CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA BİTLİS’TE SAĞLIK HAREKETLERİ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 145 - 156, 31.12.2019

Abdulaziz Kardaş

Öz

Cumhuriyetten önce savaşların doğurduğu sonuçlar ve sosyo-ekonomik gelişmelerin etkileri bütün alanlarda olduğu gibi yeni devletin ilk yıllarında sağlık politikalarının belirlenmesinde etkili olmuştu. Savaşlar nedeniyle doktor kadrosunun yetersiz hale gelmesi, ilaç konusunda çekilen sıkıntılar ve salgın hastalıklar, halkın sağlığını tehdit etmekteydi. Bu nedenle Cumhuriyet döneminde sağlık meselesi millî bir dava olarak ele alınmış, doktorsuz kalan memleketlere doktor göndermek amacıyla Zorunlu Hizmet Kanunu çıkarılmış ve salgın hastalıklarla etkili bir şekilde mücadele edilmeye başlanmıştı.

Cumhuriyetin ilk yıllarında sağlık alanında yaşanan gelişmeler ve salgın hastalıklar taşrayı da etkilemişti. Bu dönemde taşrada sağlık alanında önemli gelişmelerin yaşandığı merkezlerden biri de Bitlis’ti. Bitlis’te bu dönemde sıtma, çiçek, trahom, tifüs, gibi salgın hastalıklar etkili olmuştu. Hükümet, bu dönemde sağlık alanında örgütünü taşrayı da kapsayacak şekilde genişletmek, doktor ve diğer sağlık personeli açığını kapatmak ve salgın hastalıklarla mücadele etmek için önlemler almaya başlamıştı. Bu bağlamda Bitlis’te sağlık kurumları oluşturulmuş ve yeni devletin politikalarına göre faaliyet yürütmüştür.

Anahtar Kelimeler: Cumhuriyet Dönemi, Bitlis, Sağlık, Salgın Hastalıklar.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, Bitlis, Sağlık

Kaynakça

• KAYNAKÇA a) Arşiv Belgeleri Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA) CCA. 030.10.177.220.14. CCA. 030.10.177.220.9. CCA. 030.10.177.223.16. CCA. 030.10.178.226.7. CCA. 030.18.01.02.4.38.5. CCA. 490.01.1389.610.1. CCA. 490.01.1389.610.1. CCA. 490.01.1574.408.1. CCA. 490.01.1574.408.1. CCA. 490.01.5.26.22. CCA. 490.01.612.128.3. CCA. 490.01.612.128.3. b) Resmi Yayınlar 1925-1926 T.C. Devlet Salnâmesi, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1926. 1926-1927 T.C. Devlet Salnâmesi, İstanbul: Matbuat Umum Müdüriyeti, 1927. 1928 Senesine Ait Merkezi Umumi İcraat Raporu, İstanbul: Hilâl Matbaası, 1929. Ayın Tarihi. Bayındırlık Dergisi. Belediyeler Dergisi. Cumhuriyet Dönemi Yataklı Tedavi Hizmetleri (1923-1983) ve 1983 Yılı Çalışmaları, Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayını, 1983. Doğu Üniversitesi Hakkında Rapor, Doğu Üniversitesi Tetkik Komisyonu Üyeleri, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1952. Düstur, İdare Dergisi Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl, Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları, 1973. Sıtma ile Olağanüstü Savaş Yapılmasına Dair Kanun, Ankara: T.C. Başbakanlık Neşriyat ve Müdevvenat Umum Müdürlüğü Yayını, 1945. TBMM Kavanin Mecmuası. TBMM TD. TBMM ZC. Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Merkez Umumisi 1926 Senesi Hilâl-i Ahmer Meclisi Umumisine Takdim Edilen Rapor. Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Merkezi Umumisi 1929-1930 Hesap Senesine Ait İcraat Raporu, Ankara 1931. Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Merkezi Umumisi Tarafından 1935 Meclisi Umumîsine Sunulan 1933-1934 Hesap Yılı İçinde Yapılan İşleri Bildiren Rapor, Ankara: Ulus Basımevi, 1935.
• c) Yerel ve Ulusal Gazeteler Cumhuriyet Son Posta Van, Varlık, d) Kitap ve Makaleler AK, Bilal, “Türkiye Cumhuriyeti’nde Sağlık Hizmetleri”, Türkler XVII, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1997. AYBERK, N. Türkiye’de Trahom Mücadelesi, İstanbul: Kader Basımevi, 1936. ÇELİK, Kemal, “Atatürk Dönemi CHP ve Hükümet programlarında Sağlık”, Atatürk Dönemi Sağlık Tarihi Kongresi (1920-1938) Bildirileri, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 2009. EGE, Rıdvan, Türkiye’nin Sağlık Hizmetleri ve İsmet Paşa, İnönü Vakfı Yayınları, Ankara 1992. GÖZ, Yaşar - Mehmet Gürsoy ve Diğerleri, “ Van İlinde Sıtma: Epidemiyolojik Bir Çalışma”, Türkiye Parazitoloji Dergisi, XXVIII/ 4, 2004. İNÖNÜ, İsmet, Defterler I (1919-1973), Hazırlayan: Ahmet Demirel, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001. KARDAŞ, Abdulaziz, Cumhuriyet Döneminde Van Gölü Havzasında Yapılan Kamu Harcamaları ve Yatırımlar (1923-1950), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, 2015.
• METİN, Hulki, “Ahlât İlçesi”, İdare Dergisi, Yıl: 16, S: 175, Temmuz-Ağustos 1945. TUĞLUOĞLU, Fatih, “Türkiye’de Sıtma Mücadelesi (1924-1950)”, Türkiye Parazitoloji Dergisi, XXXII/4, 2008. TÜRKDOĞAN, Orhan, Doğu Anadolu’da Sağlık-Hastalık Sisteminin Toplumsal Araştırması, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 1972. ÜNER, Ragıb, “Tifüs Hastalığı ve Tedavi Çareleri”, Cumhuriyet, 27 Şubat 1945.