FOLKLOR DERLEMELERİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 1, 99 - 114, 10.07.2016

Recai Bazancir

Öz

Bu çalışmanın amacı, Van merkez, Gürpınar ve Özalp ilçeleri, Mardin merkez ve Kızıltepe ilçesi ile Bingöl yöresinde geçmişten günümüze dek süren sözlü gelenek ürünlerinden bir kısmını muhitin sosyal yapısını da göz önünde bulundurarak değerlendirmektir. Yörelerde konuşulan, Türkçe, Arapça, Kurmanci ve Zaza’ca lehçelerinden halk hikâye ve masallarına yönelik örnekler Türkçe’ ye çevrilerek sunulmuştur. Buna ek olarak, kuramsal yaklaşımların ve masal ile diğer sözlü halk ürünlerinin anlatıcı- derleyici ekseninde karşılaşılan güçlüklerini ve bu güçlükler karşısında üretilen çözümlemelerin, bu alanda yetkin bilim insanlarının görüşleri ile bize aktarılması amaçlanmıştır. Bölgede çok zengin efsane, masal ve fıkra anlatım geleneğinin varlığı gözlenmiştir. Bu sözlü gelenek ürünlerinin, bize kadar ulaşan halk anlatıları üzerinde tesiri olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Fıkraların, masalların ve halk hikâyelerinin icra bağlamında önemli bir kurumsal yapı olduğu karşımıza çıkmaktadır. Kahvehanelerin ve aile meclislerinin yörede anlatı geleneğinin oluşmasında ve sürdürülmesinde önemli bir etkisi vardır. Aktarımlar genellikle bu mekânlarda hayat bulmaktadır. Makalede referans olarak gösterdiğim kaynaklar ve bilim insanları, “Derlemelerde Karşılaştığım Güçlükler” başlığı altında verdiğim, derleme metodolojisi yöntemlerini uygularken karşılaştığım sorunlarda bana ışık tutmuşlardır. Masa başı çalışma yöntemleri ve teorik kuramların bize kazandırdıkları yadsınamaz. Fakat bu bilgiler dışında, sahaya inince gördüklerimiz farklılık arz edebilmektedir. Farklı inançların, etno-folklorik öğelerin, çeşitli dil ve lehçelerin bulunduğu doğu ve güneydoğu illerinde, bu zengin kültürel değerlere sahip anlatıcılara ulaşmak, yörede mevcut bulunan hikâye ve masal birikimini gün yüzüne çıkaracaktır. Özellikle kültürel anlamdaki farklılıklar, derlemecilere kuramsal anlamda çeşitlilik sunması bakımından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Derleme, Gelenek, Sözlü gelenek ürünleri, Yöntem, Kuram

PROBLEMS ENCOUNTERED IN FOLKLORE COMPILATIONS AND SOLUTION RECOMMENDATIONS

Öz

The aim of this study is to assess several of verbal-traditional products that has taken place from past to present in Van City Central, Gürpınar and Özalp Town, Mardin City Central and Kızıltepe Town and Bingöl Locacity,by considering social pattern of surroundings. Samples devoted to folk stories and tales in Turkish,Arabic,besides,Kurmanci and Zazaki dialects were presented as having been translated into Turkish. In addition, the study was intended for transfering the challenges,encountered around narrator-compiler, of theorotical approaches and tales, other verbal folk products and the solvings found for the challenges with the point of views of competent scientists in this field. It has occured that there is a high tradition of telling legend, tale and joke in the region. The reality of verbal products effects on folk narrations, still known nowadays, is undeniable and it has great effect on folk narrations. Jokes, tales and folk stories in point of performance are significant theoretical structure. Coffee-houses and family councils have big effects on occuring and holding of narration tradition. Narrations are generally performed in these places. In this article, sources and scientists that were referenced, guided to me for the problems I faced while applying collation methodology methods which I presented under title of ‘’The Challenges I had in Collation’’. Contributions of theoretical approaches and methods occured from office work’s are undeniable. However, except this kind of knowledge, when looking at studying zone information that we get can be different . In east and South-east cities which have various beliefs, etno-folkloric elements, various languages and dialects, to reach the narrators,having rich cultural values, will bring to light to current accretion of stories and tales. Especially, differences in cultural aspects are important for compilers in terms of presenting variety in theory. 

Anahtar Kelimeler

Collation, Tradition, Verbal Traditional Products, method, theory

Kaynakça

• Azadovski, Mark, (2002), Sibirya’dan Bir Masal Anası, (Çeviren ve önsözü yazan: İlhan Başgöz), Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Yay. Baskom, William, (1963), Four Functions Of Folklore ,İndiana, Journal Of American Folklore. Başgöz, İlhan, (1985), Dede Korkut Üzerine Notlar, İstanbul, Folklor ve Etnografya Araştırmaları. Boratav, Pertev Naili, (1945), Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara, MEB Basımevi. -----------------, (2000), Halk Edebiyatı Dersleri, İstanbul, Türk Tarih Vakfı. -----------------, Eberhard Wolfram, (1953), Typen Turkischer Volksmarchen. Wiesbaden, Berlin. Çobanoğlu, Özkul, (1999), Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara, Akçağ. Degh, Linda, (1989), Folktales and Society, Indıana, Indiana Unıversity Press. Dorson, M. Richard, (1982), Folklore and Folklife, Chiago, University of Chicago Press. Güvenç, Ahmet Özgür, (2014), Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde Mizahi Destanlar, Ankara, Gece Kitaplığı. Kaplan, Mehmet, (1979),Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 1, İstanbul, Dergâh Y. Köprülü, Mehmed Fuad, (1928), Türklerde Halk Hikâyeciliğine Ait Bazı Maddeler, İstanbul, Türkiyat Dergisi. -----------------, (1926), Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, Türkiyat Neşriyat. Melikoff, İrene, (1996), Alevî Bektaşi Araştırmaları, İstanbul, Cem Kültür Yayınevi. Örnek, Sedat Veyis, (1977), Türk Halkbilimi, Ankara, İş Bankası Yay. Propp, Vladimir, (1985), Masalın Biçimbilimi, İstanbul, Bilim Felsefe Sanat Yayınları. Şapolyo, Enver Benhan, (1938), Halk Ninnileri, İstanbul, İstanbul Muallim Ahmet Halit Kitabevi.
• Thompson, Stith, (1955-1958), Motif Index Of Folk Literature: A Classification Of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval, Romances, Exempla, Fabliux, Jest-Books And Local Legens, Indiana, Indiana University Press.