The Role of Families and Educators in Assessing Giftedness in Early Childhood

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 3, 4191 - 4205, 26.12.2025

Hatice Kübra Koçak

https://doi.org/10.51460/baebd.1708564

Öz

The aim of this study is to comparatively examine the capacity of parents and teachers to evaluate the cognitive levels of children in the preschool period and to measure the effectiveness and efficiency of the nomination processes. The research was conducted with the participation of 165 children aged 4–6, 12 teachers, and 165 parents. During the data collection process, the Colored Progressive Matrices Test was administered to the children, and evaluations regarding the children's cognitive levels were obtained from both parents and teachers. According to the findings, both parents (83%) and teachers (91%) were found to be effective in nominating cognitively gifted children. However, the efficiency rates of these nominations were relatively low (29% and 31%, respectively). Additionally, it was observed that both groups tended to mistakenly evaluate children who were “above average” in cognitive ability as “cognitively gifted.” No statistically significant difference was found between the nomination patterns of parents and teachers. The results indicate that relying solely on intelligence tests or only on parent/teacher evaluations is not sufficient for identification in early childhood, and that systems based on multiple criteria are necessary. Accordingly, it is recommended that both parents and teachers receive training on the nomination process and that evaluations be carried out systematically.

Anahtar Kelimeler

Nomination , Giftedness , Teacher assessment , Parent assessment , Evaluation of intelligence

Okul Öncesi Dönemde Üstün Zekanın Değerlendirilmesinde Aile ve Öğretmenin Rolü

Öz

Bu araştırmanın amacı, okul öncesi dönemde aile ve öğretmenlerin çocukların bilişsel düzeylerini değerlendirme kapasitelerini karşılaştırmalı biçimde incelemek ve aday gösterme süreçlerinin etkililik ve verimliliğini ölçmektir. Araştırma, 4-6 yaş aralığındaki 165 çocuğun, 12 öğretmenin ve 165 ailenin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Veri toplama sürecinde çocuklara Renkli Progresif Matrisler Testi uygulanmış; aile ve öğretmenlerden ise çocukların bilişsel düzeylerine ilişkin değerlendirmeleri alınmıştır. Araştırma bulgularına göre hem aileler (%83) hem de öğretmenler (%91), bilişsel olarak üstün çocukları aday göstermede etkili bulunmuş, ancak bu aday gösterilerin verimlilik oranları görece düşük kalmıştır (%29 ve %31). Ayrıca hem ailelerin hem de öğretmenlerin “bilişsel kapasitenin üzerinde” olan çocukları yanlışlıkla “bilişsel olarak üstün” olarak değerlendirme eğiliminde oldukları gözlemlenmiştir. Aile ve öğretmenlerin aday gösterme karar örüntüleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Araştırma sonuçları, okul öncesi dönemde sadece zekâ testlerine veya yalnızca aile/öğretmen görüşlerine dayalı tanılamaların yeterli olmadığını ve çoklu ölçütlere dayalı sistemlerin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu doğrultuda aile ve öğretmenlerin aday gösterme süreciyle ilgili eğitilmeleri ve değerlendirmelerin sistematik hale getirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aday gösterme , Üstün zeka , Öğretmen değerlendirmesi , Aile değerlendirmesi , Zekanın değerlendirilmesi

Etik Beyan

Etik değerlendirmeyi yapan kurul adı: Kayseri Üniversitesi Etik değerlendirme kararının tarihi: 08.08.2024 Etik değerlendirme belgesi sayı numarası: 118/2024

