BİNGÖL’DE KONUŞULAN ZAZACA ATASÖZLERİNE ÇEVRE KÜLTÜRLERİN ETKİSİ

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 41 - 62, 10.01.2015

Burçin Asna

Öz

Zaza halk edebiyatı ürünlerinden olan “atasözleri-vateyê verênan” nesilden nesile halk ağzında dolaşan, birtakım gerçekleri kısa ve öz bir şekilde ifade eden özlü sözlerdir. Zaza edebiyatının kültürel ve dil zenginliğini yaptığımız araştırmalarla ortaya çıkarıp, “Zaza atasözleri” konu olarak makalemizde yer almıştır. Kültürel ve dilsel zenginliklerin gelecek nesillere aktarılmasında görev alan atasözlerinin, Ortadoğu coğrafyasında nasıl konuşulduğunu ve komşu kültürlerin birbirlerinden nasıl etkilendiklerini “atasözleri-vateyê verênan” konu başlığı altında karşılaştırmaya dayalı olarak çalışmamızda araştırdık. Zaza atasözlerinin; Zaza dili ve edebiyatında nasıl yer aldığını, çevre kültürlerden ve dillerden nasıl etkilendiğini araştırıp çalışmaya konu olan atasözlerinin, yapılan derlemelerle kayıt altına alınması temel amaçtır. Zaza dilinin kültürel zenginliğini derlemelerle ortaya çıkarmayı amaçlayan bu çalışma, Zaza atasözlerinin komşu dillerden nasıl etkilendiğini ve bu etkilenmelere rağmen sözlü kültür ortamındaki zenginliğini nasıl koruduğunu makalede açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

atasözü, Bingöl, Zaza kültürü, vecize, sözlü edebiyat

THE INFLUENCE OF THE NEIGHBOURING CULTURES ON THE PROVERBS IN BINGOL ZAZAKİ

Öz

The products of Zaza folk literature, proverbs “vateyê verênan” are wise old sayings that express a number of facts in a concise way, and transferred from generation to generation. The cultural and linguistic richness of Zazaki Literature are made explicit through an investigation of “the Zazaki proverbs”. This study investigates the proverbs, which are the means of cultural and linguistic transfer from generation to generation, via a comparative method focusing on how they are used in the Middle East geography and how the neighboring cultures influence one another. This study aims to explore how proverbs are used in Zazaki language and literature, how they are influenced by the neighboring cultures, and to record the proverbs which were collected and compiled during our research. We try to demonstrate that Zazaki folk literature has been mostly built at the heart of the proverbs and explain how Zazaki proverbs are influenced by neighboring cultures. 

