Osmanlı’da İlerleme Fikrinin Doğuşu: Reform Tartışmaları ve Reformlar

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 105 - 124, 31.05.2024

Recep Kılıç

Öz

Günümüzdeki "ilerleme (progress)" kavramı, kalkınma, modernleşme, reform ve refahın artması gibi anlamları içerir. Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki ilerleme kavramının tarihsel gelişimini ve yapısal dönüşümünü ele alarak reform tartışmalarını inceler. İlerleme, modern Batı uygarlığının bir ürünü olup, aklı ve bilimsel gelişmeleri temel alarak modernleşmenin öncüsü olmuştur. Osmanlı'da ıslahat ve modernleşme çabaları, ilerleme fikrine dayanır ve reform süreci iç dinamikler, dış baskılar ve modern Batı'nın taklidiyle şekillenir. Bu süreç, teokratik Osmanlı'da kalkınma ve refahı artırma amacı taşırken seküler bir dönüşümü de beraberinde getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, İlerleme, Reform, Islahat, Refah

The Birth of the Idea of Progress in the Ottoman Empire: Reform Discussions and Reforms

Öz

The term "progress" in today's context encompasses concepts such as advancement, development, modernization, reform, and increased welfare. This study examines the historical development and structural transformation of the concept of progress in the Ottoman Empire, focusing on reform discussions. Progress is a product of modern Western civilization and serves as the precursor to modernization, centered on reason and scientific advancements. Efforts for reform and modernization in the Ottoman Empire are based on the idea of progress, shaped by internal dynamics, external pressures, and imitation of the modern West. While aiming to enhance development and welfare in the theocratic Ottoman state, this process also brings about a secular transformation.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Progress, Reform, Islahat, Prosperity

Kaynakça

• Bacon, F. (2012). Novum Organum, Çev: Sema Önal, İstanbul, SAY Yayınları
• Berkes, N. (2010). Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul, Haz: Ahmet Kuyaş, Yapı Kredi Yayınları
• Buckle, H. T. (2009). History of Civilization in England, Cambridge University Press, London
• Burry, J. B. (1955). The Idea of Progress, Dover Publication, New York
• Darwin, C. (1970). Türlerin Kökeni, Çev: Öner Ünalan, Sol Yayınları, Ankara.
• Davıson, R. H. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876, Çev: Osman Akınay, İstanbul, Cilt 1, Papirüs Yayınları.
• Draper, J. W. (2006). History of the intelectuel development of Europe, University of Michigan Library Press
• Habermas, J. (2017). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, İstanbul, Çev: Tanıl Bora, Mithat Sancar, İletişim Yayınları
• Heper, M. (2015). Türkiye’de Devlet Geleneği, İstanbul, Çev: Nalan Soyarık, Doğu Batı Yayınları
• Imbert, P, (2007). Osmanlı’da Yenilenme ve Türkiye’nin Sorunları, İstanbul, Haz: Muammer Sarıkaya, Profil Yayınları,
• İnalcık, H. (2016). Devlet-i ‘Aliyye IV (Âyanlar, Tanzimat, Meşrutiyet), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Kalaycıoğlu, E. ve Sarıbay, Y. (2014) Türk Siyasal Hayatı, ed: Ersin Kalaycıoğlu - Yaşar Sarıbay İstanbul, Sentez yayınları.
• Koselleck, R. (2007). İlerleme, Çev: Mustafa Özdemir, Dost Kitapevi, Ankara
• Koselleck, R. (2009). Kavramlar Tarihi, Çev: Atilla Dirim, İletişim Yayınları, İstanbul
• Lewıs, B. (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara, Çev: Metin Kıratlı, TTK Basımevi.
• Mardin, Ş. (2014) Türk Siyasal Hayatı, ed: Ersin Kalaycıoğlu - Yaşar Sarıbay, İstanbul, Sentez Yayınları.
• Memduh, Mehmed. (h.1325). Yemen Islahatı ve Bazı Mutâleât, Dersaadet: Numune-i Tabaat
• Neumark, F. (1943) İktisadi Düşünce Tarihi, Trc: Ahmet Ali Özeken, Güven Basımevi, İstanbul
• Nisbet, R. (1980) History of The Idea of Progress, Transaction Publisher, New York
• Ortaylı, İ. (2008). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Ankara, Cedid Neşriyat
• Ortaylı, İ. (2005). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, Alkım Yayınevi
• Priestley, J. (2013). An Essay on the First Principles of Government: And on the Nature of Political, Civil and Religious Liberty, London, Cambridge University Press
• Rossi, P. (2017). Gemi Batıyor, Seyreden Yok, Çev: Durdu Kundakçı, Alfa Yayınevi, İstanbul
• Şemseddin Sami (2019). Kamûs-ı Türkî, İstanbul, Yeditepe Yayınları
• Tanör, B. (2004) Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul, YKY Yayınları
• Türkçe Sözlük. (2009). Ankara, TDK Yayınları
• Ülken, H. Z.. (2005) Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul, Ülken Yayınları
• Waardenburg, J. "Reform", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/reform#1 (02.10.2023).
• Zürcher, E. J. (2005). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul, Çev: Yasemin Saner Gönen, İletişim Yayınları
• Ziya Paşa. (1967) Şiirleri: Terciibent-Terkibibent- Gazeller-Zafername-Harabat Mukaddemesi, Ankara, Edebiyat Yayınevi.
• HR.SYS. 1869 /1, M-08-02-1856
• İ.MMS. 6-245, 29 Cemazeyilahir 1272
• ŞD. 2261/17-19, 23 Recep 1309-22 Şubat 1892
• Y.EE. 7/20/2, 25 Zilhicce 1324-9 Şubat 1907
• Y.EE.7/19, 6 Rebiülahir 1327-27 Mart 1909