Kaynakça

• Akar, İ., ve Akar, Ş. Ş. (2012). İlköğretim okullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin üstün yetenek kavramı hakkındaki görüşleri. Kastamonu Education Journal, 20(2), 423-436.
• Akar, İ., ve Uluman, M. (2013). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli öğrencileri doğru aday gösterme durumları. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(3), 199-212.
• Al-Hroub, A., and Whitebread, D. (2008). Teacher nomination of mathematically gifted children with learning difficulties at three public schools in Jordan. British Journal of Special Education, 35, 152–164. https://doi.org/10.1111/j.1467-8578.2008.00379.x
• Betts, G. T., and Neihart, M. (1988). Profiles of the gifted and talented. Gifted Child Quarterly, 32(2), 248–253. https://doi.org/10.1177/001698628803200202
• Bildiren, A., Kargın, T., ve Korkmaz, M. (2017). Renkli Progresif Matrisleri Testi’nin 4- 6 yaş aralığında güvenirlik ve geçerlik çalışması. Turkish Journal of Giftedness & Education, 7 (1), 17-38.
• Cutts, N. E., ve Moseley, N. (2001). Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitimi (İ. Ersevim, Çev.). İstanbul: Özgür Yayınları.
• Dağlıoğlu, H. E. (2010). Üstün yetenekli çocukların eğitiminde öğretmen yeterlikleri ve özellikleri. Milli Eğitim Dergisi, 40(186), 72-84.
• Dağlıoğlu, E., ve Suveren, S. (2013). Okul öncesi dönem üstün yetenekli çocukların belirlenmesinde öğretmen ve aile görüşleri ile çocukların performanslarının tutarlılığının incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 431-453.
• Davis, G. A., Rimm, S. B., and Siegle, D. (2014). Education of the gifted and talented (6th ed.). Essex: Pearson.
• Farmer, D. (1997). Just what is gifted child? http://austega.com/gifted/whatis.htm
• Ford, L., and Dahinten, V. S. (2005). Use of intelligence tests in the assessment of preschoolers. In D. P. Flanagan and P. L. Harrison (Eds.), Contemporary intellectual assessment: Theories, tests, and issues (2nd ed., pp. 487–503). The Guilford Press.
• Gear, G. H. (1976). Accuracy of teacher judgement in identifying intellectually gifted children: A review of the literature. Gifted Child Quarterly, 20(4), 478–490. https://doi.org/10.1177/001698627602000416
• Jacobs, J. C. (1971). Effectiveness of teacher and parent identification of gifted children as a function of school level. Psychology in the Schools, 8(2), 140–142. https://doi.org/10.1002/1520-6807(197104)8:2<140::AID-PITS2310080210>3.0.CO;2-K
• Karateke, B. (2019). Okul öncesi dönemde özel yeteneğin değerlendirilmesinde nöropsikolojik bir yaklaşım: Renkli Progresif Matrisler Testi güvenirlik ve geçerlik çalışması. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 2 (4), 12-25.
• Lohman, D., Korb, K., and Lakin, J. (2008). Identifying academically gifted English-language learners using nonverbal tests: A comparison of the Raven, NNAT, and CogAT. Gifted Child Quarterly, 52, 275-296.
• Louis, B., and Lewis, M. (1992). Parental beliefs about giftedness in young children and their relation to actual ability level. Gifted Child Quarterly, 36(1), 27-31.
• Merrick, C., and Targett, R. (2004). Gifted and talented education: Professional development package for teachers - Module 2. GERRIC Project – The University of New South Wales, Australia.
• National Association for Gifted Children & The Council of State Directors of Programs for the Gifted. (2015). 2014-2015 state of the states in gifted education: Policy and practice data.
• Neber, H. (2004). Teacher identification of students for gifted programs: Nominations to a summer school for highly-gifted students. Psychology Science, 46(3), 348-362.
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2006). 30.09.2025 tarihinde https://orgm.meb.gov.tr adresinden erişilmiştir.
• Powell, T., and Siegle, D. (2000). Teacher bias in identifying gifted and talented students. The National Research Center on the Gifted and Talented Newsletter, Spring, 13-15.
• Raven, J., Raven, J. C. and Court, J. H. (1998). Coloured progressive matrices (Raven Manual: Section 2). USA: Pearson.
• Şahin, F., and Cetinkaya, Ç. (2015). An investigation of the effectiveness and efficiency of classroom teachers in the identification of gifted students. Talent, 5(2), 133-146.
• Schack, G. D., and Starko, A. J. (1990). Identification of gifted students: An analysis of criteria preferred by preservice teachers, classroom teachers, and teachers of the gifted. Journal for the Education of the Gifted, 13, 346-363.
• Schofield, N. J., and Hotulainen, R. (2004). Does all cream rise? The plight of unsupported gifted children. Psychology Science, 46, 379-386.
• Stile, S., and Hudson, B. (1993). Early intervention with children who are gifted: DEC recommended practices.
• Sweeney, T. J. (1995). Accreditation, credentialing, professionalization: The role of specialties. Journal of Counseling & Development, 74(2), 117–125. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1995.tb01834.x