Karamanlı Türkçesi ile Yazılmış Metinlerde Halk Ağzı Unsurları

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 241 - 251, 07.06.2024

Adalet Gül Özgül

Öz

Türk dili ve kültüründeki değişmeyi tespit edebilmek ya da değişmeden devam eden kültürel izleri belirlemek oldukça önemlidir. Bu nedenle Türk dili, kültürü ve edebiyatı üzerinde araştırmalar yapılmış ve yapılmaya da devam etmektedir. İşte Türk dili ve tarihi üzerine araştırma yapılan konulardan biri de Karamanlıların kökenleri ve kullandıkları dildir.
Karamanlılar, 20. yüzyılın ilk yıllarına kadar Suriye, Balkanlar, Basarabya, Kırım ve yoğun olarak Orta ve Güney Anadolu’da yaşamış, 1923 yılında Yunanistan ile yapılan nüfus mübadelesi sonucunda Yunanistan’a gönderilmiştir. Günümüzde ise Yunanistan’ın uygulamış olduğu zorunlu dil eğitimi nedeniyle Karamanlılar benlik ve dillerini neredeyse unutmuşlardır. Varlığı 16. Yüzyıla kadar dayandığı bilinen Grek harfli Türkçeyle çok sayıda eser üretilmiştir.
Bu çalışmada Grek harfli Karamanlıca metinlerde yer alan halk ağzı unsurları ele alınmıştır. Bu unsurlar verilirken bazen sözcüklerin kök halindeki biçimi bazen de eklerle genişletilmiş biçimleri seçilerek gösterilmiştir. Ayrıca bazı sözcüklerde de Eski Türkçe, tarihî Türk lehçeleri ve alıntı yapılan dildeki karşılıkları da gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Grek Harfli Türkçe Metinler, Karamanlıca, Karamanlı Türkçesi, Halk Ağzı, Söz Varlığı, İmla

ELEMENTS OF FOLK DIALECT IN TEXTS WRITTEN IN KARAMANLI TURKISH

Öz

It is very important to be able to determine the changes in Turkish language and culture or to determine the cultural traces that continue unchanged. For this reason, research on Turkish language, culture and literature has been done and continues to be done. One of the subjects researched on Turkish language and history is the origins of the Karamanids and the language they use.
Karamanites lived in Syria, Balkans, Basarabya, Crimea and intensively in Central and Southern Anatolia until the first years of the 20th century and were sent to Greece as a result of the population exchange with Greece in 1923. Today, Karamanites have almost forgotten their identity and language due to the compulsory language education implemented by Greece. Many works have been produced in Greek-lettered Turkish, whose existence is known to date back to the 16th century.
In this study, folk dialect elements in Karamanli Turkish texts are discussed. While these elements are given, sometimes the root form of the words and sometimes the forms expanded with suffixes are selected and shown. In addition, for some words, their equivalents in Old Turkish, historical Turkish dialects and the quoted language are shown.

Anahtar Kelimeler

Greek Turkish Texts, Karamanlica, Karamanli Turkish, Folk Dialect, Vocabulary, Orthography

Kaynakça

• Akar, A. (2012). Türk Dili Tarihi (5. Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Anzerlioğlu, Y. (2009). Karamanlı Ortodoks Türkler (2. Baskı). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Atalay, B. (1985). Divanü Lûgat-it-Türk I, II, III, IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Balta, E. (1989). “Karamanlidika”, Atina 1987 (Pinelopi Stathis, Karamanlıca, (Çev. Bülent Berkol), Tarih ve Toplum Dergisi, 62, 57-60.
• Balta, E. (2014). Gerçi Rum İsek de, Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz Karamanlılar ve Karamanlıca Edebiyat Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Buran, A. (2002). “konuşma Dili Yazı Dili İlişkileri ve Derleme Faaliyetleri”. Türkbilig 4, 97-104.
• Clauson, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
• Demir, N. (2002). “Ağız Terimi Üzerine”. Türkbilig, 2002/4, 105-116.
• Derleme Sözlüğü I-XII (1963-1982). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eckmann, J. (1965). Die Karanaische Literatür. Philologiae Turcica Fundamenta II, 819-835.
• Eckmann, J. (1950b). Yunan Harfli Karamanlı İmlası Hakkında. Türk Dili ve Tarihi Hakkında Araştırmalar I, 27-31.
• Ercilasun, A. B. vd. (1991-1992). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I-II. Kültür Bakanlığı.
• Ergin, M. (2006), Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım-Yayım-Dağıtım.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kanar, M. (2008). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Karahan. L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karahan. L. (2000). Ağız Araştırmalarında Sorunlar, Türkçe’nin Ağızları Çalıştayı Bildirileri, Haz. A. Sumru Özsoy & Eser E. Taylan, Boğaziçi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dil Uygulama Merkezi, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• Mıller, M. G. (1974). The Karamanli-Turkish Texts: The Historical Changes in Their Script and Phonology. Thesis PH. D. Indiana University.
• Öztürk, E. (2017). Eski Anadolu Türkçesi El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Parlatır, İ. (2014). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• Sami, Ş. (2010). Kamus-ı Türkî (Haz. Paşa Yavuzarslan). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sertkaya, O. F. (2004). “Grek Harfleriyle Yazılmış Anadolu Karamanlı Ağzı Metinleri Üzerine”. Journal of Turkish Studies. Kaf Dağının Ötesine Varmak Festschrift in Honour of Günay Kut, Essays presented by her Colleagues and Students, IV, XXVIII/2, Harward, 2004: 1-21.
• Tekin, T. (1997). Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı. Ankara: Simurg Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl (Gramer-Metin-Sözlük). İstanbul: Enderun Kitapevi.
• Vryonıs, S. (1986). The decline of medieval Hellenism in Asia Minor: and the process of Islamization from the eleventh through the fifteenth century. Berkeley: University of California Press.
• Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı (t.y.). Kubbealtı Lugatı. 09.012.2023. tarihinde https://lugatim.com/ adresinden erişilmiştir.
• Tanıklı Türkçe Sözlük (t.y.). Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü. 5.11.2023 tarihinde https://lehcediz.com/ adresinden erişilmiştir.
• Türk Dil Kurumu (t.y.). Güncel Türkçe Sözlükleri. 21.12.2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.
• Metin İncelemesinde Kullanılan Kaynaklar
• Hikaye-yi Aşık Garip İstanbul (1872).
• Adelfotisin Kanunismosu İstanbul (1909).
• Hikaye-yi Köroglu Asitane (1879).
• Hikâyet-i Şah İsmail Atina (1909).
• Moni Flavianon (Mukaddeme Bölümü) Kostantinopolis (1808).
• Moni Flavianon Kostantinopolis (1808).
• Nevşehir Salnamesi Kostantinopolis (1914).