Anahtar Kelimeler

proverbs, Bingol, Zaza culture, saying, oral literatures

Kaynakça

• Acaroğlu, Türker, Atasözleri, Troya Yay., İstanbul 2004.
• Aksan, Doğan, Sözcük Türleri, TDK Yayınları, Ankara 1983.
• Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, TDK Yayınları, Ankara 1995.
• Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 1971.
• Alay, Okan, Bingöl Masalları (Tez çalışması),Fırat Ünv. Yay., Elazığ 2005.
• Altun, Mustafa, “Türk Atasözleri Üzerine Sentaktik Bir İnceleme: A Syntactic Study On Turkish proverbs” Akademik, Ankara 2004.
• Aslanoğlu, Osman, Kolay Farsça, Kent Yay., İstanbul 2008.
• Badıllı, Kemal, İzahlı Kürtçe Grameri, Med Yay., İstanbul 1965.
• Bali, V., Kürt Atasözleri, Pele Sor Yay., İstanbul 2003.
• Batır, Suat, Açıklama ve Öykülerle Türk Atasözleri, Altın Kitaplar Yay., İstanbul 2006.
• Blau, Joyce, The Kurdish Language and Literature, Paris 2003.
• Boratav, Pertev Naili, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yay., İstanbul 1999.
• Bukan, İsmail, Bingöl Atasözleri (Derlemeler), Suresur Yay., Ankara 2010.
• Çobanoğlu, Özkul, Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Akçağ Yayınevi, İstanbul 2000.
• Develioğlu, Ferit, Osmanlıca–Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi, Ankara 1993.
• Dumont, Jean Poul, Antik Dönemde Felsefe, Dost Kitabevi Yay., Ankara 2014.
• Elçin, Şükrü, Halk Edebiyatı’na Giriş, Akçağ Yay., İstanbul 1998.
• Emiroğlu, Kudret, Antropoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yay., Ankara 2003.
• Erdem, Ömer, İbrahim Şinasi, Şair Evlenmesi “Durûb-u Emsâl-i Osmâniye”, Morpa Yay., İstanbul 2000.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensar Yay., İstanbul 2010.
• Ferhengê Kirmanckî (Zazakî)- Tirkî, Vate Yayınları, İstanbul, 2009.
• Gülensoy, Tuncer, Türk ve Kürt Deyim ve Atasözleri, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Dil Araştırmaları, Ankara 1992.
• Hêvî Dergisi, S: 1, Paris1983.
• Koca, Şevki, Bektaşilik ve Bektaşi Dergahları, CEM Vakfı Yay., İstanbul, 2005, s. 29-67.
• Malmısanıj, Kird, Kirmanj, Dimili ve Zaza Kürtleri, Deng Yay., İstanbul 1996.
• Muhammed Macid Merduhi Ruhani, “Tarih-i Meşahir-i Kurd, Umera ve Hanedenha”, III, Tahran1382.
• Lerch, Peter, Forschungen über die Kurden und die Iranischen Nordchaldaer, Rusya Bilimler Akademisi, St Petersburg 1857.
• Okumuş, Ömer, Türkçe-Farsça Atasözleri ve Deyimler, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay., Erzurum 1989.
• Oranski, I.M., Tarihin Işığı Altında Yatan İran Dilleri, Moskova 1979.
• Oscar Mann, Kurdish Persich Forschungen Mundarten Guran, Berlin 1907.
• Oy A., Tarih Boyunca Türk Atasözleri,Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 1972.
• Öncü, Mehmet, Gotinen Peşiyani, Enstitüya Kurdi, Stenbol 1992.
• Parlatır, İsmail, Atasözleri, Yargı Yay., Ankara 2008.
• Samir, Muhammed, Modern Arap Dilinde Atasözleri ve Deyimler Sıkça Kullanılan Kalıplar, Cantaş Yay., İstanbul 2011.
• Samuel Noah Kramer, Tarih Sümer’de Başlar, Kabalcı Yay., İstanbul 2009.
• Sevindirici, İbrahim, Atasözleri Sözlüğü, İtalik Yay., İstanbul 2003.
• Şerefxan, Şerefnâme, (Çev. Celal Kabadayı), Yaba Yay., İstanbul 2007.
• Ünver, A.Suheyl, Atasözleri, Soroptimist Kulübü Yay., İzmir 1968.
• Tabbara, Afif , İlmin Işığında İslamiyet, Kalem Yayıncılık, İstanbul 1981.
• Topçu, A. , Ahlak, Dergah Yay., İstanbul 2005.
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara1988.
• Türk Atasözleri ve Deyimleri I-II, Araştırma İnceleme Dizisi, Meb Yay., İstanbul 2001.
• Yazıcı, Numan, Arapça Atasözler ve Deyimler, Rağbet Yay., İstanbul 2003.
• Yılmaz, Gökhan, Erken Dönem Türk Düşüncesinde Zaman Kavrayışı, Kutadgubilig Felsefe Bilim Araştırmaları Dergisi, S: 7., Mart 2005.
• Yurtbaşı, Metin, Sınıflandırılmış Türk Atasözleri, Ankara 1994.
• Zeroq, Dilaver, Deyimler ve Atasözler, Enstitüya Kurdi, Stenbol 1992.