Hayat Bilgisi Derslerindeki Değerler Eğitimine İlişkin Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 1, 159 - 185, 28.06.2022

Ahmet Akif Erbaş , İrfan Başkurt

https://doi.org/10.51460/baebd.977669

Cited By: 1

Öz

Çalışmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi derslerindeki değerler eğitiminin durumuna ilişkin görüşlerini incelemektir. Bu araştırmada, hayat bilgisi derslerindeki değerler eğitiminin durumuna ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin ortaya konması amacına yönelik nitel araştırma modellerinden durum çalışması modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu Zonguldak il merkezindeki ilkokulların 1, 2 ve 3. sınıflarında görev yapan 30 sınıf öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırma verileri, araştırmacı tarafından 2018 - 2019 güz yarıyılında yüz yüze görüşmeler yapılarak toplanmıştır. Görüşme kayıtlarının incelenmesi sürecinde betimsel analiz ve içerik analizi uygulanmıştır. Görüşme verilerinin analizi NVivo nitel analiz programı üzerinden yapılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre; öğretmenler genel manada değerler eğitimi noktasında kendilerini yeterli ve iyi birer model olarak görmektedir. Öğretmenler, değerler eğitiminin önündeki en önemli engelin, ailenin değer yargılarının değerler eğitimi ile uyuşmaması ve iletişim araçları-sosyal medyanın değerler eğitiminin etkililiğini azaltması olarak görmektedir. Öğretmenler değerler eğitiminin oldukça önemli olduğunu belirterek, daha fazla uygulama yapılması gerektiğini, etkinlik, görsel ve diğer araç-gereç yönünden desteklenmelerini istemektedir.

