ADAKLI İLÇESİ’NDE (BİNGÖL) GÖRÜLEN HEYELANLARIN JEOMORFOLOJİK FAKTÖRLERE GÖRE DAĞILIŞI

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 31 - 60, 10.01.2016

Vedat Avci

Öz

Bu çalışmada Adaklı İlçesi’nde görülen heyelanların jeomorfolojik faktörlere göre dağılışı incelenmiştir. Adaklı İlçesi, idari olarak Bingöl’e bağlı olup, kuzeyden Şeytan Dağları’nın uzantıları tarafından sınırlandırılmıştır. Adaklı, tektonik olarak aktif bir alanda bulunmaktadır. Kuzey Anadolu Fayına (KAF) paralel faylar ile Sancak-Uzunpazar (Uzunpınar) Fay Zonu’nun kesişme sahasında yer almaktadır. Bu faylara bağlı olarak eğim değerleri bazı alanlarda 45o’nin üstüne çıkmaktadır. Litoloji geniş alanlarda Üst Miyosen ve Üst Miyosen-Pliyosen aglomera, tüf ve bazaltlardan oluşmaktadır. Jeolojik, jeomorfolojik ve iklim özellikleri nedeniyle Adaklı’da geniş alanlı heyelanlar görülmektedir. Bu heyelanlar tarım alanlarını, karayollarını ve yerleşmeleri etkilemektedir. Bu çalışmada Adaklı İlçesi’nde görülen heyelanların jeomorfolojik faktörlere göre dağılımını belirlemek amacıyla bazı analizler yapılmıştır. Topoğrafya haritalarının sayısallaştırılması ile Sayısal Yükseklik Modeli oluşturulmuş (SYM), SYM’den eğim, bakı, yükselti basamakları ve yamaç eğriselliği katmanları elde edilmiş ve yeniden sınıflandırılmıştır. Bu katmanlar heyelan haritası ile zonal istatistiğe tabi tutularak çakıştırılmıştır. Çakıştırma ile katmanların alt sınıflarının heyelan yoğunluğu bulunmuştur. Analiz sonucuna göre heyelanların % 13’ü 0-5o, % 38’i 5-15o, % 27’si 15-25o, % 17’si 25-35o, % 5’i 35-45o eğim grubunda görülmüştür. Heyelanların % 39’u güney, % 35’i kuzey, % 8’i doğu, % 13’ü batı yönlü yamaçlarda meydana gelmiştir. Yükselti basamaklarına göre değerlendirildiğinde heyelanların % 3’ü 1130-1250 m, % 29’u 1250-1500 m, % 28’i 1500-1750 m, % 14’ü 1750-2000 m, % 18’i 2000-2250 m yükselti basamağında görülmüştür. İç bükey yamaçlarda heyelanların % 36’sı, dışbükey yamaçlarda % 36’sı meydana gelmiştir. Heyelanların önemli bir sorun olduğu Adaklı’da bu çalışma sonuçları dikkate alınarak duyarlılık analizleri yapılmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Bingöl, Adaklı, Heyelan, Jeomorfolojik Faktör, Coğrafi Bilgi Sistemleri.

DISTRIBUTION OF LANDSLIDES IN ADAKLI DISTRICT (BİNGÖL) BY GEOMORPHOLOGICAL FACTORS

Öz

In this study the distributions of landslides observed in Adaklı district have been investigated by geomorphological factors. Being administratively attached to Bingöl, Adaklı is bordered by the extensions of Mount Şeytan to the north. It is located in a tectonically active area. There are Sancak-Uzunpazar (Uzunpınar) Fault and faults parallel to North Anatolian Fault (NAF) in the research field located in the south of NAF Zone (NAFZ). Due to these faults, slope values go over 45o in some areas. Lithology consists of agglomerate, tuff and basalt from Upper Miocene and Upper Miocene-Pliocene in large areas. Due to its geological and geomorphological features, large landslides have been occurred in Adaklı. These landslides has affected agricultural lands, highways and settlements. In this study certain analyses have been carried out to determine the distribution of landslides in Adaklı district according to geomorphological factors. By digitization of topographic maps, Digital Elevation Model (DEM) has been created and slope, aspect, elevation level, curvature layers have been obtained from DEM, and reclassified. These layers have been overlaid with landslide map, associating with zonal statistics. Landslide density of the layers’ subclasses have been determined by overlaying. According to the result of analysis, 13 % of the landslides is between 0-5o, 38 % is between 5-15o, 27 % is between 15-25o, 17 % is between 25-35o, and  5 % is between 35-45o. 39 % of the landslides came into being on the sides to the south, 35 % came into being on the sides to the north, 8 % came into being on the sides to the east, and 13 % came into being on the sides to the west. When evaluated by elevation levels, 3 % of the landslides is in the range of 1130-1250 m, % 29 is in the range of 1250-1500 m, % 28 is in the range of 1500-1750 m, % 14 is in the range of 1750-2000 m, % 18 is in the range of 2000-2250 m. 36 % of the landslides have come into being on concave sides and 36 % of them on convex sides. In Adaklı where landslide is a major issue, susceptibility analyses must be conducted considering the results of this study.

