Milli Eğitim Bakanlığının Yetiştirme Yurtlarıyla İmtihanı: Özel Eğitim ve Çocuk Koruma Alanından Tarihsel Deneyimler

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 1067 - 1082, 28.12.2022

Davut Elmacı

https://doi.org/10.51460/baebd.1052563

Öz

Türkiye’de yetiştirme yurtları 1949-1983 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olarak hizmet vermiş kuruluşlardır. 1983 yılında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu kurulunca, yetiştirme yurtları SHÇEK’e devredilmiştir. Bu çalışmada, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı oldukları dönemde yetiştirme yurtlarının eğitim sistemi içerisinde ne tür etkiler oluşturduklarının ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışma doküman incelemesine dayanmaktadır. Bulgulara bakıldığında; yetiştirme yurtlarının Milli Eğitim Bakanlığına bağlı birer özel eğitim kurumu gibi kabul edildiği ve özel eğitimin, sosyal engelleri de kapsayacak şekilde geniş kapsamlı düşünüldüğü anlaşılmaktadır. Bu nedenle korunmaya muhtaç çocuklar da özel eğitim kapsamında değerlendirilmiştir. Yetiştirme yurtlarının yapısını ve işleyişini etkileyen temel düzenlemelerden Milli Eğitim Bakanlığı sorumlu olmuştur. Milli Eğitim Bakanlığının uygulamalarında yetiştirme yurtlarının genel yetiştirme yurdu ve özel yetiştirme yurdu şeklinde iki tip olduğu görülmektedir. Genel yetiştirme yurtları, herhangi bir engel durumu bulunmayan korunmaya muhtaç çocuklar için açılan yurtlardır. Özel yetiştirme yurtları ise bedensel, zihinsel ya da sosyal engelleri nedeniyle normal eğitime devam edemeyen çocukların özel bir eğitim ve öğretime tabi tutuldukları yurtlar olarak kabul edilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı, yetiştirme yurtları kapsamındaki görevlerini dönemin koşulları içerisinde yerine getirmeye çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

özel eğitim,, eğitim tarihi, çocuk koruma, koruma altındaki çocuklar

The Challenge of the Ministry of National Education with Orphanages: Historical Experiences from Special Education and Child Protection

Öz

Orphanages in Turkey are institutions that served under the Ministry of National Education between the years 1949-1983. When the Social Services and Child Protection Agency was established in 1983, orphanages were transferred to this agency. This study aims to reveal what kind of effects the orphanages had on the education system when they were affiliated with the Ministry of National Education. The study is based on document review. Looking at the results it was understood that orphanages were considered as special education institutions affiliated to the Ministry of National Education and that special education was considered comprehensively, including social disabilities. For this reason, children in need of protection were also evaluated within the scope of special education. The Ministry of National Education was responsible for the main regulations affecting the structure and functioning of orphanages. In the practices of the Ministry of National Education, it is seen that there are two types of orphanages as general orphanages and special orphanages. General orphanages were orphanages opened for children in need of protection who do not have any disability. Special orphanages, on the other hand, were accepted as orphanages where children who cannot attend normal education due to their physical, mental or social disabilities were subjected to a special education and training. The Ministry of National Education tried to fulfill its duties within the scope of orphanages within the conditions of the period.