Anahtar Kelimeler

Değerler Eğitimi, Hayat Bilgisi Dersi, Sınıf Öğretmeni, Temel Eğitim

Kaynakça

• Akbaş, O. (2009). İlköğretim okullarında görevli branş öğretmenlerinin değer öğretimi yaparken kullandıkları etkinlikler: 2004 ve 2007 yıllarına ilişkin bir karşılaştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 403-414.
• Aktan, O. ve Padem, S. (2013). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında kullanılan okuma metinlerinde yer alan değerler. Asya Öğretim Dergisi. 1(2), 44-55.
• Apriani, A. N., Sari, I. P. ve Suwandi, I. K. (2017). Pengaruh living values education program (LVEP) terhadap penanaman karakter nasionalisme siswa SD dalam pembelajaran tematik. Jurnal Taman Cendekia, 1(2). 102-112. http://dx.doi.org/10.30738/tc.v1i2.1947
• Arnas, Y. A. (2005). 3 - 18 yaş grubu çocuk ve gençlerin interaktif iletişim araçlarını kullanma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 4(4), 59-66.
• Avcı, A. (2010). Aile yapı ve atmosferinin okul şiddetine etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(19), 7-52.
• Avcı, N. (2007). Toplumsal değerler ve gençlik. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Aydemir, H. (2011). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler öğretim programı etkinliklerinin uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Elazığ, Fırat Üniversitesi.
• Aydın, M. Z. (2011). Ailede ahlak eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Bahçe, A. (2010). Hayat bilgisi öğretiminde değerlerin kazandırılma düzeylerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Konya, Selçuk Üniversitesi.
• Baydar, P. (2009). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri ve bu süreçte yaşanılan soruların değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adana, Çukurova Üniversitesi.
• Berkant, H. G., Efendioğlu, A. ve Sürmeli, Z. (2014). Değerler eğitimine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Turkish Studies, 9(5), 427-440. doı: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6732
• Bozdaş, Ş. (2013). Öğretmenlerin mesleklerine adanmışlık düzeyleri ile değerler eğitimi uygulama düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara, Hacettepe Üniversitesi.
• Calp, Ş. (2006). Üçüncü sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerle ilgili soru ve etkinliklerin 1981 ve 2005 tarihli Türkçe programlarında yer alan davranışlar ile kazanımlara uygunluğunun karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzurum, Atatürk Üniversitesi.
• Carreras, L., Eijo, P., Estany, A., Gómez, M. T., Guich, R., Mir, V., Ojeda, F., Planas, T. ve Serrats, M. G. (2006). Como educar en valores: materiales, textos, recursos, tecnicas. Madrid: Narcea.
• Cebeci, A. (2005). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi derslerinde ahlaki değerlerin eğitimi ve öğretimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa, Uludağ Üniversitesi.
• Coşkun Keskin, S. ve Serttaş, N. (2018). Okul öncesi öğrencilerinin görsellerinde sevgi değeri. Meydan, H. (Ed.). Toplumsal bütünleşmede değerler ve eğitimi. III. uluslararası değerler eğitimi kongresi (Bildiri kitabı). Zonguldak: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları.
• Curwin, R. L., Mendler, A. N. ve Mendler, B. D. (2008). Discipline with dignity: New challenges, new solutions. Association for Supervision and Curriculum Development. ERIC, Document Reproduction Service, No: ED509140.
• Çağdaş, A. (2007). Anne - baba - çocuk iletişimi. Konya: Eğitim Akademi Yayınevi.
• Çengelci, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin gerçekleştirilmesine ilişkin bir durum çalışması (Yayımlanmamış doktora tezi). Eskişehir, Anadolu Üniversitesi.
• Çengelci, T., Hancı, B. ve Karaduman, H. (2013). Okul ortamında değerler eğitimi konusunda öğretmen ve öğrenci görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 33-56.
• Çetin, İ. ve Çağlayan Ö. (2018). Aşık tarzı edebiyat geleneği ürünlerinde dostluk, dürüstlük, öz denetim, vatanseverlik, yardımseverlik değerleri. Meydan, H. (Ed.). Toplumsal bütünleşmede değerler ve eğitimi. III. uluslararası değerler eğitimi kongresi (Bildiri kitabı). Zonguldak: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları.
• Davidso, L. ve Stokes, L. C. (2001). Educators' perceptions of character education. Paper presented at the mid - south educational research associaticm regional meeting. ERIC, Document reproduction service, No: ED461923.
• Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması (Yayımlanmamış doktora tezi). Konya, Selçuk Üniversitesi.
• Demir, K. ve Demirhan İşcan, C. (2007, 15 - 17 Kasım). Hayat bilgisi dersinde değerler ve değerler eğitimi. 1. Ulusal İlköğretim Kongresi. Ankara.
• Demir, S. (2007). İlköğretim okulu hayat bilgisi dersi programının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Kayseri İli Örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Malatya, İnönü Üniversitesi.
• Dolph, K. ve Lycan, A. (2008). Moral reasoning: A necessary standard of learning in today’s classroom. Journal of Cross-Disciplinary Perspectives in Education, 1(1), 13−19.
• Ecerkale, N. ve Bayrak, Ö. (2018). Türkçe 7. sınıf ders kitabındaki metinlerin değerler bağlamında incelenmesi. The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, 4(2), 277-287.
• Erbaş, A. A. (2021). Sosyal bilgiler öğretim programındaki değerlerin sosyal bilgiler ders kitaplarına yansımaları. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11 (1), 23-40. doi: 10.48146/odusobiad.779737
• Erbaş, A. A. ve Başkurt, İ. (2020). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi derslerinde kullandıkları değerler eğitimi yaklaşımları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 926-941. doi: 10.17679/inuefd.704600
• Ersoy, F. ve Şahin, T. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1535-1558.
• Güçlü, H. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Rize, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Gülener, S. (2010). Hayat bilgisi dersi öğretim programına ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi (Şanlıurfa ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan, Erzincan Üniversitesi.
• Hatay Uçar, F. (2019). İlkokul Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarında değerler eğitimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hatay, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
• İbiş, E. (2017). Değerler eğitimi temelli yaratıcı drama programının 5 - 6 yaş çocuklarının sosyal becerilerinin gelişimine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• İnal, F. N. (2010). İlköğretim 3. Sınıf hayat bilgisi ders kitaplarına ilişkin öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Konya, Selçuk Üniversitesi.
• Johnson, S. (2004). Keep your kids safe on the internet. New York: McGraw Hill.
• Kahya, A. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin değerler eğitimi bakımından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak, Uşak Üniversitesi.
• Kalafatçı, Ö. (2017). Hayat bilgisi dersi öğretim programının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Ordu ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ordu, Ordu Üniversitesi.
• Kara, B. (2017). İlkokul ve ortaokullarda değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak, Uşak Üniversitesi.