Anahtar Kelimeler

Bingöl, Adaklı, Landslide, Geomorphological Factor. Geographic Information Systems

Kaynakça

• ArcGIS Desktop Help, (2016). Environmental Systems Research Institute (ESRI).
• Avci, V. ve Sunkar, M., 2016. The Distribution of Landslides in the Valley of Murat River between Bingöl and Palu (Elazığ) according to Geomorphological Factors, 4th International Geography Symposium 23 - 26 May, 2016 / Kemer, Antalya.
• Bayrakdar, C.; Görüm, T. (2012). Yeşil Göl Heyelanı’nın Jeomorfolojik Özellikleri ve Oluşum Mekanizması. Türk Coğrafya Dergisi, (59), 1-10
• Cihangir, M. E.; Görüm, T., (2016). Kelkit Vadisi’nin Aşağı Çığırında Gelişmiş Heyelanların Dağılım Deseni ve Oluşumlarını Kontrol Eden Faktörler, Türk Coğrafya Dergisi, 66, 19-28.
• Dirik, K.; Yürür, T.; Demirbağ, H., (2003), 1 Mayıs 2003 Bingöl Depremi Değerlendirme Raporu, Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendislik Bölümü, Ankara.
• Duman, T. Y.; Olgun, Ş.; Çan, T.; Nefeslioğlu, H.A.; Hamzaçebi, S.; Elmacı, H.,; Durmaz, S.; Çörekçioğlu, Ş. (2009). 1/500000 Ölçekli Türkiye Heyelan Envanteri Haritası Erzurum Paftası. Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Müdürlüğü. Ankara.
• EM-DAT (The International Disaster Database)., (2016), Available online: http://www. emdat.be/ (accessed on 2 February 2016).
• Emre, Ö.; Herece, E.; Doğan, A.; Parlak, O.; Özaksoy, V.; Çıplak, R.; Özalp, S.; (2003). 1 Mayıs 2003 Bingöl Depremi Değerlendirme Raporu, Maden Tetkik Arama Enstitüsü Rapor No:10585, Ankara.
• Erinç, S. (2000). Jeomorfoloji I. İstanbul: Der Yayınları Fell, R.; Corominas, J.; Bonnard, C.; Cascini, L.; Leroi, E.; Savage, W.Z. (2008). Guidelines for landslide susceptibility, hazard and risk zoning for land use planning. Eng. Geol. 102, 85–98.
• Ferna´ndez, T.; Irigaray, C.; El Hamdouni, R.; Chaco´n, J. (2008). Correlation between natural slope angle and rock mass strength rating in the Betic Cordillera, Granada, Spain. Bull Eng Geol Environ 67:153–164. doi:10.1007/s10064-007-0118-x
• Gökçeoğlu, C.; Ercanoğlu, M. (2001). Heyelan Duyarlılık Haritalarının Hazırlanmasında Kullanılan Parametrelere Belirsizlikler. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi, 5(23), 189-206.
• Görüm, T. (2006). Coğrafi Bilgi Sistemleri ve İstatistiksel Yöntemler Kullanılarak Heyelan Duyarlılık Analizi: Melen Boğazı ve Çevresi (İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Görüm, T.; Gönencgil, B.; Gökceoğlu, C.; Nefeslioğlu, H. A. (2008). Implementation of reconstructed geomorphologic units in landslide susceptibility mapping: the Melen Gorge (NW Turkey). Natural Hazards, 46(3), 323-351.
• Ketin, İ. (1945). Tunceli kuzeydoğusunda Şeytandağları ve yakın civarının jeolojik yapısı, İÜFF Mecmuası, B4, 288-297.
• Nefeslioğlu, H. A.; Duman, T. Y.; Durmaz, S. (2008). Landslide susceptibility mapping for a part of tectonic Kelkit Valley (Eastern Black Sea region of Turkey). Geomorphology, 94(3), 401-418.
• Jime´nez-Pera´lvarez, D.J.; Irigaray, C.; El Hamdouni, R.; Chaco´n, J., (2009). Building models for automatic landslide-susceptibility analysis, mapping and validation in ArcGIS, Nature Hazards, 50, 571-590
• Singh, V. P. (1989). Hydrologic Systems, Watershed Modeling. vol. II, Prentice-Hall, New Jersey, 320p.
• Sür, Ö. (1972). Heyelan olaylarına sebep olan faktörler ve bunların Türkiye’de etkili olduğu alanlar. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 5-6.
• Şaroğlu, F.; Emre, O.; Aydoğan, B. (1987). Türkiye’nin Diri Fayları ve Depremsellikleri, Maden Tetkik Arama Enstitüsü Derleme Rapor No: 8174, 228-230.
• Tarhan, N. (2007). 1/100000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Erzincan J44 ve Erzurum J 45 Paftası”, Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Vakhshoori, V.; Zare, M., (2016), Landslide susceptibility mapping by comparing weight of evidence, fuzzy logic, and frequency ratio methods, Geomatics, Natural Hazards and Risk, Vol. 7, No. 5, 1731-1752
• Yılmaz Ç. (2007). GIS-based landslide susceptibility mapping in Devrek (Zonguldak– Turkey), Master Thesis, The Graduate School Of Natural And Applied Sciences Of Middle East Technical University.