erudite fields of the sixteenth century. Sivasî’s staying on the agenda as an influential and enduring Sufi is closely related to his conception of existence. Sivasî is a person who adopted the idea of unity of existence, which expresses the view of existence of Ibnül Arabi and his followers. In this context, Sivâsî is a notable name with his analyses of concepts such as unity-multiplicity, the fixed signs, manifestation, beautiful names, descent and resurrection, non-existence, existence, pure grace, holy grace, jam al-jam, individuality, absolute-limited existence, determination, ilme’l-yakîn, emergence, apparent, mezâhir, istigrak, mezâhir, observation, the Essence, non-existence, origin and subsidiary under the heading of the God-universe relationship. While he was putting forward his views on the issue of existence, which is the common subject of theology, philosophy and Sufism, he criticized the deficient, erroneous and inconsistent aspects of the theologians and philosophers' view of existence, and he also expressed the original aspects of the Sufis' conception of existence in terms of method and language. In this study, some names that Sivâsî followed, who tried to explain his thoughts on this subject by grounding his conception of existence with various metaphors and allusive interpretations of verses and hadiths that he presented as the basis of his views, were emphasized, and many concepts that he evaluated in the context of his conception of existence were also mentioned.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Being, Mysticism, Shamsuddin Sivasi, Evaluation

Kaynakça

• Afîfî, Ebu’l-âlâ. Tasavvuf İslam’da Manevî Hayat. çev. Ekrem Demirli - Abdullah Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Akar, Ayşe Mine. Müeyyed Cendî’ye Göre Varlık ve Bilgi. İstanbul: Hikemiyât Yayınları, 2021.
• Akti, Selahattin. İbnül Arabî’de Varlık ve Kötülük Problemi. İstanbul: Litera Yayınları, 2018.
• Aristoteles. Metafizik. çev. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2017.
• Ateş, Süleyman. “Kurb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 432-433.
• Aygün, Fatma. “İslam Düşüncesinde Tanrı-Âlem (Birlik-Çokluk) İlişkisine Yönelik Temel Teoriler: Hudûs, Sudûr, Zuhûr”. Kader 1 (2018), 159-179.
• Bayraktar, Mehmet. “İbn Arabî’de Varlığın Birliği’nin Onto-Linguistik Analizi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 359-368.
• Bedirhan, Muhammed. “Osmanlı Dönemi Vahdet-i Vücûd Müdafaaları”. Osmanlı’da İlm-i Tasavvuf. ed. Ercan Alkan - Osman Sacid Arı. 189-207. İstanbul: İsar Yayınları, 2018.
• Beyca, Safiye Tuğba. Molla Cami Felsefesinde Metaforik Üslup. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Buhari, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahihi Buhari. Beyrut: Daru İbn Kesir, 2002