• Karan, G. (2006). Anne babalar için internet rehberi. İstanbul: Epsilon.
• Kaya, U., Çakır, B. ve Şalcı, Z. (2018). Din kültürü ve ahlak bilgisi 4-8. sınıf ders kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Meydan, H. (Ed.). Toplumsal bütünleşmede değerler ve eğitimi. III. uluslararası değerler eğitimi kongresi (Bildiri kitabı). Zonguldak: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları.
• Kaymakcan, R. ve Meydan, H. (2011). Din kültürü ve ahlak bilgisi programları ve öğretmenlerine göre değerler eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 9(21), 29-55.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
• Keskin, Y. ve Öğretici, B. (2013). Sosyal bilgiler dersinde “duyarlılık” değerinin etkinlikler yoluyla kazandırılması: Nitel bir araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 143-181.
• Kirschenbaum, H. (2000). From values clarification to character education: A personal journay, journal of hümanistic counselling. Education and Development, 39(1).
• Köylü, M. (2016). Aile değerler eğitimi. Köylü, M. (Ed.). Teoriden pratiğe değerler eğitimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Kurtdede Fidan, N. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim, 2(2), 1-18.
• Kurtulmuş, M., Tösten, R. ve Gündaş, A. (2014). İlköğretim 1. kademe öğretmenlerinin değerler eğitimi sürecinde karşılaştıkları sorunlar. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 281-305.
• Kuş, Z., Merey, Z. ve Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.
• Kuzucu, C. (2018). İlkokul 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi ile sosyal bilgiler ders kitaplarının temel insani değerler açısından karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Külünkoğlu, T. (2010). İlköğretim birinci kademe Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzurum, Atatürk Üniversitesi.
• McMillan, J. H. (2008). Educational research: Fundamentals for the consumer (5th Ed.). New York: Pearson Education.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1973). Milli eğitim temel kanunu. No: 1739.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflar hayat bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2010). https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29170222_18_sura.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim programı (İlkokul 1, 2 ve 3. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• Merter, F. ve Bozkurt, E. (2014). Sınıf öğretmenliği bölümü öğrencilerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Turkish Studies, 9 (5), 441-451. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7020
• Meydan, H. (2014). Okulda değerler eğitiminin yeri ve değerler eğitimi yaklaşımları üzerine bir değerlendirme. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 93-108.
• Miles, M, B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed). California: Sage Publications.
• Mutluer, C. (2015). Tarih derslerinin değer eğitimindeki yeri: Tarih öğretmenlerinin görüşleri. Turkish Studies, 10(15), 649-666. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8949
• Nacaroğlu, D. (2018). Değerler eğitiminin bir paydaşı olarak medyanın rolü. Meydan, H. (Ed.). Toplumsal bütünleşmede değerler ve eğitimi. III. uluslararası değerler eğitimi kongresi (Bildiri kitabı). Zonguldak: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları.
• Narman, B. (2011). İlköğretim hayat bilgisi ders programında yer alan duyuşsal kavramların gelişim, program ve beceri açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
• Narin, D. (2007). İlköğretim hayat bilgisi dersi öğretim programı’nın vatandaşlık bilgi, beceri ve değerlerini kazandırmasına ilişkin öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir, Anadolu Üniversitesi.
• Orhan, A. (2013). Hayat bilgisi dersi programının karakter eğitimi açısından öğretmen ve öğrenci perspektiflerine göre değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sivas, Cumhuriyet Üniversitesi.
• Özkan, Z. S. (2017). Hayat bilgisi ders kitaplarındaki metin ve görsellerin değerler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ordu, Ordu Üniversitesi.
• Perez-Jorge, D., Barragan-Medero, F. ve Molina-Fernandez, E. (2017). A study of educational programmes that promote attitude change and values education in Spain. Asian Social Science, 13(7), 112-130. doi: 10.5539 / ass.v13n7p112
• Senemoğlu, N. (2018). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sever, B. (2015). İlköğretim üçüncü sınıf hayat bilgisi programındaki değerlerin kazandırılması sürecinin öğretmen ve veli görüşlerine göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adana, Çukurova Üniversitesi.
• Sezer, Ö. (2005). İlköğretim 1. kademe Türkçe ders kitaplarında değerlerin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
• Sezer, T. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde sorumluluk değerinin öğretimine ilişkin öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara, Gazi Üniversitesi.
• Syah, D. (2017). Teacher’ understanding towards the implementation of character education in schools. The International Journal of Social Sciences and Humanities Invention 4(1): 3239-3244. doi: 10.18535/ijsshi/v4i1.08
• Şen, Ü. (2008). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(5), 763-779.
• Tuncer, N. (2000). Çocuk ve internet kullanımı. Türk Kütüphaneciliği, 14 (2), 205-212.
• Turan, İ. ve Nazıroğlu, B. (2016). Medyada değerler eğitimi. Köylü, M. (Ed.). Teoriden pratiğe değerler eğitimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Utyupova, G. Y., Baiseitova, Z. B. ve Mukhamadiyeva, A. A. (2016). Value forming education of perspective primary school teachers in Kazakhstan and Germany. International Journal of Environmental & Science Education. 11(9), 2607-2618. doi: 10.12973/ijese.2016.710a
• Ünal, F. ve Yılmaz, E. (2018). Türkiye’de 2017 öğretim programlarında değerler eğitiminin incelenmesi. Meydan, H. (Ed.). Toplumsal bütünleşmede değerler ve eğitimi. III. uluslararası değerler eğitimi kongresi (Bildiri kitabı). Zonguldak: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları.
• Yalar, T. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler programında değerler eğitiminin mevcut durumunun belirlenmesi ve öğretmenlere yönelik bir program modülü geliştirme (Yayımlanmamış doktora tezi). Mersin, Mersin Üniversitesi.
• Yarar Kaptan, S. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde hoşgörü değerinin karma yaklaşıma dayalı bilgisayar destekli etkinliklerle öğretimi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara, Gazi Üniversitesi.
• Yıldırım, A. (2006). Yeni ilköğretim programına göre hazırlanmış hayat bilgisi ders kitaplarına ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi (Elazığ ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Elazığ, Fırat Üniversitesi.
• Yıldırım, G. (2015). İlkokul hayat bilgisi dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki etkinliklerin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzurum, Atatürk Üniversitesi.
• Yiğittir, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4 ve 5. sınıf değerlerinin kazanılma düzeyi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara, Gazi Üniversitesi.