Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programlarının Çocuk Hakları Sözleşmesinin Eğitim Hedefleri Maddesi Açısından İncelenmesi: Tarihsel Bir Analiz

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 44 - 70, 30.06.2020

Barış Kalender

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde hazırlanan Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programlarını Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin (BMÇHS) Eğitimin Hedefleri maddesi açısından incelemektir. Bu inceleme ile hayat bilgisi dersi öğretim programlarında gerçekleştirilen değişiklikler BMÇHS’ye göre değerlendirilmiştir. Tarihsel durum çalışması ile desenlenmiş olan bu çalışmanın veri setini 1924, 1926, 1936, 1948, 1968, 1998, 2005, 2015, 2017 ve 2018 hayat bilgisi dersi öğretim programlarına ilişkin yazılı dokümanlar oluşturmaktadır. Elde edilen veriler içerik analiziyle çözümlenmiştir. Elde edilen HBÖP’lere dair yazılı veriler içerik analizine tabi tutularak çözümlenmiştir. İncelemeler sonucunda, BMÇHS’nin Eğitimin Hedefleri maddesine yönelik hayat bilgisi dersi öğretim programlarında 3 tema ve 17 kategori elde edilmiştir. Bulgulardan hareketle her programda araştırma bağlamında değerlendirilebilecek düzenlemelerin gerçekleştirildiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; programlarda yapılan düzenlemelerin boyutu açısından 1998 programına kadar ki programlar ile 1998 ve sonrasındaki programlar arasında önemli farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. Bu farklılığın sebepleri incelendiğinde, ana etkenin 20 Kasım 1989 kabul edilen BMÇHS’nin olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, 2005 hayat bilgisi öğretim programları araştırma kapsamında değerlendirildiğinde ise araştırma bağlamında en çok düzenleme yapılan program olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 2005 programındaki düzenlemelerin fazla olması programın detaylı bir şekilde hazırlanması ve öğrenci merkezli yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlanmış olması ile açıklanabilir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Hakları Sözleşmesi, Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programları, Eğitim Hedefleri

Teşekkür

Yüksek Lisans Tezi sürecinde beni destekleyen danışmanım Dr. Öğr. Üyesi Ayşe ÖZTÜRK'e teşekkür ederim.

Investigation of The Life Science Curricula in Terms of Convention on The Rights of The Children’s The Aims of Education: A Historical Analysis

Öz

In this study, the life sciences curricula examined in terms of the aims of education item of which the United Nations Convention on the Rights of the Children (UNCRC) 29th item, arrangements made in the curricula were analyzed comparatively. The study was formed as a historical case study. The document analysis method was employed in this qualitative research. The data set of the study was composed the life sciences curricula 1924, 1926, 19236, 1948, 1968, 1998, 2005, 2015, 2017 and 2018. The obtained data about the life sciences curricula were analyzed by content analysis. As a result of the analysis, 3 themes and 17 categories were derived on the aims of education of the UNCRC from the life sciences curricula. The results of the study indicate that the life sciences curricula preceding and following the implementation of UNCRC puts an emphasis on various regulations which can be evaluated in the context of the relevant research. Another conclusion to be drawn when the curricula are reviewed is that there is a difference between the period up to the 1998 curriculum and the curricula following the 1998 curricula in terms of the dimension or depth of the emphasized regulations. When the reasons for this difference are examined, it is considered that the main factor is the UNCRC accepted on 20 November 1989. When the life science curriculum of 2005 was evaluated within the scope of the research, it was reached as the result of the most edited curriculum in the research context.

Anahtar Kelimeler

Convention on the Rights of the Children, The Life Sciences Curricula, The Aims of Education

