Attila'nın Dili I

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 171 - 179, 07.06.2024

Alexis Manaster Ramer

Öz

Attila ve halkının dili ilk gizemini, önce Munkácsi ve çok daha sonra Pritsak'ın 'nehir' anlamına gelen var kelimesini tanımlamasıyla ortaya koymuştur. Bu, bunun Lir Türk dillerinden (Çuvaşça, Bulgarca, Avarca ve Hazarca ile yakından ilişkili) biri olduğunu açıkça ortaya koyuyordu. Daha sonraları Pritsak, Attila'nın Hunlarının isimlerinin ya da en azından birçoğunun, her bir kişinin konumunu ya da bazı ayırt edici kişilik özelliklerini (bazen mizahi bir şekilde) tanımlayan unvanlar ya da lakaplar olduğuna dair parlak bir fikre sahipti. Etimolojilerinden sadece birkaçı doğruya yakındı (burada incelenenlerden üçü dahil) ve çok azı tamamen doğruydu. Bununla birlikte, etimolojilerinden bazılarını geliştirsem ve diğerlerinin çoğunu tamamen değiştirsem bile, bu sadece onun temel yaklaşımının doğru olduğunu göstermeye hizmet eder. Ayrıca, dilin Lir Türkçesi olduğu yönündeki orijinal sonucu doğruydu, ancak daha sonra bu konuda tereddüt etti ve Moğolca ile rastgele bağlantılar aradı. Bu makale bir serinin birinci bölümü.

Anahtar Kelimeler

Lir Türk Dilleri, Attila, Etimoloji, Munkácsi ve Pritsak

Atttila’s Language I

Öz

The language of Attila and his people yielded its first mystery when first Munkácsi and much later Pritsak identified the word var for ‘river’. This already made it clear that this was one of the Lir Turkic languages (closely related to Chuvash, Bulgar, Avar, and Khazar). Still later Pritsak had the brilliant idea that the names of Attila’s Huns, or at least many of them, were really titles or nicknames describing (sometimes humorously) either the position or some distinctive personality traits of each person. Only a few of his etymologies were close to correct (including three of those studied here) and few if any are fully correct. However, even though I refine some of his etymologies and replace most of the others totally, this only serves to show that his basic approach was correct. Also, his original conclusion that the language is Lir Turkic was right (even though later he wavered about this and looked for random connections to Mongolic). The present article is part one of a series.

Anahtar Kelimeler

Lir Turkic Languages, Attila, Etymology, Munkácsi and Pritsak

Kaynakça

• Benzing, Johannes. 1940. Tschuwaschische Forschungen (ii): Tschuwaschisch r || alttürkisch đ. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 94: 391-398.
• Carolla, Pia. 2008. Priscvs Panita Excerpta et fragmenta. Berlin – NY: de Gruyter.
• Clark, Larry V. 1978. On a Chuvash development of *-d-. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 32: 371-376.
• Clauson, Sir Gerald. 1972. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon.
• Doerfer, Gerhard. 1973. Zur Sprache der Hunnen. CAJ 17, 1: 1-50.
• Engels | Энгельс, Фридрих. 1935. Франкский диалект. Текст статьи на немецком и русском языках. Москва. Партиздат
• ÈSTIa I = Севортян, Э. В. 1974. Этимологический словарь тюркских языков, [I:] (Общетюркские и межтюркские основы на гласные). Москва: Наука.
• Grimm, Jacob. 1845. Über Diphthongen nach weggefallenen Consonanten. Berlin: Akademie der Wiss.
• Landi, Carlo. 1929. Strava. Bulletin Du Cange Archivum Latinitatis Medii Aevi 5, 1950, 50-51.14
• Kotliarevskii | Котляревский А. А. 1868. О погребальных обычаях языческих славян. Москва: [n.n.].
• Maenchen-Helfen, Otto. 1973. The World of the Huns: Studies in their History and Culture. Berkeley [et al.]: Univ. of Calif. Press.
• Miklosich, Franz. 1886. Etymologisches Wörterbuch der slavischen Sprachen. Wien: Braumüller.
• Mommsen, Theodor. 1882. Jordanis Romana et Getica. Berlin: Weidmann.
• Munkácsi, Bernát. 1897. A Dnjeper folyónak huszu “Var” neve. Ethnographia 8: 233-236.
• Pekarskii = Пекарский Э. К. 1907. Словарь якутского языка, 1.1 (a-ä). Петербург: Типография Императорской Академии Наук.
• Poucha, Pavel. 1955. Mongolische Miszellen. Central Asiatic Journal 1.4: 284-291.
• Pritsak, Omeljan. 1954. Ein hunnisches Wort. ZDMG 104: 124-135.
• Pritsak, Omeljan. 1982. The Hunnic language of the Attila clan. Harvard Ukrainian Studies vi, 4: 428–476.
• Schenker, Alexander M. 1995/2014. The Dawn of Slavic: An Introduction to Slavic Philology. New Haven & London: Yale Univ. Press.
• Lindenbrog, Friedrich. 1611. Diversarum gentium historiae antiquae scriptores tres. Hamburg: Hering
• Starostin, Sergei et al. 2003. Etymological Dictionary of the Altaic Languages. Leiden-Boston: Brill.
• Šafárik, Pavel Jozef. 1828. Über die Abkunft der Slawen. Ofen (Pest): Kön. Ung. Universität.
• Šafárik, Pavel Jozef. 1837. Slovanské starožitnosti. Prague: Spurný .
• Van de Woestijne, Paul. 1950. Les scolies à la Thébaide de Stace. L’Antiquité Classique 19: 149-169.