Ismail al-Ansari’s Hadith Scholarship in the Context of His Refutations of al-Albani

Yıl 2025, Sayı: 21, 68 - 92, 30.06.2025

Hakan Dalgın

https://doi.org/10.47098/babertidergisi.1687173

Öz

The identification of hadith, determination of their authenticity, understanding, and interpretation are of great importance for the science of hadith. After the death of the Prophet, scholars from the Companions to the present day have worked to identify, classify, and classify hadith according to the needs and conditions of the period, and have been instrumental in the development of the science of hadith by developing specific systems for correction and tad'if. Especially in recent periods, person-centered studies have become widespread, and vital contributions have been made to the science of hadith and hadith literature. These studies sometimes cover the scholars of the classical and modern periods.
This article deals with the place of Ismail b. Muhammad al-Ansari (1921-1997), one of the most essential hadith scholars of the 20th century, in the science of hadith, his method of evaluating hadith, and his hadith scholarship through his refutations of al-Albanion on various issues. This study is based on qualitative research methodology, and while conducting the research, there is much information about Ismail b. Muhammad al-Ansari's life, scientific studies, and especially his works in the field of hadith were accessed by scanning the sources we could reach about himIsmāʿīl al-Anṣārī’s Hadith Scholarship in the Context of His Refutations of al-Albānī. However, the difficulty in accessing some sources during the research process affected the scope of this study to a certain extent. In this study, Ansari's hadith methodology is analyzed with a comparative approach based on his refutations of al-Albani, and the two scholars' methods of evaluating hadīths are revealed through textual analysis. Ansari stands out as one of the most prominent hadith scholars of the 20th century with his various scholarly activities, especially in the field of hadith, the duties he undertook, and the students he trained. Although Ansari has conducted independent studies in the field of hadith, he came to the forefront, especially with his refutations of al-Albani regarding the determination, understanding, and interpretation of hadith. He took an active role in the debates on the hadith science during his lifetime. Compared to al-Albani Ansari, with his refutations, showed an attitude that was more in line with the classical understanding in evaluating the hadith, and that gave importance to the opinions of previous hadith scholars on the subject. He also attached special significance to scholars' acceptance of hadith.

Anahtar Kelimeler

Albani , Ansari , Hadith , Refutation , Methodology

Elbânî’ye Reddiyeleri Bağlamında İsmâil el-Ensârî’nin Hadisçiliği

Öz

Hadislerin tespiti, sıhhatinin belirlenmesi, anlaşılması ve yorumlanması hadis ilmi açısından büyük öneme sahiptir. Hz. Peygamber’in (s.a.s) vefatından sonra sahâbeden itibaren günümüze kadar her dönemde âlimler, dönemin ihtiyaç ve şartlarına göre hadisleri tespit, tedvin ve tasnif etmek için çalışmalar yapmış, tashih ve tad’ifi için de belli sistemler geliştirerek hadis ilminin gelişimine vesile olmuşlardır. Özellikle son dönemlerde şahıs eksenli çalışmalar yaygınlaşarak hadis ilmine ve hadis literatürüne önemli katkılar sağlanmıştır. Yapılan bu çalışmalar kimi zaman klasik dönem kimi zaman da modern dönem ilim adamlarını kapsamaktadır.
Bu makale, 20. yüzyılın önemli hadis âlimlerinden İsmâil b. Muhammed el-Ensârî’nin (1921-1997) hadis ilmindeki yerini, hadisleri değerlendirme usûlünü ve Elbânî’ye çeşitli konularda yazdığı reddiyeler üzerinden hadisçiliğini ele almaktadır. Bu çalışma nitel araştırma yöntemiyle ele alınmış olup araştırma yapılırken İsmâil b. Muhammed el-Ensârî hakkında ulaşabildiğimiz kaynaklar taranarak hayatı, ilmi çalışmaları, bilhassa hadis alanında yazdığı eserleri hakkında pek çok bilgiye erişilmiştir. Ancak araştırma sürecinde bazı kaynaklara olan erişim güçlüğü, bu çalışmanın kapsamını belirli ölçüde etkilemiştir. Bununla birlikte çalışmada, Ensârî’nin hadis metodolojisi, Elbânî’ye yazdığı reddiyeler esas alınarak karşılaştırmalı bir yaklaşımla incelenmiş; iki âlimin hadisleri değerlendirme yöntemleri metin analizi yoluyla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ensârî, çeşitli ilim faaliyetleri, özellikle hadis alanındaki çalışmaları, üstlendiği görevler ve yetiştirdiği öğrencilerle 20. yüzyılın dikkat çeken hadis âlimlerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Ensârî’nin hadis alanıyla alakalı müstakil çalışmaları olmakla birlikte o, daha çok hadisin tespiti, anlaşılması ve yorumlanması açısından bilhassa Elbânî’ye yazmış olduğu reddiyelerle ön plana çıkmış ve yaşadığı dönemde hadis ilmindeki tartışmalarda aktif rol almıştır. Ensârî, yazdığı reddiyeleriyle Elbânî’ye kıyasla hadisleri değerlendirmede klasik anlayışa daha uyumlu, önceki hadis âlimlerinin konu hakkındaki görüşlerini de önemseyen bir tavır sergilemiştir. Ayrıca hadisin kabulünde âlimlerin hadisleri kabul ile telâkki etmesine de özel bir önem vermiştir.

