SİYASAL BAĞLAMDA BİNGÖL COĞRAFYASININ YAŞADIĞI BAZI ÖNEMLİ HADİSELER VE SEÇİM SÜREÇLERİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 1, 57 - 80, 09.10.2017

Ferhat Apuhan

Öz

Bingöl coğrafyası, tarih boyunca küçük devletlerin yanında, dönemin en güçlü
otoritelerinin de hâkimiyet kurdukları alanlar arasında yer almıştır. Günümüzde de önemli bir yerleşim birimi olarak varlığını devam ettiren Bingöl coğrafyası, uzun yıllar boyunca Çabakçur adıyla anılmıştır. Hz. Ömer ve Hz. Osman
dönemlerinde İslâm ile tanışan bu coğrafya, Abbasiler döneminin önemli ailesi sayılan Bermekiler’e mensup olduğu ifade edilen Süveydi Hanedanlığı’nın
gelip bölgeye yerleşmesiyle birlikte İslâm coğrafyası olarak zikredilmeye baş-
lanmıştır. Acem kültürü yansımalarının da görüldüğü coğrafya, Şah İsmail dö-
neminde bir müddet Safevi egemenliğinde varlığını devam ettirmiş olsa bile
Osmanlı Devleti’nin gönül erlerinden olan âlimlerin ve bunların en önemlilerinden biri sayılan İdris-i Bitlisi’nin halkı ikna yoluyla Osmanlı Devleti’ne bağlı
hâle getirmesindeki katkıları sonucu, o tarihten günümüze kadar devam eden
bir istikamet üzere olmasını sağlamıştır.
Osmanlı Devletinin bölge üzerine bıraktığı derin izler, yörenin gönül alıcı ahvalinden ve benimsediği anlayıştan taviz vermemesi, bu hassasiyetin tarihine,
irfanına ve idrakine yansımış olması, geçmiş ile olan bağlarının metanetine delalet etmiştir. Bu yönüyle tarihi temeller üzerine gelişen bölge, kendi tarihinde
karşılaştıkları karşısında sergilediği tavır, geçmişin yaşanmışlığıyla arasındaki
bağların sağlamlığı ve duruşundaki istikrarlı tutum, gelişmeler karşısındaki
yaklaşımını, tarihsel duruş olarak değerlendirilebilmiştir. Ayrıca yakın tarihimizdeki genel seçimlerde, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ve gerçekleştirilen
referandumlardaki kararları, Türkiye ile karşılaştırılmalı verilerek tablolaştı-
rılmıştır. Bununla şehrin siyasi yaşantısı hakkında önemli bir bilgi ve istatistiksel veri olarak yararlanılmasının faydalı olacağı amaçlanmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Bingöl, Coğrafya, Tarih, Referandum, Araştırma, bilgi