Anahtar Kelimeler

special education, history of education, looked after children, child protection

Kaynakça

• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2019). 2018 yılı faaliyet raporu. Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/81736/2018-yili-faaliyet-raporu.pdf
• Baginsky, M., Driscoll, J., Manthorpe, J. ve Purcell, C. (2019). Perspectives on safeguarding and child protection in English schools: The new educational landscape explored. Educational Research, 61(4), 469-481. doi: 10.1080/00131881.2019.1677167
• Berridge, D. (2012). Reflections on child welfare research and the policy process: Virtual school heads and the education of looked after children. British Journal of Social Work, 42(1), 26-41. doi: 10.1093/bjsw/bcr038
• Çağlar, D. (1982). Atatürk ve cumhuriyet devrinde korunmaya muhtaç çocuklara sağlanan bakım ve öğretim olanakları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 15(2), 1-21.
• Danışma Meclisi. (1983a, 5 Eylül). Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu Tasarısı ve Sağlık ve Sosyal İşler, Bütçe-Plan ve Milli Eğitim komisyonları raporları. Danışma Meclisi Tutanak Dergisi (Cilt: 21, Yasama Yılı: 2, Birleşim: 156). Erişim adresi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/DM__/d02/c021/dm__02021156.pdf
• Danışma Meclisi. (1983b, 21 Mart). Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanun Tasarısı ve Milli Eğitim, Bütçe-Plan ve Sağlık ve Sosyal İşler komisyonları raporları. Danışma Meclisi Tutanak Dergisi (Cilt: 15, Yasama Yılı: 2, Birleşim: 73). Erişim adresi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/DM__/d02/c015/dm__02015073.pdf
• Elmacı, D. (2021). Türkiye’de özel eğitim alanında korunmaya ihtiyacı olan çocuklar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, Erken Görünüm, doi: 10.21565/ozelegitimdergisi.789072
• Elmacı, D. (2010). Günümüzün yetim kalan kuruluşları: Yetiştirme yurtları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(4), 949-970.
• Enç, M. (1952). Korunmaya ve özel eğitime muhtaç çocuklar hakkında rapor. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Enç, M., Çağlar, D. ve Özsoy, Y. (1981). Özel eğitime giriş (2. Baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Fiorvanti, C. M. ve Brassard, M. R. (2020). Child Protection: A Child Rights Approach for Schools. In B.K. Nastasi, S. N. Hart & S. C. Naser (Eds.), International Handbook on Child Rights and School Psychology (pp. 233-257). Cham: Springer.
• Francis, J. (2008). Developing inclusive education policy and practice for looked after children. Scottish Journal of Residential Child Care, 7(2), 60-70. Erişim adresi: https://www.celcis.org/application/files/7016/2324/2233/SJRCC72_developing_inclusive_education.pdf
• Holmes, L., Connolly, C., Mortimer, E. ve Hevesi, R. (2018). Residential group care as a last resort: Challenging the rhetoric. Residential Treatment for Children & Youth, 35(3), 209-224. doi: 10.1080/0886571X.2018.1455562
• Jackson, S. ve Hollingworth, K. (2018). Children in care in early childhood. In L. Miller, C. Cameron, C. Dalli, & N. Barbour (Eds.), The Sage handbook of early childhood policy, (pp. 354-368). Sage Publications.
• Karatay, A. (2007). Cumhuriyet dönemi korunmaya muhtaç çocuklara ilişkin politikanın oluşumu (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun. (1949, 27 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 7217). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7217.pdf
• Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun. (1957, 24 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 9615). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/9615.pdf
• Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkındaki 6972 Sayılı Kanunla İlgili Talimatname. (1958, 5 Mayıs). T.C. Maarif Vekaleti Tebliğler Dergisi (Sayı: 1006). Erişim adresi: http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/finish/22-1958/3604-1006-mayis-1958
• McCall, J.N. (1999). Research on the psychological effects of orphanage care: A critical review. In R. B. McKenzie (Ed.), Rethinking Orphanages For The 21st Century, (pp.127-150). California: Sage Publications.
• McKenzie, R. B. (Ed.). (1999). Rethinking Orphanages for the 21st century. California: Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1952). 5387 sayılı kanun hükümlerine göre korunmaya muhtaç çocuklar için kurulacak istasyonlarla genel ve özel yetiştirme yurtları hakkında açıklamalar. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Temel Kanunu. (1973, 24 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 14574). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/14574.pdf
• Münger, A. C. ve Markström, A. M. (2019). School and child protection services professionals’ views on the school’s mission and responsibilities for children living with domestic violence–tensions and gaps. Journal of Family Violence, 34(5), 385-398. doi: 10.1007/s10896-019-00035-5
• Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Yönetmeliği. (1962, 30 Temmuz). Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi (Sayı: 1214). Erişim adresi: http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/finish/26-1962/5267-1962-sayi-1186-1236-22574
• Rivers, S. (2018). Supporting the education of looked after children: The role of the virtual school head. Adoption & Fostering, 42(2), 151-161. doi: 10.1177%2F0308575918775590 Smith, M. (2009). Rethinking residential child care: Positive perspectives. Padstow: Policy Press.
• TBMM. (1951). Yirminci birleşim. TBMM Tutanak Dergisi, (Dönem: 9, Cilt: 11, Toplantı:2). https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d09/c011/tbmm09011020.pdf
• TBMM. (1948, 26 Mayıs). Kimsesiz, terkedilmiş ve anormal çocukların korunması hakkında kanun tasarısı ve İçişleri, Milli Eğitim, Çalışma, Adalet, Bütçe ve Sağlık ve Sosyal Yardım Komisyonları raporları. TBMM Tutanak Dergisi (Cilt: 11, Toplantı: 2, Birleşim: 63). Erişim adresi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c011/tbmm08011063.pdf
• Tekin, U. (2018). Sosyal hizmet ve sosyal pedagoji üzerine. Y. Kepenekci ve P. Taşkın (Ed.), Prof. Dr. Emine Akyüz’e armağan: Akademisyenlikte 50 yıl içinde (ss. 364-369). Ankara: Pegem Akademi.
• Türkoğlu, P. (2017). Kimseli kimsesiz: Yakacık yetiştirme yurdu yıllarım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yetiştirme Yurtları İç Yönetmeliği (1953, 15 Haziran). T. C. Milli Eğitim Vekaleti Tebliğler Dergisi (Sayı: 751). Erişim adresi: http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/finish/17-1953/5022-1953-sayi-737-786-1953-22565