Anahtar Kelimeler

Elbânî , Ensârî , Hadis , Reddiye , Metodoloji

Kaynakça

• Âlü Bessam, Abdullah b. Abdurrahman. Ulemâ'u Necd hilâle semâniyete kurûn. Riyad, 1998.
• Atiyye, Muhyiddin vd. Delîlu müʾellefâti'l-hadîsi'ş-şerîf el-metbûʿâti'l-kadîmeti ve'l-hadîse. Beyrut: Dâru İbni Ḥazm, 1995.
• ʿAsḳalânî, Aḥmed b. Alî b. Ḥacer, Taḳrîbü’t-Tehẕîb, nşr. Muḥammed ʿAvvâme Ḥaleb: Dārü’r-Reşīd, 1406/1986.
• Aynî, Mahmud b. Ahmed, Umdetü’l-kārî şerḥu saḥîḥi’l-Buḫārî. Beyrut: Dâr İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî ve Dârü’l-Fikr.
• Beyhakī, Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenü'l-Kübrâ. Ed. Muhammed Abdulkadir Ata. Beyrut: Dāru'l-Kutub el-İlmiyye, 2003. Çiftçi, Esra “Timbuktu” İslam Düşünce Atlası, Erişim 11 Mart 2025, https://islamdusunceatlasi.org/mekanlar/timbuktu/339 Ebû Dâvûd Süleymân b. Eş'as es-Sicistânî, Sünen-i Ebî Dâvûd, nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Elbânî, Nâsıruddîn, Salâtü’t-Terâvîḥ, Riyâḍ: Mektebetü’l-Maʿârif li’n-Neşr ve’t-Tevzîʿ, 1. bs., 1421
• Ensârî, İsmâil b. Muhammed, Buḥūsu usbūʿ iş-Şeyḫ Muḥammad b. ʿAbdulvehhâb. Riyad: Vizâratu'l-Adl ve'l-Evkâf ve's-Suʾûn el-İslâmiyye, Merkezu'l-Buḥûs, 1983.
• Ensârî, İsmail b. Muhammed. el-İlmâm bi-şerhi umdeti'l-ahkâm. Riyad: Dârü'l-lecne el-İslâmiyye li'l-kütübi ve't-tıbâa, 1962.
• Ensârî, İsmail b. Muhammed. el-İsrâ ve'l-miʿrâc min tefsîri el-Hâfız İbn Kesîr. Riyad: Dârü'l-intisâr li'n-neşr ve't-tevzîʿ, 2008.
• Ensârî, İsmail b. Muhammed. el-Kavlu'l-fasl fî hükmi'l-ihtifâl bi mevlidi hayri'r-Rusul. Riyad: Dar'us-Sami'i, 1995.
• Ensârî, İsmail b. Muhammed. el-Kavlu'l-müstecâd fî sihhati kasîdeti'l-Benât Süʾâd. Riyad: Dârü's-samîʿî, 1998.
• Ensârî, İsmail b. Muhammed. en-Nebzetü'n-nahviyye fî es'ileti'l-Âcürûmiyye. Riyad: Dâru's-sâmiʿî, 2005.
• Ensârî, İsmail b. Muhammed. et-Tuhfetü'r-Rabâniyye fî şerhi el-erbaîne'n-Neveviyye. Suudi Arabistan: Mektebetü'l-melâzî, 1960.
• Ensârî, İsmail b. Muhammed. Ḥükm-i binâʾi'l-kenâʾis ve'l-meʿâbidi'ş-şirkiyye fî bilâdi'l-Müslimîn. Riyad: İdâretü'l-Buhûs ve'l-iftâ, 1981.
• Ensârî, İsmail b. Muhammed. ed-Daʿvetü's-Selefiyye ve mevkifühâ min el-hizbiyât el-uhrâ. İskenderiye: Dârü'l-âsâr ve'l-ulûm, 2018.
• Ensârî, İsmail b. Muhammed. Nakdu taʿlîkāti'l-Elbânî ʿalâ şerhi't-Tahâviyye. Suudi Arabistan: Mektebetü'l-İmâm eş-Şâfiî, 1. Basım, 1990.
• Ensârî, İsmail b. Muhammed. Taṣḥîḥu ḥadîs̱i ṣalâti't-terâvîḥ ʿişrîne rekʿa ve'r-red ʿale'l-Elbânî fî tażʿîfih. (İbâḥatü't-taḥallî ile birlikte). Riyad: Mektebetü İmam eş-Şâfiʿî, 1988.
• Hatipoğlu, İbrahim. "Nâsırüddin el-Elbânî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/403-405. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Hâzimî, İbrâhim b. Abdullah. Mevsūʿatü aʿlâmi'l-ḳarni'r-râbiʿ ʿaşer ve'l-ḫâmis ʿaşer el-hicrî. Riyad, 1998.