Kaynakça

• ACAR, Abdurrahman, “Klasik İslam Tarihi Kaynaklarına Göre Bingöl ve Çevresi”, II. Bingöl Sempozyumu, Belediyesi Kültür Yayınları, Bingöl 2007, s.189-195. AKBULUT, Yılmaz, Bingöl Tarihi, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1995. AKBULUT, Dursun Ali, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2004, s.53-56. CEMAL Behçet, Şeyh Said İsyanı, Sel Yayınları, İstanbul 1955. ÇAPAK, Halis, “Bingöl’ün Tarih ve Kültürel Mirası Üzerine”, II. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, 2007, s.357-367 ÇAPAK, İbrahim, “Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Bingöl”, II. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, 2007 s.197-208. ÇOBAN, Ebru, “12 Eylül Askeri Darbesi ve Sonrası Bingöl’de Siyasal Yaşam”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, V/2, 2015, s.250-251. DEMİR, Abdullah, “16. Yüzyılda Safevi ve Osmanlı Döneminde Genc Beyleri”, II. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, Mart 2007, s. 209-216. DEMİR, Abdullah, “Belgelerle Çabakçur Sancağı”, Bingöl Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, Yayınları, I. Bingöl Sempozyumu, Mart 2007, s.195-210. ERPOLAT, Mehmet Salih, “1550 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Göre Çabakçur Sancağı”, Bingöl Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Yayınları, I. Bingöl Sempozyumu, Mart 2007, s. 83-98. ERTUNÇ, Ahmet Cemil, Çankaya Nöbeti, Pınar Yayınları, İstanbul 2007. ERTUNÇ, Ahmet Cemil, “Cumhuriyetin Tarihi, Pınar Yayınları, İstanbul 2005. Eşref Edip, İstiklal Mahkemelerinde Sebilurreşad’ın Romanı, (Haz. Fahrettin Gün), Beyan Yayınları, İstanbul 2005. KARAN, Cuma, Diyar-ı Bekir ve Müslümanlarca Fethi, Ensar Yayınları, İstanbul 2010. KISAKÜREK, Necip Fazıl, Son Devrin Din Mazlumları, Büyük Doğu Yayınları, İstanbul, 1968. KURŞUN, Zekeriya, “Şeyh Said”, DİA, Ek-2, İstanbul 2016, s. 566-568. MARTİN VAN BRUİNESSEN, Ağa, Şeyh, Devlet, çev. Banu Yalkut, İletişim Yayınları, İstanbul 2013. SÖYLEMEZ, M. Mahfuz-DEMİR, Abdullah, 1550 Tarihli Tahrir Defterine Göre Çabakcur Livası, Nüfus ve İskân, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, Bingöl 2009. “Şeyh Said Olayı”, Yeni Rehber Ansiklopedisi, Türkiye Gazetesi Yayınları, C. XVIII, İstanbul 1994. ŞİMŞEK, Halil, Geçmişten Günümüze Bingöl ve Doğu Ayaklanmaları, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001. ABDULCELİL, Tarık, “Bingöl Tarihi ile İlgili Bazı Notlar”, II. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, Mart 2007, s. 291-194. TUNCEL, Metin, “Bingöl”, DİA, VI, İstanbul 1992, s.183-184. ACAR, Abdurrahman, “Klasik İslam Tarihi Kaynaklarına Göre Bingöl ve Çevresi”, II. Bingöl Sempozyumu, Belediyesi Kültür Yayınları, Bingöl 2007, s.189-195. AKBULUT, Yılmaz, Bingöl Tarihi, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1995. AKBULUT, Dursun Ali, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2004, s.53-56. CEMAL Behçet, Şeyh Said İsyanı, Sel Yayınları, İstanbul 1955. ÇAPAK, Halis, “Bingöl’ün Tarih ve Kültürel Mirası Üzerine”, II. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, 2007, s.357-367 ÇAPAK, İbrahim, “Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Bingöl”, II. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, 2007 s.197-208. ÇOBAN, Ebru, “12 Eylül Askeri Darbesi ve Sonrası Bingöl’de Siyasal Yaşam”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, V/2, 2015, s.250-251. DEMİR, Abdullah, “16. Yüzyılda Safevi ve Osmanlı Döneminde Genc Beyleri”, II. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, Mart 2007, s. 209-216. DEMİR, Abdullah, “Belgelerle Çabakçur Sancağı”, Bingöl Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, Yayınları, I. Bingöl Sempozyumu, Mart 2007, s.195-210. ERPOLAT, Mehmet Salih, “1550 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Göre Çabakçur Sancağı”, Bingöl Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Yayınları, I. Bingöl Sempozyumu, Mart 2007, s. 83-98. ERTUNÇ, Ahmet Cemil, Çankaya Nöbeti, Pınar Yayınları, İstanbul 2007. ERTUNÇ, Ahmet Cemil, “Cumhuriyetin Tarihi, Pınar Yayınları, İstanbul 2005. Eşref Edip, İstiklal Mahkemelerinde Sebilurreşad’ın Romanı, (Haz. Fahrettin Gün), Beyan Yayınları, İstanbul 2005. KARAN, Cuma, Diyar-ı Bekir ve Müslümanlarca Fethi, Ensar Yayınları, İstanbul 2010. KISAKÜREK, Necip Fazıl, Son Devrin Din Mazlumları, Büyük Doğu Yayınları, İstanbul, 1968. KURŞUN, Zekeriya, “Şeyh Said”, DİA, Ek-2, İstanbul 2016, s. 566-568. MARTİN VAN BRUİNESSEN, Ağa, Şeyh, Devlet, çev. Banu Yalkut, İletişim Yayınları, İstanbul 2013. SÖYLEMEZ, M. Mahfuz-DEMİR, Abdullah, 1550 Tarihli Tahrir Defterine Göre Çabakcur Livası, Nüfus ve İskân, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, Bingöl 2009. “Şeyh Said Olayı”, Yeni Rehber Ansiklopedisi, Türkiye Gazetesi Yayınları, C. XVIII, İstanbul 1994. ŞİMŞEK, Halil, Geçmişten Günümüze Bingöl ve Doğu Ayaklanmaları, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001. ABDULCELİL, Tarık, “Bingöl Tarihi ile İlgili Bazı Notlar”, II. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, Mart 2007, s. 291-194. TUNCEL, Metin, “Bingöl”, DİA, VI, İstanbul 1992, s.183-184.