KIBRIS MESELESİ VE BİNGÖLLÜ KIBRIS GAZİLERİ’NİN NAZARIYLA 1974 KIBRIS BARIŞ HAREKÂTI -I-

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 1, 35 - 66, 10.07.2016

Ferhat Apuhan

Öz

307 yıl boyunca Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetinde kalan Kıbrıs, uzun süre, en huzurlu çağlarını yaşamıştır. Milliyetçilik ayaklanmalarının yaşandığı ve Osmanlı Devleti’nin dağılma dönemine girdiği on dokuzuncu yüzyılda, Kıbrıs Adası da yaşanan olumsuzluklardan nasibini almıştır. 1878 yılında büyük devletlerin kendi aralarındaki rekabeti, Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında, Kıbrıs’ı gündeme getirmiş, imzalanan antlaşmalar çerçevesinde, askeri üs olarak İngiltere’ye bırakılmıştır. İngiltere tarafından, Rusya’ya karşı üs olarak kullanılmak için alınan Ada, zamanla bir sorunlar yumağına dönüşmüştür.1960 yılına kadar, hem fiilen hem de resmen İngiliz egemenliğinde olan Kıbrıs, Yunanistan tarafından Enosis düşüncesiyle egemenlik altına alınmak istenmiştir. Enosis fikri, Kıbrıs Türk toplumu için yaşamı çekilmez hale getirmiştir. Kıbrıs’ta, Yunanistan’ın desteğini alan Rumlar, köyleri basıp, büyük katliamlara imza atmıştır. Türkiye de garantörlük kapsamında, Kıbrıs’taki olumsuz gelişmelere, müdahale etmek zorunda kalmıştır. Bu harekât esnasında Türk silahlı Kuvvetleri’nden 498 kişi şehid oldu. Harekât’ a katılan binlerce kişi de Kıbrıs Gazisi olarak yüreklere nakşedildi.

Anahtar Kelimeler

Enosis, Kıbrıs, Kıbrıs Barış Harekâtı, Bingöl, Gazi

CYPRUS PROBLEM AND 1974 CYPRUS PEACE OPERATION WITH THE WİTNESS OF BİNGOL’S VETERAN OF CYPRUS

Öz

Cyprus spent its most welfare time for centuries when it was controled by Ottoman Empite throughout 307 years. During ninteenth century in which notionalists riots movements prevailed and Ottoman Empire experiencing disintegration period oftime, Cyprus island affected badly by all of these upheavels. The growing competition among the big states in 1878, have brought Cyprus to the agenda, between the Ottoman Empire and Great Britain. Occording to the deals signed between Ottoman Empire and Great Britain, it was left to England as a military base. Taken to be used as a base against Russia by Great Britain, the island was turned into a ball of problems over time. Controled by British both formally and de facto until 1960, Cyprus was intended to be under the sovereignty of Greece with the idea of enosis. The idea of enosis has made the island unbearable for Turkish Cyprus community. Taking Greece’s support, Greeks raided Turkish villages and made big massacres. Upon these unwanted developments Turkey, which was guarantor countery at that time, had to intervene in Cyprus issue in order to bring it peace and order. During this operation 498 people from Turkish armed forces were martyred. Thousands of peoples participating in operation embroidered on the hearts of Turkish people as Cyprus Veterans.