• Irâkî, Abdurrahim b. Hüseyin. Ṭarḥu’t-tesrîb fî şerḥi’t-taḳrîb (asıl metin: Taḳrîbu’l-esânîd ve Tertîbu’l-mesânîd). Tamamlayan: Ebû Zür‘a Veliyyüddin Ahmed b. Abdurrahim el-Irâkî. Kahire: Mısır baskısı. (Fotoğraf baskılar: Dâr İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî; Müessesetü’t-Târîḫi’l-‘Arabî; Dârü’l-Fikr el-‘Arabî
• İbn Ebî’l-İz, Ali b. Ali b. Muhammed, Şerhu’l-akîdeti’t-Tahâviyye, nşr. Abdullah b. Muhsin et-Turki – Şuayb el-Arnaût (Beyrut: Müessesetü’r-Resâle, 2. bs., 1990.
• İbni Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed. el-Musannef. Ed. Saʿd b. Nâsır Ebû Habîb el-Muşârî. Riyad: Dâr Kûz İşbîliyye, ts.
• İbni Hanbel, Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. Ed. Şuayb el-Arnavût ve diğerleri. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 2001.
• İbni Silm, Ahmed Saîd. Mevsūʿatü'l-üdebâʾ ve'l-küttâbi's-Suʿûdiyyîn ḫilâle sittîne ʿâm: 1350–1410. Medine, 1992.
• İbni Teymiyye, Takıyyüddin Ahmed b. Abdilhalîm. el-Müstedrek ʿalâ Mecmûʿi'l-Fetâvâ. Ed. Muhammed b. Abdurrahman b. Kāsım. Riyad: Mektebetü'l-Maârif, 1997.
• Marʿaşlî, Yûsuf Abdurrahman. ʿİḳdü'l-cevher fî ʿulemâʾi'r-rubʿi'l-evvel mine'l-ḳarni'l-ḫâmis ʿaşer. Beyrut, 2006.
• Mekkî, Şeyh Zekeriya b. Abdullah Bilâ. Cevâhirü'l-hisân fî terâcimi'l-fudelâi ve'l-aʿyân. Müessesetü'l-Furkân li't-Türâs, 2006.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmûʿ Şerhu’l-Muhezzeb. Kahire: Dârü’t-Tıbâati’l-Menîriyye, 1344–1347
• Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdullah el-Hâkim. el-Müstedrek ʿalâ's-Sahîhayn. Ed. Mustafa Abdülkādir Atâ. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, ts.
• Râcihî, Abdülaziz b. Faysal. Hedyü's-sârî ilâ esânîdi'ş-Şeyh İsmail el-Ensârî. Riyad, ts.
• Rebâbia, İsmâil Mahmûd M. "eş-Şeyḫ İsmâʿîl el-Ensârî ve cühûdühû fî ḫidmeti's-sünneti'n-nebeviyye",ts. http://www.alukah.net/culture/0/23412
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. Tahkik: bir heyet. 2. bs. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1403/1983.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa. es-Sünen. Nşr. Ahmed Muhammed Şâkir (c. 1–2), Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. bs., 1395/1975.
• Yargı, Mehmet Ali. “Abdullah b. Cibrîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ek-1/7,8. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Yusuf, Muhammed Hayr Ramazan. Muʿcemü'l-müellifîne'l-muʿâṣırîn. Riyad: Mektebetü'l-Melik Fehd el-Vataniyye, 2004.
• Zehebî, Şemsüddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman, El-Kâşif fî maʿrifet-i men lehû rivâyetu fi’l-Kütüb-i-Sitte, çev. Muhammed Avvâme ve Ahmed Muhammed Nemr el-Hatip Cidde: Daru’l-Kıble, 1. basım, 1413/1992
• Zeylaî, Abdullah b. Yusuf. Naṣbür-râye li-eḥâdîsi’l-hidâye, haşiye: Buġyetü’l-elemîʿ fî taḫrîci’z-Zeylaʿî. Thk. Muhammed Avvâme, Beyrut: Müessesetü’r-Rayyân / Cidde: Dârü’l-Kıble li’s-Seḳāfe’l-İslâmiyye, 1418/1997. Züheyrî, Semîr b. Emîn. Fetḥu'l-bârî fî zebbi ʿani'l-Elbânî ve'r-red ʿalâ İsmâʿîl el-Ensârî. Riyad, 1990.