Kaynakça

• Akyüz, E. (2013). Çocuk hukuku, çocuk haklarının korunması. Pegem Akademi.
• Arslan, M. (2007). Eğitimde yapılandırmacı yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(1), 41-61.
• Avşar Kurnaz, Ş. (2009). Türkiye’de Çocuk Yoksulluğu. Sosyal Yardım Uzmanlık Tezi. T.C. Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü.
• Covell, K., & Howe, R. B. (1999). The impact of children's rights education: A Canadian study. The International Journal of Children's Rights, 7(2), 171-183.
• Covell, K., Howe, R. B., & McNeil, J. K. (2010). Implementing children’s human rights education in schools. Improving Schools, 13(2), 117-132.
• Dinç, B. (2015). Okulöncesi eğitim kurumuna devam eden çocukların ebeveynlerinin çocuk hakları eğitimi konusundaki görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 7-25.
• Dündar, H.,ve Hareket, E. (2016). Türkiye’de ilköğretim hayat bilgisi ve sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının çocuk hakları açısından incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 85-103.
• Fountain, S. (1993). It’s only right – A practical guide to learning about the Convention on the Rights of the Child. UNICEF.
• Franklin, B. (1993). Çocuk hakları. İstanbul: Ayrıntı Yayıncılık.
• Gömleksiz, M. N. & Cüro, E. (2011). Demokratik yurttaşlık eğitimi bağlamında okul öğrenci meclisleri. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(40), 61-79.
• Güler, D., & Ulutak, N. (1992). Aile kavramının tarihsel gelişimi ve Türk toplum yaşantısında aile. Anadolu Üniversitesi Kurgu Dergisi, 11, 51-76.
• Hart, R. A. (2016). Çocukların katılım hakkı. Çev., T. Şener Kılınç. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Hodgkin, R. & Newell P. (2002). Çocuk haklarına dair sözleşme uygulama el kitabı. İstanbul: UNICEF.
• Hodgkin, R., & Newell, P. (1998). (prepared for UNICEF). Implementation handbook for the conventation on the Rights of the child. Newyork: UNICEF.
• Howe, R. B., & Covell, K. (2005). Empowering children: Children's rights education as a pathway to citizenship. Toronto, Buffalo, London: University of Toronto Press.
• Hughes, A., & Filer, H. (2003). The Rights of the Child: Impact of Teaching in Year 6 Class. Andover, UK: Knights Enham Junior School.
• İnan, A. N. (1995). Çocuk haklarına dair sözleşme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 44(1), 765-778.
• Jones, G. A. (2005). Children and development: rights, globalization and poverty. Progress in Development Studies, 5(4), 336-342.
• Karaman Kepenekçi, Y. (2000). İnsan hakları eğitimi, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2. baskı). Calif.: SAGE Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2009). İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflar hayat bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu. http://ttkb.meb.gov.tr web adresinden 15.03.2018 tarihinde alınmıştır.
• Morine, S. L. (2000). Children's and parents' attitudes towards children's rights and perceptions of family relationships. (Doctoral dissertation, National Library of Canada= Bibliothèque nationale du Canada).
• Müftü, G. (2013). Bir tarihçe: çocukların hakları ve Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme. Erişim adresi (22 Haziran 2017): http://www.cocukhaklariizleme.org
• Nelken, D. (1998). Afterword: choosing rights for children. A. Douglas, L. Sebba (Ed.), Programme on international rights of the child series (315-335) içinde. Aldershot, Brookfield.
• Osler, A. & Starkey, H. (1998). Children's rights and citizenship: some implications for the management of schools. The International Journal of Children's Rights, 6(3), 313-333.
• Öz, L. (2013). Çocuk hakları bağlamında çocuklarda eğitim hakkı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Özdemir Doğan, G. (2017). Çocuk hakları eğitiminde uzman sınıf öğretmenlerin perspektifinden etkili çocuk hakları eğitimi: anlayışlar ve uygulamalar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Öztürk, A. & Eren, M. (2018). Examination of the social studies course curriculum within the context of the educational goals in the Un Convention On The Rights of The Child. 6th International Congress on Curriculum and Instruction, Kars.
• Öztürk, A. (2017). Türkiye’de hayat bilgisi dersi öğretim programlarında çocukların katılım hakkı: tarihsel bir analiz. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(27), 864-890.
• Öztürk, A., ve Özmantar, M. F. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programlarına Yansımaları: Tarihsel Bir Analiz. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(1), 125-151.
• Pamuk, I., & Pamuk, A. (2016). Almanya'da sachunterricht ve Türkiye'de hayat bilgisi ders kitaplarında okulda demokrasi uygulamalarına örnek olarak sınıf başkanı seçimi. Cumhuriyet International Journal of Education, 5(2), 67-83.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods. Thousand Oaks, CA, Sage.
• Peker Ünal, D. (2010). İlköğretim Öğretmenlerine Yönelik Web Tabanlı Çocuk Hakları Eğitimi Programı. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. (302018).
• Ruck, M. D., Abramovitch, R., & Keating, D. P. (1998). Children's and adolescents' understanding of rights: Balancing nurturance and self‐determination. Child Development, 69(2), 404-417. Serozan, R. (2005). Çocuk Hukuku. İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Shumba, A. (2003). Children's rights in schools: what do teachers know? Child Abuse Review, 12, 251-260.
• Sönmez, Ö. F., & Görmez, E. (2016). Hayat bilgisi dersi öğretim programında vatandaşlık ve çocuk hakları. S. Güven ve S. Kaymakcı (Ed.), Hayat Bilgisi Öğretimi (s. 472-498) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Şimşek, B. Ş. (2016). Türkiye’de 2005 yılı sonrası çocuk hakları gelişimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Uçuş Ş. (2013). Çocuk hakları eğitimi programının hazırlanması ve değerlendirilmesi. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Uğurlu, Z., & Gülsen, İ. A. (2014). Çocuk hakları ve hukuki bağlamda çocuğun ihmal ve istismardan korunması. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 36-58.
• Vadeboncoeur, J. A. (2005). Child development and the purpose of education: A historical context for constructivism in teacher education. V. Richardson (Ed.), Constructivist teacher education (25-48) içinde. London: Routledge.
• Yalçın, H., Bay, M., & Ekmekçioğlu, E. (2008). Türkiye ve Türk dünyasinda çocuk haklari ile ilgili çalişmalarin yararlari. Erişim adresi (3 Eylül 2017): http://www.bilgesam.org/Images/Dokumanlar/0-279- 2014070118sosbilkongre33.pdf