Anahtar Kelimeler

Enosis, Cyprus, Cyprus peace operation, Bingol, Veteran

Kaynakça

• Apuhan, Ferhat, 1974 Kıbrıs Barış Harekatı ve Bingöllü Kıbrıs Gazileri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2017.
• Armaoğlu, Fahir 20. Yüzyıl Siyasi Tarih, Alkım Yayınevi, İstanbul 2004. BCA, 030.01..64.394.29 numaralı belge. BCA, 030.01.00.00.64.394.29 Numaralı kayıtlı belge. BCA, 030.18.01..178.34.3 Numaralı belge. Dosya Numarası:105-4/846, sa.3199 BCA, 030.01..16.89.10. nolu belge BCA, 030.02.317.47.8,numaralı belge. 19.11.1967 tarihli Bakanlar Kurulu Kararnamesi. BCA, 030.18.01.02.317.47.8. numaralı ve 19.07.1974 tarihli arşiv belgesi. Belazuri, Fütuhu’l Buldan (Çev. Mustafa Fayda), Siyer Yayınları, İstanbul 2013. Bingöl Muharip Gaziler Derneği Arşivi Bingöl Muharip Gaziler Derneği Başkanı Ziya Yener ile 20.12.2015’te yapılan görüşme. Birand, Mehmet Ali, Kıbrıs’ın Elli Yılı, Belgefilm. Bişhak Arşivi Demirkent, Işın, “Kıbrıs”, DİA, c. XXV, Ankara 2002, s. 371-372. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, CA, 15 Aralık 1949, 521 numaralı belge. Erim, Nihat, Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs, Ankara 1975. Gazi Ahmet Ateş ile 29.10.2016 tarihinde yapılan görüşme. Gazi Ahmet Aybek, ile 06.09.2016 tarihinde yapılan görüşme. Gazi Ahmet Bakır ile 22.09.2016 tarihinde yapılan görüşme Gazi Bahattin Taşkıran ile 29.10.2016 tarihinde yapılan görüşme. Gazi Enver Barut ile 05.04.2016 tarihinde yapılan görüşme. Gazi Gıyasettin Kızıl, ile 06.09.2016 tarihinde görüşme Gazi Halil Bayram ile 10.05.2016 tarihinde yapılan görüşme. Gazi Haydar Alpagu ile 20.05.2016 tarihinde yapılan görüşme. Gazi Kazım Sudan, ile 07.04.2016 tarihinde yapılan görüşme. Gazi Muhyettin Çaparlar ile 29.10.2016 tarihinde görüşme. Gazi Musa Budraç ile 25.05.2016 tarihinde yapılan görüşme Gazi Rahmi Kayaokay ile 01.09.2016 tarihinde görüşme gerçekleşmiştir. Gazi Ramazan Çıkaray ile 04.04.2016 tarihinde görüşülmüştür. Gazi Saim Baysungur ile 11.05.2016 tarihinde yapılan görüşme. Gazi Selahattin Buğu ile 20.09.2016 tarihinde yapılan görüşme. Gürel, Şükrü, Kıbrıs Tarihi(1878-1960) Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika, II, Kaynak Yayınları İstanbul 1985. Gürsoy, Cevat Rüştü, Kıbrıs’ın Coğrafi Konumu, Kıbrıs ve Türkler, Ankara 1964. Hürriyet, 13 Ocak 1966. Hürriyet, 25 Şubat 1951. “Kıbrıs ”, Rehber Ansiklopedisi, Türkiye Gazetesi Yayınları, İstanbul 1993, XI, s. 371 Mahmud Celalleddin Paşa, Mirat-ı Hakikat, c. III, haz. İsmet Miroğlu, Bereket Yayınevi, İstanbul 1983. Milliyet, 19 Ağustos 1974. Sarıca, Murat - Teziç, Erdoğan - Eskiyurt, Özer, Kıbrıs Sorunu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, İstanbul 1975. Serter, Vehbi Zeki, “Kıbrıs’ta 15 Temmuz 1974’te Düzenlenen Rum-Yunan Askeri Darbesi ve Mutlu Türk Barış Harekâtı’nın Başlaması (20 Temmuz 1974)”, Türk-Yunan İlişkileri Bildirileri, Üçüncü Askeri Tarih Semineri, Genel Kurmay Basımevi, Ankara 1986, s. 347.
• Tarakçı, Mustafa, Kıbrıs Barış Harekâtı, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktara Tezi, Ankara 1998. Toluner, Sevim, Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk, İstanbul, 1977 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 253; 16 Temmuz 1974 günlük gazeteleri.
• Uçarol, Rıfat, Siyasi Tarih, Filiz Kitabevi, İstanbul 2000.