An Altayistic Analysis of the Word Ürüŋ

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 163 - 169, 07.06.2024

Mehmet Hazar

Öz

Proto-language and my dialect are two separate concepts. The product
in the proto-language is “white; The origin of the word was reached by
analyzing the old expression from the word ürüŋ”white” to the protolanguage
word shiro “a river whose water flows over foamy and white
pebbles”. Particularly, testimonies from the ancient dialects Chuvash,
Sakha/Yakut and the new Arguish Khalach language were made,
respectively, and comparisons were made with the Altaic languages,
and a archaic and simultaneous analysis was made with a comparative
method. The archaic rule base, issued according to altaistic principles,
was named “Hazar Tamga”, in honor of an ancient Turkish tribe. First,
Proto-Turkish, which came after Pre-Turkish, and the Çöyr inscription
written with Köktürk (Old Turkic) signs were mentioned. A connection
with the subject was established based on the proto-Turkish forms of
some of the words in the inscription. Then, the equivalents of the word
yılan “snake”, which provided preliminary data, were witnessed and
the phonetic analysis of the word ürüŋ = şiro, which comes from the
same root, was made.

Anahtar Kelimeler

Proto-language, Turkish, Proto-Turkic, Turkic languages, dialect.

Ürüŋ Sözcüğüne Altayistik Bir Bakış

Öz

Ana dil ile ana dili iki ayrı kavramdır. Ana dildeki ürüŋ “ak, beyaz;
parlaklık” sözcüğünden ana dildeki şiro “suyu köpüklü ve beyaz
çakılların üzerinde akan ırmak” sözcüğüne eski tabirle iştikak tahlili
yaparak sözün kökenine ulaşıldı. Özellikle eskicil lehçeler olan sırasıyla
Çuvaş, Saha/Yakut ve yeni Arguca olan Halaççadan tanıklamalar ve
Altay dilleriyle karşılaştırmalar yapılarak mukayeseli yöntemle art
ve eş zamanlı irdeleme yapıldı. Altayistik esaslara göre çıkarılan sıralı
kural kaidesine eski bir Türk boyuna ithafen “Hazar Tamgası” diye ad
konuldu. Önce İlk Türkçeden sonra gelen Ana Türkçeye ve Köktürk
işaretleriyle yazılmış olan Çöyr yazıtına değinildi. Yazıtta geçen bazı
sözcüklerin Ana Türkçedeki şekillerinden yola çıkılarak konu ile
bağlantı sağlandı. Sonra ön veri sağlayan yılan sözcüğünün karşılıkları
tanıklandırılarak aynı

Anahtar Kelimeler

Ana dili, Ana dil, Ana Türkçe, lehçe, ağız.

Kaynakça

• 1. Alibekiroğlu, S. (2013). Türkçede Ön Ses y. Turkish Studies, 8 (1): 685-710.
• 2. Al-Jallad, A. (2018). The Earliest Stages of Arabic and its Linguistic Classification. (Eds.: E. Benmamoun, & R. Bassiouney), The Routledge Handbook of Arabic Linguistics, Routledge, pp. 315-331.
• 3. Aydemir, H. (2015). “Yılan” sözcüğünün etimolojisi üzerine bir not. Eski Türkçeden Çağdaş Uygurcaya Mir Sultan Osman’ın Doğumunun 85. Yılına Armağan, (Editörler: Aysima Mirsultan, Mihriban Tursun Aydın, Erhan Aydın), Konya: Kömen Yayınları, 43-52.
• 4. Barutçu Özender, S. (2014). Çöyr Yazıtı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi MTAD, 3 (3): 108-14.
• 5. Biray, N. (2014). “Söz Varlığımızda Yılan”, Avrasya Terim Dergisi, 2/1: 25-49.
• 6. Ceylan, E. (1994). Türkçe y- ~ ø-, Halaçça h-, Çuvaşça s -, y-, v- Üzerine. Türk Dilleri Araştırmaları, (4): 145-158. Ceylan, E. Y.(1997). Çuvaşça Çok Zamanlı Ses Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurunu yayınları.
• 7. Demirci, Ü. Ö. (2014). Tarihi Lehçelerinde Yılan. Turkish Studies, 9(5): 679-687.
• 8. Dilaçar, A. (1953). Batı Türkçesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1953: 73- 92.
• 9. Doerfer, G. (1971). Khalaj Materials. Indiana University Puplications Uralic anda Altaic Series, (115): 1-341.
• 10. Gülsevin, G. (1987). Türk Dilinde Kelime Başı Ünsüzü Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Bellten, 35: 173-200.
• 11. Güner, G. (2015). Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Geçen ajlaŋ Kelimesinin Dahhâk İle Ne İlgisi Var? Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi TEKE, 4 (1): 39-44.
• 12. Güzel, F. (2018). Türkçenin Az Bilinen Bir Eki +lAŋ. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Dergisi TAED, (61): 191-202.
• 13. Küçük, S. (2010). Tarihî Türk Lehçelerinde Renk Adlandırmaları. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5 (1): 556-577.
• 14. LI, Y. S. (2014). Some Star Names in Modern Turkic Languages-I. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 62 (1): 121-156. Matsu, D. (2014). Ürümçi ve qedimki Uyğur tilidiki yürüñçin heqqide “Urumçi ve eski Uygur dilindeki “yürüñçin” üzerine. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (3): 147-152.
• 15. Mollava, M. (1974). Balkanlarda Türk e- ağızları. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 2 (3): 357-413. Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi Grameri, İstanbul: Kitap Matbaası.
• 16. Tuna, O. N. (1957). Bazı İmlâ Gelenekleri, Bunların Metin İncelemelerindeki Önemi ve Orhon Yazıtlarında Birkaç Açıklama. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 5: 41-81.
• 17. Tuna, O. N. (1990). Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi ile Türk Dilinin Taşı Meselesi, Ankara: Türk Dil Kurumu yayınları.
• 18. Vaissière, É. de la (2015). "The Steppe World and the Rise of the Huns. (Ed.: Maas, Michael). The Cambridge Companion to the Age of Attila., Cambridge University Press. pp. 175-192.